Cultuur
Mertens hangt altijd in de lucht
Lanoye bij Prometheus Kipvis en kunst gaan weg
PZC Woensdag 17 september 2008 33
door Jan van Damme
Dit stuk is een uitnodi
ging. Een uitdaging zo u
wilt. Kom overmorgen
luisteren naar het Wim
Mertens Ensemble in de Concert
zaal in Middelburg. Gegarandeerd
dat u muziek hoort, die u raakt.
Misschien wordt u geprikkeld, geïr
riteerd zelfs. Waarschijnlijker is
dat er een nieuwe klankwereld
opengaat, die er eigenlijk altijd ge
weest is. Verrassend, welluidend,
betoverend.
Dit stuk is een invitatie om naar
een bijzondere man met een bij
zonder ensemble te komen luiste
ren. Dat zijn geen loze woorden.
In advertenties en flyers wordt po
tentiële bezoekers altijd de meest
fantastische muzikanten voorge
spiegeld, ze zijn allemaal wereldbe
roemd en overladen met prijzen.
Wees gerust, Mertens is van een
andere klasse.
Het zou zomaar kunnen, dat u
zijn muziek onbewust al vaak
voorbij hebt horen komen. Docu
mentaires, films, je zit te kijken en
opeens, daar heb je 'm weer. Recla
mes, ook al. Begin dit jaar werd
zijn stuk Struggle for Pleasure on
der een televisiereclame voor een
grote Nederlandse bank gelegd.
Wie wel eens naar de Belgische
nachtradio luistert komt zijn Close
Cover als herkenningsmelodie te
gen. Toeval of niet, deze week ver
scheen zijn nieuwste cd met de
welluidende Franse titel L'heure du
loup, Het uur van de wolf met op
de hoes een beeldmerk van de Ne
derlandse documentaireserie. En
al langer geleden: Greenaways film
The belly of an architect is mede
door de muziek van de Belgische
componist-muzikant een klassie
ker geworden.
Mertens hangt in de lucht, zonder
dat we er erg in hebben. Zelf vindt
hij dat wel een mooi idee. Want in
Wim Mertens, componist
t- Geboren in Neerpelt (België),
14 mei 1953
Studeerde musicologie, mu
ziektheorie en piano in Brus
sel en Gent.
Was producent voor Radio Bra
bant, produceerde concerten
van minimal music-componis-
ten Philip Glass en Steve Reich.
Publiceerde in 1980 'De Ameri
kaanse repetitieve muziek'.
Componeert sinds 1980, zo
wel solo's op de piano als stuk
ken voor grote ensembles.
In 1998 werd hij tot cultureel
ambassadeur van Vlaanderen
benoemd.
Wim Mertens, componist, muzikant, producent: „Mijn muziek wil raken." foto Alex Vanhee
werkelijkheid heeft hij tot nu toe
in Nederland geen voet aan de
grond gekregen; hij geeft er in elk
geval hoogst zelden uitvoeringen.
België, zijn thuisland, en Spanje,
Italië, daar wel. Maar Nederland...
„Ik ben in Nederland de grote af
wezige", zegt hij. Het concert in
Middelburg is zijn eerste in Zee
land. En toch musiceert hij al
meer dan een kwart eeuw. Hij
zegt het - voorzichtig - ongeveer
zo: „Zeeland is misschien een
mooi overgangsgebied tussen
Vlaanderen en Holland, Middel
burg zou een poort kunnen zijn."
Praten over muziek is net zo hope
loos als schrijven over de kleur
van water. Tijdens een ontmoe
ting in zijn kantoor in de Avenue
Adolphe Lacomblé in Brussel doet
hij een poging.
Te laat, lacht hij als hij een half
uur na het afgesproken tijdstip het
appartement binnenzwiert. Maar
daarna laat hij er geen gras over
groeien. Een woordenstroom, die
een druk muziekleven verraadt:
„Produceren, concerten geven, op
drachten uitvoeren, obsessionele
en gedurige activiteiten, er komt
geen eind meer aan."
Voor we de muziek enigszins pro
beren te vangen, eerst de man.
Wim Mertens, 14 mei 1953 gebo
ren in Neerpelt, onder Eindhoven
aan de Belgische kant van de
grens. Zijn vader bracht muziek in
huis, op strijkinstrumenten, key
board en piano. Zelf speelde hij
van zijn achtste tot zijn achttiende
klassiek gitaar. „Ik was altijd de
beste van de klas", zegt hij. Toen
verliet hij de muziek. Vanuit het
heden geredeneerd omdat hij zich
niet in het honkvaste, conservatie
ve muziekonderwijs kon vinden.
Hij ging eerst Sociale en Politieke
Wim Mertens Ensemble
opent het seizoen van de
Zeeuwse Concertzaal
Wetenschappen studeren aan de
Universiteit van Leuven. Om ver
volgens toch weer terug te keren
naar de muziek: musicologie aan
de Universiteit van Gent, muziek
theorie en piano aan de conserva
toria in Brussel en Gent. Op zijn
28ste besloot hij die muzikale weg
voort te zetten, in 1982 kwamen
zijn eerste cd's uit: At home, not at
home en For amusement only. In
middels heeft hij bijna vijftig titels
achter zijn naam. Waaronder hele
mooie, zoals A man of no fortune
and with a name to come (1986).
