1 2 I Donderdag 18 september 2008 PZC
il 1 li
§L
Vluchten kan niet mee
Europa kan niet meer om de Roma heen. Nu de grenzen
open gaan, zijn de zigeuners niet langer een Oost-Europees
probleem. Hun erbarmelijke positie daar drijft hen immers
richting het westen. Deze week hield de Europese Unie een
top over de Roma. Europa luidt de noodklok. Maar
voorlopig blijft het nog bij woorden.
door Niek Opten en Joep Trommelen
foto Jaap de Ruig
Een Romakamp in Italië dat in vlam
men opgaat, Berlusconi die fel reageert
op de toestroom van 'criminele' Roma.
Maar ook: 'zielige' zigeunerkinderen
die in de zomermaanden in Nederland
se binnensteden met een accordeon wat geld bij
elkaar sprokkelen. De Roma zijn niet langer een
louter Oost-Europees probleem.
De Europese Unie hield daarom deze week een
heuse top over de Roma. Wederom bleef het
vooral bij woorden: een platform moet er ko
men, dat de integratie van Roma gaat bevorde
ren. Voorzitter José Manuel Barosso van de Euro
pese Commissie wil zo het lot van de miljoenen
zigeuners snel verbeteren.
„Als het maar niet de zoveelste praatgroep
wordt", zegt Els de Groen, die op eigen titel in
het Europees Parlement zit en al jaren vecht voor
een betere positie van de Roma en ook van de
Sinti, het andere zigeunervolk dat in Nederland
in aantal de Roma overstijgt. „Er is weer heel
veel gesproken, maar we hebben nu daden no
dig. Daar hoor ik weinig mensen over. Er zijn
geen harde afspraken gemaakt. En het is hoog
tijd dat we naar de Roma zelf luisteren. We pra
ten in Brussel veel óver hen, maar weinig mét
hen."
De top kwam volgens Els de Groen sowieso veel
te laat. „De Europese Commissie heeft Roma
veel te lang aan hun lot overgelaten. Pas nu de si
tuatie in Italië drastisch uit de hand is gelopen,
komt de commissie in actie", vindt De Groen.
Aantal Roma in Europa
x 1.000 per land (schattingen)
In Europa leven naar schatting
tussen de 7 en 10 miljoen Roma,
met name op de Balkan.
Exacte aantallen ontbreken
omdat veel Roma zich niet
laten registreren.
VERENIGD
KONINKRIJK
50
NEDERLAND
40
BELGIE
10-15
DUITSLAND
150-200
POLEN
50
FRANKRIJK
1.000-1.200
OOSTENRIJK
25
ITALIË
150-160
TSJECHIË
200-250 SLOWAKIJE
400-520
HONGARIJE
500-650
SPANJE
1.000
PORTUGAL
50
KROATIË
50-100
ROEMENIE
«SERVIË 1-500-2.500
500
BULGARIJE
550-800
MACEDONIË
135-200
GRIEKENLAND
300
BOSNIE-
HERZEGOVINA
200
ALBANIË
300
infographic: JD
bronnen: Wereldbank, UNDP, ERRC
De internationale vlag van de Roma-bevolking is in 1933 ontworpen door de
Algemene Unie van de Roma in Roemenië en goedgekeurd door de internatio
nale afgevaardigden op het eerste World Roma-congres in 1971 in Londen. De
vlag bestaat uit een achtergrond van blauw en groen, die respectievelijk de hemel
en de aarde voorstellen. In het midden van de vlag staat een rood wiel met spaken,
die het rondtrekken van de Roma-bevolking verbeeldt.
Els de Groen
foto Rikkert Harink
Lalla Weiss (46), consulent van het Sinti en Ro
ma Centrum in Best, had ook al geen hoge ver
wachtingen van de top. „Het onderwerp staat nu
ineens op de agenda omdat Europa bang is dat
met de toetreding van nieuwe landen tot de EU,
er veel Sinti en Roma naar het westen gaan."
Jarenlang zat ze in de Raad van Europa, die moet
toezien op de mensenrechten. Maar deze keer
nam ze niet de moeite om naar Brussel af te rei
zen. Ook zij stelt dat er in de politiek - ook in Ne
derland - te veel over de Roma en te weinig met
de Roma wordt beslist.
Italië kreeg de afgelopen jaren 150.000 Roma bin
nen zijn grenzen en dat leidde tot grote spannin
gen. Na de brand in het Romakamp - boze Italia
nen verdachten een Roma van het stelen van een
kind- kondigde de regering van Berlusconi de
noodtoestand in de illegale én legale kampen af
Ook moeten Roma die illegaal in Italië verblijven
vingerafdrukken afstaan. De Groen: „Dat is ge
woon een fascistische maatregel. Gelukkig heeft
Barosso zich daar nu openlijk tegen uitgespro
ken."
