'Ik hoef niet zo nodig te shockeren'
Een rat in de snoek
Eerherstel voor Lodewijk Pincoffs
BOEKEN KORT
BOEKEN KORT
PZC Donderdag 18 September 2008 19
Jezus bedoelde 'heb uw vijanden lief niet letterlijk, stelt cineast Paul Verhoeven.
foto GPD/David van Dam
Maria is tijdens de joodse
opstand in Calilea door een
Romeinse soldaat verkracht
en Jezus was daarvan het
gevolg. Ook schuwde Jezus
lichamelijk geweld niet. Het
zijn maar een paar van de
stellingen die cineast Paul
Verhoeven neerzet in zijn
ophef veroorzakende boek
Jezus van Nazaret, dat
volgens hem na
nauwgezette exegese is
ontstaan.
Paul Verhoeven heeft Je
zus teruggebracht tot een
Che Guevara avant-la-let-
tre, een man wiens groot
ste verdienste er in
schuilt dat hij de heersende ethiek
doorbrak. Verhoeven: „Ik zou een
film willen maken over deze men
selijke Jezus. Maar niet in Ameri
ka. Dat is te gevaarlijk. Als je daar
zo'n film maakt, loop je zeker de
kans om afgeschoten te worden."
Verhoeven stelt in zijn boek dat de
apostelen in hun evangelieën be
wust talloze zaken door elkaar heb
ben gehaald. De apostelen deden
dit om het 'hemelse' gehalte van
Jezus te vergroten en de zaak dra
maturgisch mooier voor te stellen.
Hij gelooft niet dat Jezus de zoon
van God was, maar een rebel die
voor een beter bestaan streed en
intussen wachtte op het konink
rijk Gods.
In de duiveluitdrijvingen en gene
zingen die hij uitvoerde, zag Jezus
de komst van dat rijk naderen. Ver
hoeven: „Het wordt altijd voorge
steld alsof Jezus de mensen heel
discreet aanraakte en dat ze dan
weer konden zien of lopen. Maar
zo was het niet. Hij schreeuwde
om de demonen uit te drijven, hij
spuwde de mensen op hun ogen
en stopte zijn vingers in hun
oren."
De uitspraken van Jezus moeten
volgens Verhoeven niet helemaal
naar de letter worden genomen.
Zo is het gezegde 'heb uw vijan
den lief zeker nooit letterlijk be
doeld. „Jezus gaf daarmee veel
meer de richting aan waarin we
moeten denken", zegt Verhoeven.
„Dat we ons moeten afvragen
waar die vijandschap vandaan
komt en in wat voor situatie die
vijand zich bevindt. Maar je ziet
dat zoiets nog lang niet is doorge
drongen. Ik kan me nog herinne
ren dat de Amerikaanse schrijfster
Susan Sontag na 9/11 voorstelde
om eens te kijken waar de haat
van de terroristen nu vandaan
kwam. Er stak in Amerika een
storm van verontwaardiging op."
„Als ik dit leven van Jezus zou
gaan verfilmen, zou ik kijken of
Europese geldschieters zo'n 50 mil
joen euro kunnen vrijmaken.
Maar in Amerika, waar het chris
tendom de bevolking steeds meer
in de tang krijgt, zal dat zeker niet
lukken. Als het in Europa gebeurt,
zullen de Amerikanen zeggen:
'Ik heb nog
steeds symphatie
voor Jezus'
nou ja, die Europeanen...."
Hoewel Verhoeven in zijn boek
menig heilig huisje slecht, is de
toon nergens verwijtend of be
schuldigend, maar alleen constate
rend. „Ik heb natuurlijk het gege
ven dat Jezus het product zou zijn
van een verkrachting nagetrokken.
Het is zeer wel mogelijk. Maar zo
iets zou ik alleen in mijn film op
nemen als ik daarmee iets kon uit
drukken. Bijvoorbeeld dat Jezus
van huis uit een verschoppeling
was en later juist voor die ver
schoppelingen opkwam. Ik hoef
niet zo nodig te shockeren in zo'n
film."
Verhoeven (70) ziet er uit als een
jongen van 23 die door de tijd met
zevenmijlslaarzen is ingehaald.
Het ene na het andere idee komt
aan de orde. Maar dan, ingetogen:
„Ik heb nog steeds sympathie voor
Jezus. In zijn gelijkenissen is hij
een groot woordkunstenaar. Zijn
ethiek onderschrijf ik. Ik zou ook
willen dat die heilsverwachting
van het christendom bewaarheid
werd. Wie ziet zijn familieleden
en geliefden nu niet graag terug na
zijn dood? Je kunt geen 50.000
jaar vooruitkijken. Maar met de
sprongen die de wetenschap nu
maakt, zou het wel eens zo kun
nen zijn dat die wetenschap voor
zo'n hiernamaals zal gaan zorgen."
Paul Verhoeven - Jezus van Nazaret, in
samenspraak met Rob van Scheers.
Uitgeverij Meulenhoff, 19,90 euro.
HUWELIJK Van oudsher wordt
de Zuid-Amerikaanse literatuur
gedomineerd door mannen,
met als grote uitzondering Isa
bel Allende - die in de VS
woont. Daar woont ook Eliza
beth Subercaseaux, eveneens ge
boren Chileense. Haar roman
Een week in oktober verscheen in
1999 en is nu vertaald. De ro
man gaat over een vrouw van
een architect. Ze is ongeneeslijk
ziek en schrijft haar levensver
haal op. Haar man vindt het
boek, waaruit blijkt dat ze van
zijn affaires wist, dat ze hem do
delijk saai vond en dat zij ook
hem ontrouw is geweest. Is een
leven verwoest als het anders is
geleefd dan anderen denken?