Parameter is een veel voorkomend
begrip als Wim Mertens over zijn
muziek praat. Een sociale studie
én een Vlaams-Brabantse afkomst
verklaren zo'n woordkeuze. Para
meters in de muziek, factoren die
van belang zijn, transitiepunten,
de attaque op de piano, zingen in
een meestal woordloze klanktaal.
En een eigen woord voor muziek:
resonantie of vibratie.
Kort gezegd is er volgens hem dit
aan de hand. In Europa werd de
muziek in de jaren vijftig van de
vorige eeuw van gevoel ontdaan
door avant-gardistische componis
ten als Stockhausen en Boulez. Ze
maakten rationele muziek, die het
oude, ontredderde continent al
leen schijnbaar houvast bood. De
intuïtie, het gevoel werd volledig
uitgeschakeld.
In Amerika lag dat anders. Daar
was in de jaren 1965-1970 de mini
mal music van Philip Glass en Ste
ve Reich baanbrekend. Toen die
uit herhalingen opgebouwde stuk
ken de Lage Landen bereikten,
werd er in elk geval één man ge
troffen.
Als componist begon hij aan een
zoektocht. Tussen 1991 en 2001 zet
te hij een project op om uit te vin
den hoe muziek en maatschappij
elkaar beïnvloeden. Waarom
klinkt barok barok en middel
eeuws middeleeuws? Alle dinghe,
Gave van niets, Kere weerom en
Aren lezen zijn de titels van dat spe
lenderwijs uitgevoerde mega-pro-
ject, 37 uur muziek in totaal.
Als we dan uiteindelijk toch de
muziek, die in Middelburg zal klin
ken, in letters willen vangen, moet
in elk geval het woord herhaling
vallen. De composities van Mer
tens bevatten veel herhalingen van
steevast aan het begin van het stuk
neergezette motieven. Niet repeti
tief, die term wijst hij af geen mini
mal music. Maar wel een uit herha
lingen opgebouwde lijn. „Mijn mu
ziek is geïnspireerd op de zang
stem, ze vloeit voort, wordt niet
opgebouwd, blijft horizontaal. Het
Griekse begrip Skopos zegt het: de
lijn die een melodie volgt to hit the
target, een melodie om een gevoel,
een emotie teweeg te brengen."
Dus: vrijdag in Middelburg: piano,
strijkers, een ijle falsetstem. Werve
ling na werveling na werveling.
Komt dat horen, laat u raken, als
Mertens het seizoen van de
Zeeuwse Concertzaal opent.
Wim Mertens Ensemble met het pro
gramma Receptacle: vrijdag 19 sept.
om 20 uur in de Zeeuwse Concertzaal
in Middelburg, kaarten 20 euro.
TERNEUZEN - Tom Lanoye is van
avond te gast bij Stichting Prome
theus. De bijeenkomst in Porgy en
Bess in Terneuzen begint om 20.15
uur.
Tom Lanoye (1958) is dichter, per
former, satiricus, acteur, scenarist
en verhalenschrijver. Hij woont en
werkt afwisselend in Antwerpen
en Kaapstad. Hij is actief in vrijwel
alle denkbare genres: romans, poë
zie, columns, essays, korte verha
len en theater. Hij staat ook be
kend om de theatrale manier waar
op hij zijn eigen werk voordraagt
tijdens zijn 'literaire shows', waar
mee hij langs theaters toert. Vorig
jaar werd hij genomineerd voor zo
wel de Gouden Uil als de Libris Li
teratuurprijs voor zijn roman Het
derde huwelijk. Binnenkort ver
schijnt zijn nieuwe boek: Sprake
loos.
De bijeenkomst van vanavond is
een van de twee jubileumlezingen
deze maand ter gelegenheid van
het vijftienjarig bestaan van Pro
metheus. Op dinsdag 30 septem
ber is schrijver Arthur Japin de vol
gende gast.
MIDDELBURG - De verdwijnexposi-
tie van Sabine Bolk zaterdag in
Kunstwerkplaats Kipvis in Middel
burg blijkt plotseling symbolisch
voor de werkplaats zelf
Kipvis verlaat per 1 oktober nood
gedwongen zijn ateliers en exposi
tieruimten aan het Molenwater
4A. De gemeente heeft een nieu
we bestemming op het oog voor
deze panden. „Een volwaardig al
ternatief is op dit moment niet
voorhanden", volgens Peter Steu-
tel van Kipvis.
„De gemeente Middelburg heeft
ons een voormalig verfbedrijf op
een industriegebiedje achteraf aan
geboden. Dat achten wij geen vol
waardig alternatief. Bovendien is
de huurprijs daarvan nog niet be
kend", zegt Steutel.
Hij heeft wat meer hoop gevestigd
op een mogelijkheid voor deze
kunstwerkplaats in Vlissingen. „Er
gaat een voorstel naar de gemeen
teraad, Kipvis medegebruiker te la
ten worden van het voormalig
ROC-schoolgebouw op de hoek
van Gerbrandylaan en Sloestraat."
Op dit moment is het voortbe
staan van Kipvis dus nog wat onze
ker, vindt Steutel.
De verdwijnexpositie zaterdagmid
dag van Sabine Bolk biedt een
Tour Des Poulets, ofwel een onder
zoek waarbij kippen een rijsttapijt
dat zij heeft gemaakt, zullen op
eten. Dit gebeurt onder begelei
ding van de klanken van de klari
net van Koen de Wit. De expositi-
wordt om 16 uur geopend door
kunstenaar Jurry uit Koudekerke