Ook in andere West-Europese landen zoeken Ro
ma hun geluk, nu met de toetreding van Roeme
nië en Bulgarije tot de Europese Unie in 2007 de
reismogelijkheden zijn vergroot. Die volksverhui
zing heeft iedereen kunnen zien aankomen. De
Europese Unie steunt weliswaar allerlei projecten
om de leefomstandigheden en het toekomstper
spectief van de Roma in hun 'moederlanden' te
verbeteren. Maar volgens De Groen ontbreekt
goede controle. Jaarlijks gaat het om tientallen
miljoenen, waarvan het overgrote deel nooit bij
de doelgroep belandt. „Allerlei organisaties zijn
er rijker van geworden, ook sommige Roma."
De leefomstandigheden voor de meeste Roma in
Oost-Europa zijn ronduit erbarmelijk. Onder de
communistische regimes hadden de meesten een
baan, maar de harde werkelijkheid van het kapita
lisme trof hen het eerst. Veelal uitgesloten van
medische zorg, onderwijs, werk en financiële on
dersteuning klitten ze gedwongen bij elkaar in
woonwijken waar sanitair niet altijd een vanzelf
sprekendheid is.
Binnen sommige Romagemeenschappen in Zuid
oost-Europa is de werkloosheid 100 procent. In
Bulgarije, Hongarije en Roemenië gaat slechts 10
tot 35 procent van de Roma-kinderen naar de
middelbare school. Veelal hebben ze alleen toe
gang tot het speciaal onderwijs. Slechts 1 procent
van de Roma in die landen heeft hoger onder
wijs genoten. In Roemenië leven zeven van de
tien zigeuners onder de armoedegrens.
Van de EU-top verwachtte De Groen vooraf al
weinig. „Belangrijke landen sturen niet eens hun
minister. Alles is nu wel geschreven over de Ro
ma, de problemen zijn bekend. Het is nu tijd
voor aanpakken."
De Groen wijst op een plan van aanpak van de
Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in
Europa, met 149 actiepunten. „Dat kunnen we
zo gaan uitvoeren, maar ook tijdens de top is
daar weer geen besluit over genomen", zegt ze.
Belangrijke punten in dat actieplan zijn dat in de
landen van herkomst Roma meer zelf worden be
trokken bij de verbetering van hun situatie en
dat goed wordt gekeken waar het geld terecht
'T::
pen
-5 -
- Bl
JV'".- - v/
•7b w,
L"
komt. Wat tot nog toe ontbreekt, is een brede
aanpak vanuit ambtelijk Brussel. „De Roma val
len nu onder sociale zaken, maar ook justitie en
onderwijs moeten zich er mee bemoeien. Er zou
een aparte eenheid moeten komen die zich met
dit onderwerp bezighoudt."
Weiss sluit zich daar bij aan. „Ik zou een rappor
teur willen instellen, niet voor de EU maar voor
de VN. Laat zo iemand maar eens opschrijven
wat er gebeurt. En in de tussentijd moeten we er
in Europa bij stilstaan dat de Roma en Sinti het
meest gediscrimineerde volk bij de EU zijn. Er
wordt in veel landen gewoon jacht gemaakt op
die van ons", zegt Weiss, zelf een Sintezza, een
Sintivrouw.Weiss maakt zich zorgen over het po
litieke klimaat in Europa. „Steeds meer mensen
zijn ontevreden en dan wordt er naar zondebok
ken gezocht. Sinti en Roma zouden dat best eens
kunnen worden, gezien hun situatie."
De beeldvorming in de media draagt volgens
haar ook niet bij aan een betere positie van Ro
ma en Sinti. „Al die verhalen over families die
hier uit Oost-Europa neerstrijken en dan met mu
ziek en bedelen geld proberen te verdienen... Na
tuurlijk is dat niet goed, maar mensen vergeten
dat zij al uit landen komen waar zelfs de gewone
burgerbevolking het niet breed heeft. Zij zelf wor
den er zwaar gediscrimineerd. Als zij dan een
paar maanden per jaar naar het westen kunnen
komen, maken ze daar letterlijk met man en
macht gebruik van. Maar niemand hier die zich
in hun positie verplaatst, er wordt alleen gezegd:
'Wat zielig voor die kinderen'."
Komt het ooit nog goed met de Roma in Europa?
De Groen: „Ik merk dat de actiebereidheid onder
Roma steeds groter wordt. Ik houd me vast aan
de situatie van de zwarte bevolking in Amerika.
Vijftig jaar geleden was zij nog ondergeschikt, nu
komt er wellicht een zwarte president."
