heeft nog
Buitengebie
Rammekens
JL
Het nieuwe open natuurgebied langs de Groene Landweg. Fort Rammekens, gezien vanaf het kroonwerk dat door Napoleon wei
in 1944. Toen werd Walcheren onder wa
ter gezet om de bevrijding te bespoedigen.
Pas in 1946 werd het 700 meter brede gat
in de dijk gedicht met behulp van drijven
de Phoenixcaissons. In de tussentijd had
de getijstroom diepe geulen in het land ge
maakt. De nieuwe dijk is een stuk landin
waarts gelegd, je ziet het aan de bocht in
het tracé.
Zo is de Rammekenshoek in feite één
brok strijdbaar verleden. Rammekens zelf
het oudste zeefort van West-Europa, ligt
er al sinds de 16e eeuw als een brok onver
zettelijkheid waar je u tegen zegt. Ge
bouwd in opdracht van Maria van Honga
rije beheerste het verdedigingswerk de toe
gang tot Middelburg en Antwerpen. Nu
zie je dat het in verval is, maar ook dat het
zo robuust is dat het nog eeuwen zal du
ren voor het helemaal verkruimeld is.
Piet de Keuning loopt het weggetje, dat
naar de poort van het fort loopt, voorbij.
Een hekje door en we wandelen op wat
hij het kroonwerk noemt. Het is een door
Napoleon aangelegde wal, die bedoeld was
om het fort tegen aanvallen vanaf de land
zijde te beschermen. Het kroonwerk is in
beheer bij het waterschap, de boswachter
zou het liever bij Staatsbosbeheer zien.
Dan zou er gemaaid worden, om verrui
ging tegen te gaan, en de populieren aan
de voet van het dijkje zouden gekapt wor-
den.
De Keuning wil er verder niet al te lang bij
stil staan. Hij heeft wel meer toekomstdro-
men als het over zijn Rammekenshoek
gaat. Om maar eens iets te noemen: wan
neer zou het Ministerie van Defensie nou
eindelijk eens het in het krekengebied gele
gen munitiedepot ontruimen? Hoewel er
zelden enige activiteit te bespeuren is,
brengt de aanwezigheid van defensie vol
gens de boswachter wel beperkingen met
zich mee voor de activiteiten in het bos en
het fort. Navraag bij het Ministerie leert,
dat er nog steeds munitie voor de marine
in het depot wordt opgeslagen. En - ook
niet onbelangrijk - dat er geen voorne
mens bestaan om het terrein van de hand
te doen.
Nog een droom: een nieuwe toegangsweg
over de kreek naar de poort van Ramme
kens. Met een ophaalbrug, zoals die er ooit
was. Via een RTL-actie leek er kans op een
miljoen euro voor dat project. Helaas is
Rammekens in de voorronde afgevallen
en is het project dus noodgedwongen in
de ijskast gezet. Het zou een uitgelezen ge
legenheid zijn om van alle stukjes geschie
denis in het gebied wat te laten zien. Het
8 Zaterdag 30 augustus 2008 PZC
Een bos met essen en eiken, want
die gaan lang mee. In Rammekens
hoek wordt rekening gehouden
met de tijd. Het fort, de kreek, het
kroonwerk: het verleden heeft het
gebied getekend. De erfenis van
vroegere verdedigers en verove
raars wordt gekoesterd. Het bos
voelt natuurlijk, het heeft tegen
woordig een open uitloop.
door Jan van Damme
foto's Mechteld Jansen
Het bos werd ingeplant na de
Op de dijk met uitzicht op Vlissin-
gen-Oost moet Piet de Keuning
iets wegslikken. Begin jaren zes
tig, zijn jeugdjaren, kon je er
kreekjespringen. Keek je tot de Kaloot. Hij
is geboren op Nieuwland en leerde in het
schorrengebied zwemmen. Er lag zo'n zes
honderd hectare schorren en slikken. Piet
de Keuning is nu boswachter van Staats
bosbeheer in Midden-Zeeland. Hij kijkt
naar de industriegiganten, die het
Zuid-Sloe sinds 1964 hoe langer hoe meer
in bezit hebben genomen. Rokende
schoorstenen, bedrijvigheid, werkgelegen
heid, Zeeland moest mee in de vaart der
volkeren. De boswachter snapt de gevoe
lens wel. Maar stel je toch eens voor, mij
mert hij, als we het schorrengebied niet op
geofferd hadden, dan zouden we nu mis
schien oneindig veel meer rustzoekende
toeristen kunnen trekken. En die hebben
toch ook geld te besteden. „Je moet als pro
vincie op je eigen kwaliteiten drijven. Het
heeft geen zin overal dezelfde industrieën
uit de grond te stampen. Natuurlijke ont
wikkeling zou veel beter geweest zijn. Ik
heb het gevoel dat we nu de kip met de
gouden eieren slachten."
Hij staat met zijn rug naar Rammekens
hoek, het natuurgebied waar we eigenlijk
voor gekomen zijn. We besluiten eerst de
uiterste oost- en dan de westzijde van het
natuurreservaat te bewandelen. Het is
droog, maar de lucht belooft weinig stand
vastigheid. De hele route door het bos -
ruim 70 hectare - en over de zeedijk vraagt
minstens twee uur, als je straf doorstapt.
Beduidend meer, als je de tijd neemt om
naar het eiland, naar de stuw en - natuur
lijk - naar het fort te kijken.
Rammekenshoek is een bewogen stukje
van Walcheren. Getekend ook. De kreken
zijn overblijfselen van de inundatie als ge
volg van het bombardement op de zeedijk
Rammekenshoek
Het natuurgebied Rammekenshoek bestaat uit
kreken en bos. Voor de dijk ligt ook een stuk
je schor. Het natuurgebied ontstond in 1944,
toen geallieerden de dijk kapot bombardeer
den. Het zeewater maakte diepe stroomgaten,
de huidige kreken zijn restanten.
Fort Rammekens stamt uit 1547 en is nu het
oudste zeefort van Europa. Het is in handen
geweest van Spanjaarden, Engelsen, Fransen
en Zeeuwen.
Een tweede versterking, fort Zoutman, ligt
aan de westkant van het gebied. Dat fort werd
in 1811 door de Fransen gebouwd als Fort La-
coste en is herkenbaar in het terrein.
Tweede Wereldoorlog, nadat het dijkgat bij Rammekens was gedicht.
Rietorchis
