Conflict NAVO-Rusland
Machtsverhouding in 1955
Rusland erkende deze week de afvallige Georgische
regio's Zuid-Ossetië en Abchazië als onafhankelijke
staten. Daarmee zette Moskou de relatie met de NAVO
op scherp. Wat bezielt Rusland zichzelf zo te isoleren?
Is het spierballenvertoon of speelt juist de angst te
worden ingesloten door landen die eerder tot de
bondgenoten werden gerekend?
Machtsverhouding in 2008
1 2 I Donderdag 28 augustus 2008 PZC
NAVO-landen in Europa
Warschaupact-landen
door Joost Bosman infographic Jos Diender
In het voorjaar van 1999 was het
een pietluttig maar symbolisch in
cident: de NAVO-bombardemen-
ten op Servië waren net gestaakt
en het militaire genootschap had
gedacht zijn hoofdkwartier in te
richten op het vliegveld van de Kosovaar-
se hoofdstad Pristina. Had gedacht, want
Russische troepen rukten razendsnel op
om hun westerse collega's voor te zijn en
het vliegveld in te nemen. Het was een
klein moment van genoegdoening voor
Rusland dat zich op dat moment diep ge
krenkt voelde. Bondgenoot Servië was
volgens Moskou illegaal gebombardeerd.
En de Russische regering was van het be
gin van de NAVO-aanval niet eens op de
hoogte gesteld. Laat staan gekend in haar
oordeel.
Het was niet de eerste vernedering die
Rusland zich had moeten laten welgeval
len na de sloop van de Sovjet-Unie in
1991. Het zou ook niet de laatste zijn.
Een greep uit de Jeltsin-jaren en het be
gin van het Poetin-tijdperk geeft een ont
luisterend beeld. Rusland wordt vanaf be
gin jaren negentig geteisterd door grote
armoede. In het land ontwikkelt zich een
soort Derde Wereldeconomie waar het
Westen naar hartenlust zijn B-merken
kan dumpen en de productie van eigen
goederen vrijwel stil komt te liggen. En
net als het wat beter lijkt te gaan, vaagt
een verwoestende financieel-economi-
sche crisis in 1998 de ontluikende Russi
sche middenklasse in één klap weg.
Ook het militaire aanzien van Rusland
heeft het zwaar te verduren in die jaren:
een verloren (1996) en later opnieuw be
gonnen (1999) oorlog in het opstandige
Tsjetsjenië demoraliseren de toch al wei
nig gemotiveerde troepen. En als de on
derzeeër Koersk, de trots van de Russi
sche marine, zichzelf in de zomer van
2000 torpedeert en de voltallige beman
ning omkomt, voelt de dan net tot presi
dent gekozen Vladimir Poetin zich geroe
pen op tv te verklaren dat het goed mis
gaat in Rusland.
Tegelijkertijd koesteren de Verenigde Sta
ten en Europa weinig mededogen met de
zieltogende Russische beer. Integendeel,
de euforie over de 'gewonnen' Koude
Oorlog leiden tot arrogantie in het Wes
ten en de angst voor de voormalige vij
and lijkt verleden tijd.
Zozeer zelfs, dat de NAVO opzichtig be
gint te flirten met voormalige Warschau
pact-landen en de Baltische staten. In
1999 treden de ex-sovjetvazallen Polen,
Tsjechië en Hongarije toe tot het militai
re bondgenootschap. In 2004 volgen Est
land, Letland en Litouwen, landen die no
ta bene eerder tot de Sovjet-Unie zelf be
hoorden.
Rusland heeft genoeg aan zichzelf en kan
niet anders dan de NAVO-uitbreiding tan
denknarsend accepteren. De Baltische sta
ten waren pas eind jaren '30 bij de Sov
jet-Unie gevoegd en hebben als niet-Slavi-
sche landen toch nooit veel met de Rus
sen gemeen gehad.
Ondanks de Russische minderheden in
de desbetreffende landen, besluit Moskou
de NAVO-aansluiting van de Balten uit
eindelijk pragmatisch te aanvaarden.
Maar de kleineringen gaan verder. Zo zeg
gen de Verenigde Staten in het voorjaar
van 2001 het ABM-verdrag (over de be
perking van antiballistische raketten die
beschermen tegen nucleaire wapens) een
zijdig op. En na 11 september van datzelf
de jaar kan Moskou weliswaar begrip op
brengen voor de westerse aanval op Af
ghanistan, als veel pijnlijker ervaart Rus
land het dat de VS de oorlog tegen de tali-
ban gebruiken om luchtmachtbases te
openen in de voormalige sovjetrepublie
ken Oezbekistan en Kirgizië om de opera
tie te steunen.
Tegelijkertijd begint Washington zich op
zichtig te roeren in de Kaukasus. Met
Azerbeidzjan knoopt het goede contac
ten aan mede vanwege de olie- en gas
voorraden in de Kaspische zee. Dat Wes
terse bedrijven daarvan flink profiteren,
is tot daar aan toe: Rusland zelf pikt er
ook stevig een graantje van mee.
Ergelijker vindt Moskou de Amerikaanse
steun aan de nieuwe regering van Geor
gië onder leiding van de Westers georiën
teerde president Michaïl Saakasjvili.
Diens 'Rozenrevolutie' van eind 2003
wordt door de Amerikanen voluit ge
steund en als hij eenmaal stevig in het za
del zit, stuurt Washington militaire advi
seurs om het Georgische leger bij te staan
en op te leiden.
Een jaar later voelen de Russen zich op-
NAVO-landen in Europa
HmH Landen die mogelijk in 2009 toetreden tot NAVO
Land met VS basis
Land met VS-basis tot 2005
Rusland
Onder Russische invloed
ffë Verminderde Russische invloed
