Cultuur
Zoveel koud staal om zoveel
brandende emotie te herbergen
Culturele
parel oogst
lof Peijs
Abdijkoor Grimbergen zingt Gregoriaans in Middelburg
zeeland
nazomerfestlval.nl
Commissaris van de
koningin steekt ZNF
hart onder de riem.
26 aug t/m 6 sept 2008
KWARTET
Borssele, Zeeland Nazomerfesti
val: 'Kwartet', van Heiner Muller,
regie: Chris Thys. Met: Ilse Uitter-
linden en Erik Van Herreweghe.
door Willem Nijssen
maken? Laten zien hoe corrupt de
menselijke ziel kan worden? Laten
zien dat in naam van de allerhoog
ste instanties (of het nu God is of
Marx) het allersmerigste mogelijk
is? En wat moet Kwartet nu, in die
enorme 'hal' van de Covra, het op-
slagbedrijf voor radioactief afval?
Covra roept dankzij prikkeldraad
en spoorrails nog vage herinnerin
gen op aan plaatsen als Auschwitz.
Het zal in mijn achterhoofd blij
ven zitten, maar voor het overige:
een smetteloos industriële omge
ving, met machtige staalconstruc
ties. Die vormen het decor, dat als
het bedacht zou zijn, de hoogste
lof zou krijgen. Zoveel koud staal
om zoveel brandende emotie te
herbergen. Brandende lust. Bran
dende jaloezie. Brandende haat.
En misschien ook wel: brandende
liefde. In die imposante ruimte is
de gestalte van een vrouw tegen
de gigantische groene stalen
wand niet veel meer dan een vlieg
geplet tegen de muur. Maar de
PZC Woensdag 27 augustus 2008 17
BORSSELE - Lovende woorden, gis
teravond, bij de officiële opening
van de achtste editie van het Zee
land Nazomer Festival (ZNF). De
ze werd ingeluid met de, met grote
waardering ontvangen, première
van het toneelstuk Kwartet van
Heiner Müller. Dat werd opge
voerd in het gebouw van de Covra
in Vlissingen-Oost, de opslagbun
ker voor radioactief afval.
Commissaris van de koningin Kar-
la Peijs, die de officiële opening
verichtte, noemde het festival 'een
van de kroonjuwelen en culturele
ambassadeurs van Zeeland'. „Door
het festival staat Zeeland cultureel
in Nederland en Vlaanderen op de
kaart."
Peijs gafTheaterproductiehuis Zee-
landia, de organisator van het festi
val, hoop voor de toekomst. Zee-
landia heeft in het kader van de
vier jaarlijkse subsidieronden zo
wel aan het Rijk als aan de provin
cie fors meer geld gevraagd. Dat is
noodzakelijk om te zorgen voor
een gezondere financiële basis
voor het Theaterproductiehuis en
het festival. Binnenkort wordt dui
delijk welke bijdrage van provincie
zijde valt te verwachten. Peijs zei
dat Zeelandia in de plannen in elk
geval 'een enorme belangrijke
plaats' inneemt.
Het Nazomerfestival kent dit jaar,
zoals gebruikelijk, vier locatievoor
stellingen. Na Kwartet gaat van
avond in Hoek de reizende produc
tie Vandaag geen vis in première.
Morgen begint ook het Strindberg-
toneelstuk Dodendans bij een bun
ker in de omgeving van Koudeker-
ke. Vanaf vrijdag is in de Holland-
sche Hoeve in Goes ook de mu
ziektheatervoorstelling De Zilke te
zien. Die dag begint tevens de pro
grammering op het Abdijplein in
Middelburg, dat wederom als festi-
valhart dient. Het festival duurt
tot zaterdag 6 september.
Nazomerfestival vandaag
Het programma van het Zee
land Nazomerfestival ziet er
vandaag als volgt uit:
Voorstelling Kwartet bij de
Covra in Vlissingen-Oost. Aan
vang: 20.15 uur.
Première van de reizende voor
stelling Vandaag geen vis in
Hoek. Met Marlies Hamelynck
en Gusta Geleijnse. Aanvang:
20.15 uur.
Wereldpremière van dansvoor
stelling Wave van choreograaf
Sylvain Émard. Stadsschouw
burg, Middelburg. Aanvang:
20.30 uur.
»- www.nazomerfestival.nl.