Elizabeth Subercaseaux - Een week in okto
ber. Mouria, 18,50 euro.
UITGEVEN De vijfde roman van
Marco Kamphuis speelt afwisse
lend in Amsterdam in de jaren
tachtig en in het Frankfurt van
nu. Uitgever Ivo Vonk is op de
Frankfurter Buchmesse wan
neer daar het gerucht rondgaat
dat de Nederlandse schrijver Jan
Noorman kandidaat is om de
Nobelprijs te winnen. Hij kent
Noorman, en nog beter kent hij
diens dochter, want zij heeft
Vonk ooit in het literaire wereld
je geïntroduceerd. De prijs stelt
Vonk voor keuzes die hij voor
zich uit heeft geschoven.
Marco Kamphuis - De prijs. Wereldbiblio
theek, 14,50 euro.
2EEPC Tegenwoordige genera
ties groeien op met internet en
mobiele telefonie en kunnen
zich niet voorstellen dat contact
met familie en kennissen vroe
ger een kwestie was van tijd en
geduld. Brieven uit overzeese ge
bieden deden er weken over.
Soms werden ze gekaapt zelfs.
Roelof van Gelder heeft in Zee
post brieven bijeengebracht uit
de zeventiende en achttiende
eeuw die nooit bezorgd zijn. Ze
bieden een serie inkijkjes in het
leven van alledag uit voorbije
eeuwen. Waarbij het besef dat
deze liefdesbrieven en wan-
hoopsepistels nooit gelezen zijn,
een vreemd gevoel geven.
Roelof van Gelder - Zeepost. Atlas, 22,95
euro.
Siska Mulder - Doof.
Uitgeverij Arena,
18,95 euro
door Peter Kuijt
Oscar Stellendam,
de hoofdpersoon
in Doof, de eerste
thriller van Siska
Mulder (1971), is een man van
de wereld. Een in een Citroen
DS rondrijdende tv-presenta-
tor a la Beau van Erven Do
rens, die de mensen thuis ver
moeit met belangrijk nieuws
uit de showbizz. Hij krijgt de
kans uit te groeien tot een
soort Matthijs van Nieuwkerk
als hem het voorstel wordt ge
daan de live talkshow Oscar
te gaan leiden. Een aanbod
dat hij met beide handen aan
grijpt, want zo kan hij hét
trauma in zijn leven proberen
te vergeten: de dramatische
dood van zijn zoontje Jimmy.
Zijn vrouw Stella, op haar
twintigste doof geworden als
gevolg van een hersenvliesont
steking, doet er echter alles
aan om de herinnering aan
Jimmy levend te houden.
Dat de moderne techniek be
halve zegeningen ook nade
len kent, merkt Oscar als zijn
blackberry plotseling
dreig-sms'jes begint door te
geven. Op een gegeven mo
ment vindt Oscar zelfs een
dode rat in het dashboardkast
je van zijn 'Snoek'. Onze
tv-presentator heeft een stal
ker op zijn dak die z'n vak ver
staat. De bedreigingen aan
zijn adres worden zelfs zo se
rieus, dat Oscar voor zijn le
ven moet vrezen.
Columniste en journaliste Sis
ka Mulder, een van de 'lea
ding ladies' van het gezel
schap Writers on Heels,
schreef eerder de roman Zus.
Maar ook met een thriller
blijkt ze heel goed uit de voe
ten te kunnen. Dialogen lo
pen goed, personages zijn ge
raffineerd uitgewerkt en de fi
nale is meer dan verrassend.
Doof is een knappe thriller.
Robert Haasnoot -
Langzame wals.
Uitgeverij De Geus,
18,90 euro.
door Sonja de Jong
Lodewijk Pincoffs was
een joodse Rotterdam
mer die leefde van
1827 tot 1911. Samen
met een zwager richtte hij
een handelsmaatschappij op
die zich eerst richtte op verf-
en kleurstoffen en later op
handel met Afrikaanse lan
den. Hij werd rijk met zijn
Rotterdamsche Handelsveree-
niging (RHV) maar verloor
zijn geld toen het slecht ging
met zijn Afrikaansche Han-
delsvereeniging. Tijdelijk
slechts, meende Pincoffs, en
hij probeerde de tekorten aan
te zuiveren met geld uit de
RHV. Toen deze fraude aan
het licht kwam, restte hem in
1879 geen andere mogelijk
heid dan een smadelijke
vlucht met zijn gezin naar
Amerika, waar hij tot zijn
dood in grote armoede leef
de. Pas eind vorige eeuw reha
biliteerde de stad Rotterdam
Pincoffs enigszins.
Schrijver Robert Haasnoot,
die eerder in zijn boeken
Waanzee en De heugling ook
al met een mix van histori
sche feiten en fictie speelde,
raakte geboeid door Pincoffs.
Haasnoot liet zijn fantasie op
hem los: wie was Pincoffs,
wat dreef hem. Hij vermeng
de dit verhaal in Langzame
Wals met twee andere, even
eens deels op feiten gebaseer
de gebeurtenissen: het ver
haal van de Fenianen, Ierse
vrijheidsstrijders die vanuit
Amerika de Engelsen te vuur
en te zwaard bestreden en
het verhaal van de eenper
soonsduikboot van John P.
Holland de allereerste Ameri
kaanse onderzeeër. Van die
drie verhaallijnen vlocht hij
een fascinerende roman.
Haasnoot pleit Pincoffs niet
vrij, maar maakt zijn hande
len wel begrijpelijk.
