'We hebben onszelf uitgesloten'
'Er is onderling wantrouwen tussen die van ons en de burgers, maar dat wantrouwen
is bij ons nog veel groter dan bij jullie' Laiia weiss, sintezza
PZC Donderdag 18 september 2008 13
Reizende volkeren
Historici denken dat de Roma
en Sinti (twee zigeunervolken)
afkomstig zijn uit India. Het
woord Sinti komt van de heili
ge rivier de Sindhu en Roma
van de god Rahm.
Het woord zigeuner zou afge
leid zijn van het Duitse 'ziehen-
der Cauner'; reizende dief.
In de middeleeuwen zouden ze
uit India zijn verdreven. In Ne
derland arriveerden de eerste
Sinti in 1420 rond Deventer.
De Roma bleven lang in
Oost-Europa en trokken pas
de laatste eeuw naar het wes
ten. In de loop der eeuwen ont
wikkelden zij ongeveer dezelf
de leefwijze.
Door hun nomadische be
staan werden zigeuners vaak
vervolgd of verdreven. Hier
door ontstond een vicieuze cir
kel: ze trokken zich terug in ei
gen kring en ontwikkelden een
sterke eigen cultuur, die zich
afzette tegen de 'burgermaat
schappij'.
Belangrijk is ook hun traditione
le 'schriftloosheid'. Ze kennen
daardoor van oudsher veel ar
moede, een lage scholing en
relatief veel criminaliteit.
Dieptepunt in de vervolging
was de Tweede Wereldoorlog.
De nazi's brachten een half tot
een miljoen zigeuners om.
Met name Roemenië en Bulga
rije - de nieuwste lidstaten van
de EU - krijgen kritiek op hun
'racistische' benadering van
de Roma. Bovendien zou er
door corruptie veel voor Roma
bestemd geld verloren gaan.
In Nederland leven volgens de
Wereldbank zo'n 40.000 Sinti
en Roma. Andere bronnen spre
ken van 4.000 Sinti en 2.000
Roma. Het aantal is lastig te be
palen, omdat zij nergens apart
zijn geregistreerd.
Laatst schrok Lalla Weiss (46) zich
weer eens rot toen ze aan het goo-
gelen was. „Ik kwam artikelen te
gen over de problemen van Sinti
en Roma. Iemand had een reactie
geplaatst dat hij de 'oplossing' wel wist: de
zelfde 'eindoplossing' die ene A. Hitier al
eens had voorgesteld."
Ze ziet de stereotypen nog steeds bevestigd:
zigeuners zijn of muzikaal, wulps en stoer,
óf ze stelen en vechten. „Als je jong bent en
mensen zeggen alleen maar dat je stinkt,
steelt en vecht, ga je je vanzelf ook zo gedra
gen. Want mensen verwachten dat toch van
je?"
Pas in 2001 besloot het kabinet-Kok II dat
Roma en Sinti recht hadden op compensa
tie voor het in de Tweede Wereldoorlog ge
leden leed. „Ik hoorde Kok op tv zijn excu
ses aanbieden aan de joden en de Indische
Nederlanders. Ik heb me daar toen zó boos
over gemaakt. Binnen een paar dagen zaten
we in het torentje, bij Kok, Bos en Zalm. En
toen is die compensatieregeling er gekomen.
Maar het was weer eens gebleken: we zijn
een vergeten groep."
De afschaffing van de gehate Woonwagen-
wet - die rondtrekken verbood en ambulan
te beroepen onmogelijk maakte - heeft de si
tuatie volgens Weiss niet verbeterd. „Er is
niets voor in de plaats gekomen, helaas pin
dakaas. Nu zijn we afhankelijk van lokale
overheden en woningcorporaties. En die la
ten het afweten. Dus zijn er lange wachtlijs
ten voor een standplaats op een kamp. Cor
poraties bouwen voor ons 'woonwagenwo
ningen', gewoon een soort huisjes, omdat
echte woonwagens te duur zouden zijn.
Maar die van ons willen meestal in een
woonwagen wonen, in een echte. Ze krij
gen niet eens de keus. Wat zou u ervan vin
den als ze tegen u zouden zeggen dat u per
se in een woonwagen moest gaan wonen?"
Ook op het gebied van werkgelegenheid en
onderwijs valt er nog veel te verbeteren aan
Lalla Weiss
foto GPD
het lot van Sinti en Roma en Nederland,
schetst Weiss. „Te veel gemeenten hebben
het niet nakomen van de leerplicht te lang
door de vingers gezien. Scholen kregen wel
extra geld voor Sinti- en Romakinderen,
maar deden niets als die kinderen niet naar
school kwamen. Onderwijs zoals Neder
land dat kent heeft in onze samenleving
lang geen plek gehad. Wij zijn geen schrij
vend volk, geven kennis en taal mondeling
door. Dat heeft in de burgermaatschappij al
tijd in ons nadeel gewerkt."
Maar mede dankzij initiatieven uit de Ro
ma- en Sintigemeenschap zelf is er wel wat
verbeterd. De basisschool wordt veel beter
bezocht dan vroeger en ook in het voortge
zet onderwijs gaat het beter.
De hoge werkloosheid baart Weiss nog veel
zorgen. „Het is niet zo dat onze jongeren
niet willen werken; iedereen wil een betere
toekomst. Je moet daar wel de kans voor
krijgen. Wie de gereedschappen mist, moet
op iets terug kunnen vallen. En dat is bij
ons niet het geval. Wij hebben onszelf uitge
sloten, buiten de maatschappij geplaatst.
Maar dat is een gevolg van de uitsluiting
door anderen. Vergeet niet: er is onderling
wantrouwen tussen die van ons en de bur
gers, maar dat wantrouwen is bij ons nog
veel groter dan bij jullie."
Dat is volgens haar ook niet zo gek, als je be
denkt dat de Woonwagenwet na de Tweede
Wereldoorlog werd aangepast na adviezen
van L. van Doorn, die tijdens de bezetting
met de nazi's sympathiseerde en voor hen
een brochure schreef met de titel 'De Woon
wagens moeten verdwijnen'. Het idee om
woonwagenbewoners onder te brengen in
grote centra kwam van hem.
„Die grote centra kenden één centrale toe
gang met een slagboom waar een agent de
wacht hield. Dat gaf vooral bij veel ouderen
onder ons een grote schok. Je kon ook maar
beter niet voor je ware identiteit uitkomen
als je bijvoorbeeld ging solliciteren. Mijn
oma zei altijd: zeg maar dat je Surinaamse
bent, dat geloven ze wel van jou."
Sinti en Roma trokken zich in zichzelf te
rug, protesteerden ook niet meer. Weiss:
„En als we dat eens deden, was het vooral
met zang en dans en hapjes, met het Rosen
berg Trio erbij. Ons volk is altijd vertrokken
als we ergens vijandig werden bejegend.
Maar in de moderne wereld kan dat niet
meer. Er is geen plek meer waar we naartoe
kunnen vluchten."
Weiss had zelf ook slechts vier klassen lage
re school doorlopen. Maar ze ging na haar
dertigste weer studeren. „Wat wij met onze
stichting willen, is onze mensen een vol
waardige plaats in de Nederlandse samenle
ving geven en laten behouden. We moeten
onszelf de handvatten en het gereedschap
verschaffen die ons daartoe in staat stellen.
Er moet een eind komen aan die zelfuitslui-
ting, aan de armoede tussen onze oren."