Ilse Uitterlinden en Erik Van Herreweghe (in het 'glazen huis'in Kwartet. foto Lex de Meester
Kwartet van Heiner Müller is
zeer talig toneel: in lange
monologen - bijna nergens
wordt het stuk een dialoog - wor
stelen de personages met hun op
de ander geprojecteerde driften en
begeerten. Met slechts twee ac
teurs is er niet meer dan een mini
male interactie. In die zin blijft de
bewerking trouw aan het origi
neel, Les Liaisons dangereuses van
Pierre Choderlos de Laclos, uit
1782. Want dat was immers een
briefroman, en ook brieven leve
ren maar beperkte interactie op.
Destijds was de roman een schan
daal, en naar het schijnt werd de
schrijver door zijn superieuren
(hij was een Franse legergeneraal)
aangeraden om er verder het zwij
gen toe te doen. Na Napoleons ne
derlaag werd Choderlos' graf ge
plunderd en werden zijn beende
ren in zee geworpen. Allemaal aan
wijzingen voor de vaak veronder
stelde literaire verwantschap met
die andere schandaalschrijver, de
markies De Sade. Maar er zijn an
deren die beweren dat hij zijn aris
tocratische tijdgenoten juist een
vermanende spiegel wilde voor
houden.
Noch het een, noch het ander is
vandaag de dag actueel. Wat heeft
die DDR-toneelmaker bezield om
er in 1981 een bewerking van te
van mens naar staal, van staal naar
mens, en zo verder. Van koud naar
warm. En omgekeerd.
Er zijn méér dan twee personen
die de wereld van Kwartet bevol
ken. Maar ze worden gespeeld
door twee acteurs. Vrouw wordt
man, Merteuil is ineens graaf Val-
mont. En hij op zijn beurt speelt
nu de rol van Madame de Tourvel.
Verrassende travestie, die nog eens
benadrukt dat de personages niet
veel anders zijn dan marionetten
van begeerte en wellust. Ook hier
die beweging, van mens naar ma
rionet, van marionet naar mens,
en zo verder.
Kwartet laat veel vragen achter
(merendeels 'prettige' vragen).
Kwartet laat ook veel indrukken
achter. Het geluid in die hal, bij
voorbeeld. Een vreemde mix van
galm en haarscherpe klank. Met er
gens daar boven een zeurderige
'boventoon', die altijd aanwezig
blijft. Zoiets als een geweten?
Knap spel ook, vooral van Ilse Uit
terlinden. De bijna surreële loca
tie. De slotscène, weer zo'n zelfge
kozen voorbeeld van dat twee
slachtige. Een 'glazen huis' waarin
de beide protagonisten sterven. Be
dacht, gezocht. En tegelijkertijd zo
vol effect. Doorzichtig. Breekbaar.
Omcirkelend. Unheimisch, met
dat groene licht.
Waar alles glimt en smetteloos
schoon is, terwijl er het smerigste
afval wordt verwerkt. De keuze
voor deze plaats is méér dan sym
bolisch, en laat een vreemde in
druk achter. Een mengeling van
ontzag en verbijstering.
De aankomst- of vertrekhal van de
markiezin De Merteuil brandt, en
al snel is zij al even gigantisch in
haar gevoelens, in haar venijn en
haar begeren. Wat een vrouw, wat
een actrice. Wat een innerlijke be
weging, van al dat staal naar heel
die mens. Het zal me telkens weer
gebeuren: van staal naar mens,
MIDDELBURG - Het Gregoriaans Abdijkoor
Grimbergen verzorgt zaterdag 30 augustus
een optreden in de Koorkerk in Middel
burg. Dat begint om 16.00 uur.
Het concert vindt plaats in het kader van
NieuwZout, de manifestatie die dit jaar in
de provincie wordt gehouden rondom het
thema cultuur, wereldbeeld en religie. Het
Abdijkoor werd veertig jaar geleden opge
richt en bestaat vooral uit monniken, Nor
bertijnen, maar er zingen ook leken mee. El
ke zondag komen er zo'n vijfhonderd men
sen uit heel België om de viering in de abdij
in Grimbergen mee te maken. Het Vlaamse
koor wordt overal in het land gevraagd en
zingt regelmatig tv-missen.
De abdij is altijd trouw gebleven aan de Gre
goriaanse liturgie. De Norbertijnen hebben
hun eigen Gregoriaanse liederen. Die wor
den gekenmerkt door een melodieuze
klank.
Bijzonder is dat het Abdijkoor zaterdag
zingt in Koorkerk, die deel uitmaakt van het
Abdijcomplex waaruit de Norbertijnen in
1572, na de Reformatie, werden verjaagd.
Q Voor informatie over NieuwZout, zie:
www.nieuwzout.nl.
