De kennisquiz wil verleiden
Kerktoren van
Serooskerke bleef
lang onvoltooid
3
uJ KENNISQUIZ
N
PZC Dinsdag 9 september 2008 31
De PZC en natuurmuseum
Terra Maris in Domburg
organiseren een kennisquiz
over het Zeeuwse landschap
en de Zeeuwse natuur. Voor
afgaand aan de finale, zater
dag 18 oktober, publiceert
de PZC vandaag en de ko
mende twee dinsdagen een
themaverhaal met vragen.
Uit de inzenders worden zes
finalisten gekozen.
'*4
UI
Vragen Zeeuwse kennisquiz
1. Een veel voorkomende manier om het an
dere geslacht te verleiden zien we in het voor
jaar bij de bruine kiekendief. Je ziet dat de vo
gels in de lucht allerlei acrobatische toeren uit
halen. Wat doen de partners op dat moment?
2. Veel insecten lokken een partner met
behulp van geur. Hoe heten de geurstoffen
waarmee insecten een partner lokken?
3. De sporen van de stinkzwam zijn opgeno
men in een vloeibaar papje. Ze kunnen dus
niet door de wind verspreid worden. Hoe ge
beurt dat dan?
Stuur de oplossing vóór maandag 6 okto
ber naar: redactie@pzc.nl of PZC, Postbus
31, 4460 AA Goes, onder vermelding van
Zeeuwse kennisquiz. De zes winnaars, die
geselecteerd worden voor de finale op za
terdagmiddag 18 oktober, worden in de
week na de sluitingsdatum bekend ge
maakt.
■Pij Een filmpje over het thema verleiding is te
zien op www.pzc.nl/buitengebied. Daar zijn
tot 6 oktober ook de vragen van alle in de
PZC gepubliceerde voorrondes te zien.
door Chiel Jacobusse
Missverkiezingen. Niet iedereen is
ervan gediend. De een spreekt de
nigrerend van vleeskeuringen,
weer een ander heeft bezwaren omdat de
vrouw gedegradeerd zou worden tot lust
object. De kemphaantjes in de wei hebben
geen last van dat soort scrupules. Nou ja,
met dit verschil: ze houden mister-verkie-
zingen.
Verleiding is zeker niet exclusief menselijk.
Allerlei dieren, ja zelfs planten houden
zich er mee bezig. Of hoe moet je anders
de felrode bessen van de Gelderse roos dui
den. Het zijn levende reclameborden die
schreeuwerig uitroepen: eet mij op, want
ik ben smakelijk. Voor de plant in kwestie
is het dé manier om nieuwe groeiplaatsen
te bereiken via een vogelmaag.
Soms wordt verleiding misleiding. De
bijenorchis die in de bloemtekening een
niet al te beste imitatie van een bij ten bes
te geeft, vervolmaakt die vermomming
door de geurstoffen van een tot paring be
reide vrouwtjesbij af te scheiden. De man
nelijke bijen die proberen te paren, zorgen
ervoor dat het stuifmeel van de ene naar
de andere plant verplaatst wordt en dragen
zo bij aan de bevruchting.
In het dierenrijk zijn het meestal niet de
dames, maar de heren die het opvallendste
verenpak hebben. Je ziet dat bijvoorbeeld
bij eenden. Bij vrijwel alle soorten hebben
de vrouwtjes een sober, grijsbruin pakje,
terwijl de woerden veelal uitgedost zijn
met een uitbundig kleurenpak. Aangeno
men wordt dat een en ander te maken
heeft met het feit dat het vrouwtje de eie
ren bebroedt. Dat gebeurt in het open
veld. Als het vrouwtje van de wilde eend
net zo bont gekleurd zou zijn als haar ee
ga, zou het nest binnen de kortste keren
worden ontdekt door roofvijanden.
Het is aardig om dit soort verklaringen te
bedenken, maar tegelijkertijd moeten we
ons realiseren dat ze niet altijd kloppen.
Een prachtig voorbeeld vormt de kemp
haan. Er is geen andere inlandse vogel te
bedenken die zijn nest zo diep tussen het
gras verschuilt. Maar in tegenstelling tot al
le familieleden is er juist bij de kemphaan
een enorm verschil in het opvallende ve
renkleed van de haantjes en de schutkleur
van de hennetjes. Kemphanen maken in
het vroege voorjaar hun naam volledig
waar. De hanen houden uitgebreide spie
gelgevechten en de hennetjes staan er op
enige afstand quasi-ongeïnteresseerd naar
te kijken. Hoe verleidelijk is het om ook
hier weer de parallel naar de mensenmaat
schappij te trekken.
Maar tegelijkertijd kun je vaststellen dat
die parallel mank gaat. De kemphanen voe
ren hun spiegelgevechten op om indruk te
maken bij de kemphennen. Het is duide
lijk dat degene die het succesvolst is op het
kampveldje, ook het meest in trek is bij de
kemphennen. Eigenlijk is er sprake van
een mister-verkiezing, waarbij de jury uit
sluitend uit dames bestaat.
Kemphanen zijn in ons land bijna uitge
storven, maar er zijn nog genoeg diersoor
ten die de kunst van de verleiding tot in
de perfectie beheersen. Van de winterko
ning die voor zijn toekomstige eega min
stens vijf vrijstaande nesten aanlegt tot de
grauwe franjepoot, waar de rolverdeling
tussen man en vrouw volledig omgewis
seld lijkt.
Illustratie Adri Karman
Hoe Serooskerke aan zijn naam komt, is ingewikkeld. In de
12e eeuw heette het dorp Alartskintskerke: kerk gesticht door
het kind van Alart. In het midden van de 13e eeuw verdween
'kind'. Later is heer toegevoegd: 's-Heer Alardskerke. In de
14e eeuw wordt dit Tsheralaerdskerke: op z'n Zeeuws:
Tsherolaerdskerke. Dit leidde tot Tseroirtskerke of Tseroorts-
kerke, ook wel Ser Aertskerke. Tussen 1550 en 1570 verdwijnt
'rt': Seroeskerke, Seroiskerke, Tseroiskercke.
Het koor van de aan de apostel Johannes gewijde kerk van
Serooskerke werd tijdens het beleg van Middelburg door de
geuzen tussen 1572 en 1574 met de grond gelijk gemaakt, het
kerkschip werd in de 17e eeuw verbouwd.
De kerktoren bleef onvoltooid; onder de latere houten kap is
de aanzet voor een derde torengeleiding te zien. In augustus
1809, toen een Engels leger aan land kwam om fort de Haak
in te nemen, liep het kerkgebouw weer ernstige schade op.
Van de door Napoleon uitgekeerde schadeloosstelling van
750 gulden kon de kerk worden hersteld.
Een paartje kemphanen: het mannetje moet zich in de kijker vechten.
foto Chiel Jacobusse
