nu paria's
eugen' 'In een democratie heb je tegenkracht'
'Streven naar een
utopie is gevaarlijk'
Kritiek op links
actieverleden
verbaast filosoof niet.
'Maatschappelijke
organisaties verdedigen
ook belangen'.
PZC Zaterdag 30 augustus 2008 37
door Dylan de Cruijl
De Utrechtse filosoof en pu
blicist Hans Achterhuis
volgt de commotie over
het geweld door linkse activisten
en krakers in de jaren tachtig op
de voet. Zijn conclusie: activisten
van toen moeten niet raar staan te
kijken dat ze onder vuur worden
genomen. Zelf hebben ze hun han
delen nooit kritisch bekeken. In
zijn nieuwe boek Met alle geweld,
dat in het najaar verschijnt, wijdt
hij er een hoofdstuk aan.
„Ik probeer daarin na te denken
over die periode en hoe dat ge
weld kan worden voorkomen. Dat
mis ik bij mensen als Wijnand
Duyvendak. Zij hebben zulke vra
gen nooit openlijk gesteld."
- Moeten activisten van toen volgens
u schuld bekennen
„Dat hoeft ook weer niet, er is nu
sprake van een hetze. Dat minister
Jacqueline Cramer in verband
wordt gebracht met krakersrellen
is onzin. Bovendien is in die perio
de ook veel bereikt. Maar het is
wel belangrijk na te denken over
wat er toen is misgegaan. Wat wa
ren de vieze, smerige kantjes van
die periode?"
- Toch sympathiseerde u destijds ook
met radicaal links geweld.
„Eigenlijk stond ik vrij neutraal te
genover geweld. Het grootkapitaal
was de vijand en geweld moest
kunnen om hogere idealen te be
reiken. Je had goed geweld en
slecht geweld. Ik werd wakker ge
schud toen een studente vertelde
wat een kick het gaf toen ze bij kra
kersrellen een steen door de ruit
van een bank gooide. Toen dacht
ik: Hé, er speelt nog iets anders
mee bij geweld. Maar dat gevoel
werd toen niet erkend."
- Wat doet geweld met iemand?
„Er treedt een gewenning op, een
fascinatie. Het stompt je af In het
begin waren krakers nog ideolo
gisch geladen, maar later zag je dat
zij het gewoon heerlijk vonden
om een potje te matten. Overigens
gold dat ook voor de Mobiele Een
heid, die met wapenstokken ach
ter krakers aan rende. Een tijd te
rug ontmoette ik bij een boekpre
sentatie mensen uit die tijd. Die
vertelden nog heel trots dat zij als
student met de Rote Armee Frak-
tion (RAF) sympathiseerden. Als
een RAF-lid bij hen had willen on
derduiken, hadden ze dat gedaan."
- Welke conclusie trekt u daaruit?
„Ik ben tot de ontdekking geko
men dat het streven naar een uto
pische wereld gevaarlijk is. Met
het verlangen naar een betere we
reld is niets mis, maar als je het
vertaalt in concrete doelen - het ar
beidersparadijs op aarde vestigen -
dan kan gebruik van geweld de
moeite waard zijn. En als je dan
ook nog zegt: de wereld gaat eraan
als we niets doen, is die stap nog
maar klein."
- Dat streven naar een utopie ge
beurt nog steeds?
„Ik zie het terug in het boek van
Duyvendak over klimaatverande
ring. Zijn kernidee is: We hebben
nog vijftien jaar voordat de wereld
ten onder gaat, tenzij we naar Duy
vendak luisteren. Ik weet niet of
Duyvendak gelijk heeft, maar ik
weet wel dat het einde van de we
reld al vaker is voorspeld. De utopi
sche structuur in zijn boek is pre
cies dezelfde als in de jaren tach
tig. Je ziet het ook bij radicale die
renactivisten en de radicale islam."
Vogelaar is er niet op uit de ZMF
(Zeeuwse Milieufederatie) en aan
verwante organisaties de nek om
te draaien. Ze vervullen een educa
tieve rol die hij als waardevol be
schouwt en waarvoor financiële
ondersteuning zeker op zijn plaats
is. Daarnaast acht hij het zinvol
dat de ZMF de inspanningen van
natuur- en milieuorganisaties in
Zeeland coördineert. Ook dat is
een functie die wat hem betreft
voor subsidie in aanmerking
komt.
Drie jaar geleden kaartte Vogelaar
de provinciale subsidiëring van de
ZMF in de Staten aan. De motie
die hij toen indiende, verwierf
slechts steun van zijn eigen fractie
en van de Partij voor Zeeland. Op
de golf van de Stop de groene leu
gen- discussie is dat inmiddels wel
licht veranderd, zeker in de publie
ke opinie buiten de Middelburgse
Statenzaal.
Toch weet Vogelaar nog niet of
zijn fractie eind dit jaar weer met
een motie zal komen om de pro
vinciale subsidie voor de ZMF te
beknotten. „Wij zijn geen getuige
nispartij. We maken geen lege ge
baren. Als we weer een motie in
dienen, moeten we ervan op aan
kunnen dat die wordt aangeno
men."
door Marcel Modde
Over zijn meest radicale ac
tie hoeft de 74-jarige Jaap
van der Doef niet lang na
te denken: „Dat moet eind jaren
zestig geweest zijn. Toen heb ik,
als stichtingsvoorzitter van jonge
rencentra in Utrecht, openlijk
mijn steun uitgesproken voor het
roken van hasj. In die tijd was er
nog geen gedoogbeleid en werd
dat als tamelijk subversief be
schouwd." Maar hij koestert ook
zijn bijdrage als vakbondsbestuur
der aan de bezetting van kunstve-
zelfabriek Enka in Breda in 1972.
Als Tweede Kamerlid voor de
PvdA, staatssecretaris in het kabi
net Van Agt II en burgemeester
van Vlissingen heeft Van der Doef
nimmer last gehad van zijn 'actie
verleden'. En ook nu de milieube
weging door in hun voorbestaan
bedreigde vissers en boeren over
de kling wordt gejaagd, schroomt
Van der Doef niet er voor uit te ko
men dat hij lid is van de Zeeuwse
Milieufederatie, Het Zeeuwse
Landschap, Natuurmonumenten
en Greenpeace.
De commotie die ontstaan is over
het actieverleden van GroenLink-
ser Wijnand Duyvendak, en over
de vermeende steunbetuiging van
milieuminister Jacqueline Cramer
aan het actieblad Bluf in de jaren
tachtig, is volgens Van der Doef
symptomatisch.
„Ik heb de indruk dat er een soort
afrekencultuur aan het ontstaan
is; oude, openstaande rekeningen
van twintig, dertig jaar geleden
worden nu verzilverd. Kennelijk
zijn er mensen die belang hebben
dat verleden op te rakelen en daar
een negatief oordeel aan te verbin
den."
Dat geeft geen pas, vindt van der
Doef, omdat de twintigers er des
tijds vaak een heel ander stand
punt op nahielden dan de veerti-
'lk heb de indruk dat er
een soort afrekencultuur
aan het ontstaan is'
gers die ze nu zijn. „Wat iemand
toen deed, moet je zien in de tijd
geest van die jaren en het opzoe
ken van persoonlijke grenzen."
De tweespalt tussen natuurbe
schermers en mosselvissers is vol
gens Van der Doef van een geheel
Jaap van der Doef
andere orde. In essentie is daar
niks mis mee, vindt de voormalig
burgemeester die (tot 2006) ruim
zes jaar voorzitter was van de
ZMF. „Maatschappelijke organisa
ties vervullen in een democratie
een belangrijke rol. Volkomen te
recht dus dat ze overheidssubsidie
ontvangen om hun werk zo goed
mogelijk te kunnen doen. Ze staan
voor een bepaald belang en dat be
lang mag je betrekkelijk eenzijdig
benaderen. Daar zijn ze juist voor!
Natuurlijk kom je dan in aanva
ring met andere belangen, zoals
die van vissers en landbouwers.
En ook die staan volkomen begrij
pelijk voor hun zaak. Zonder te
genkrachten geen goede democra
tie. Maar wél met respect voor el-
kaars standpunten. Wanneer je
dat uit het oog verliest, krijg je het
zes, clichés en beschuldigingen die
er makkelijk ingaan bij de publie
ke opinie. Daar moet je heel voor
zichtig mee zijn. Je roept krachten
op die later nog moeilijk te stop
pen zijn. Die situatie brengt par
tijen geen stap dichter tot elkaar.
Het gaat kennelijk fout op het mo
ment dat natuurclubs naar de
Raad van State stappen. Niemands
gelijk staat in die gang bij voorbaat
vast. Feiten en procedures worden
zorgvuldig tegen elkaar afgewo
gen. Dus wanneer een partij het
pleit wint, zegt dat toch ook iets
over de fouten die door de ander
zijn gemaakt. Procederen maakt
natuurorganisaties doorgaans niet
populairder, maar het belang waar
ze voor staan vraagt er om!"
Dat de ZMF zich in de polemiek
met de vissers redelijk afzijdig
houdt, past volgens Van der Doef
binnen het beleid. „De ZMF is
niet zo'n actieclub. Vroegtijdig
overleg bereikt vaak veel meer dan
honderd spandoeken."
2008: Protest tegen
de milieubeweging.
foto Wim Kooyman
2006: Boeren protesteren tegen
de ontpoldering.
foto Peter Nicolai
2002: Actievoerders demonstreren
tegen de aanleg
van de WCT-terminal.
foto Ruben Oreel
2001: Greenpeace voert
actie tegen de ontbossing.
foto Lex de Meester
