Proefkampement voor
de invasie van Walcheren
Er is no^
Zeeland
I
Veere herdenkt in 2009
mislukte invasie Britten
van 200 jaar geleden.
3 6 Zaterdag 23 augustus 2008 PZC
Veere heeft al eeuwenlang
vriendschappen over zee.
Schotten uit het dorpje
Culross kwamen in de 13e
eeuw naar Zeeland. Eerder
al vonden Veerse schippers
hun weg naar Schotland.
door Tineke Smits
Culross is lang het middel
punt van stcenkoolhan-
del geweest, er was na
melijk een hele grote
mijn vlak bij Culross. Met die
steenkool laadden de Europese
schippers hun schepen vol. Ook
gingen er ladingen zout mee terug.
De dakpannen, die de Hollandse
schippers als ballast meenamen,
bleven achter in Culross. Dat is
nog steeds te zien: het dorp heeft
als enige Hollandse dakpannen op
de huizen.
Het is een pittoresk dorpje. Als je
er rondloopt, is het niet moeilijk
om te bedenken hoe een dorpje
uit de zestiende eeuw eruit heeft
gezien. Het heeft wel iets weg van
Veere: vlak bij water, leuke kleine
huizen, gemoedelijke sfeer en
straatjes met kinderkopjes.
„In het midden liggen geen kinder
kopjes, maar platte stenen. Vroe
ger liepen de rijkere mensen in
het midden, want dat liep makke
lijker! De arme mensen moesten
over de hobbelige stenen lopen",
vertelt James Watson, die in Cul
ross woont en veel van de geschie
denis afweet.
De steenkoolmijn van Culross was
de eerste die onder water lag, in
de rivier Forth die vlak langs Cul
ross loopt en uitmondt in de
Noordzee. Zelfs de toenmalige ko
ning James VI toonde belangstel
ling en wilde de goedlopende
steenkoolmijn graag kopen. In die
tijd produceerde Culross ook zout.
In heel Schotland werd nergens zo
veel zout gewonnen als in het
dorpje aan de Forth. En dat trok al
gauw de Europese schippers naar
Schotland.
Het dorp ligt op nog geen veertig
kilometer van Edinburgh en was
lange tijd een handelscentrum.
Totdat de spoorlijn kwam en een
deel van de haven afsneed. Dat
was natuurlijk hartdig voor de
aan- en afvoer van steenkool,
maar door die spoorlijn/die (nog
steeds) vlak langs de kust loopt,
kon het watertoerisme zich niet
ontwikkelen in Culross.
Heel anders is dat in Veere, waar
heel wat aan waterspon kan wor
den gedaan, maar in Culross zie je
geen mens op het strand. Op een
ander punt lijken Veere en Culross
weer welop elkaar: vroeger waren
het grootheden in handel en werd
er heel wat heen en weer gevaren,
terwijl beide plaatsen klein zijn ge
bleven, waardoor het er nu heel
aangenaam vertoeven is.
Culross heeft een grote abdij waar
vroeger monniken woonden en
waar pelgrims kwamen, ook van
de Schotse eilanden. Nu is de ab
dij niet meer in gebruik, maar de
kerk wel, hij ligt hoger gelegen dan
de rest van het dorpje en er vlak
bij staan twee groene banken. 'De
ze bank werd gegeven aan de bur
gers van Culross door een delega
tie van de burgers uit Veere en de
Vrienden van Veere, Nederland,
op 30 mei 1996', staat erop.
Op één van de banken zitten drie
bejaarde mensen, waaronder een
echtpaar dat 62 jaar geleden in de
kerk getrouwd is. Ze weten heel
goed dat de banken een cadeau
zijn uit Nederland. „En als ze het
niet zouden weten, zou het niet
aan mij liggen", lacht gids James
Watson. „Ik praat altijd over de
oude banden met Zeeland!"
Watson is als Schot ook lid van
Stichting Veere-Schotland, die is
opgezet om de banden met Cul
ross aan te houden en de geschie
denis levend te houden, zowel in
Schotland als in Zeeland. De stich
ting probeert de kennis te vergro
ten van de beide culturen, de ge
schiedenis en samenleving door
ook de plaatselijke gemeenschap
bij de overzeese vriendschap te be
trekken. Dat gebeurt bijvoorbeeld
door de Schots-Veerse festivals
met straatartiesten, toneelstukken
en lezingen die elke twee jaar wor
den gehouden.
De aanwezigheid van Schotten in
Veere is altijd nog wel zichtbaar,
kijk alleen maar naar de pakhui
zen die uit die tijd stammen (om
streeks de zestiende eeuw). Het
huis De Swane is zo'n voorbeeld:
hier kwamen de Schotten bij el
kaar voor feesten en rechtszittin
gen! liet was heel gewoon om in
die dagen mannen met een kilt
over' straat te zien lopen en er
werd heel wat Schots gepraat. De
Schotten hadden het hier goed
naar hun zin, maar Omgekeerd ble
ven de Zeeuwen liever thuis, ze
kwamen niet in Culross wonen
voor de handel.
De contacten met de Nederlan
ders zijn niet zonder meer verdwe
nen uit het straatbeeld van Cul
ross: de oplettende wandelaar
vindt op enkele plekken nog een
Nederlandse tintje. In het dorpje
loopt een straat met de naam
Veere Park. Die vernoeming stamt
uit de jaren negentig, toen Culross
gerestaureerd werd en in een schil
derachtig stadje veranderde. De
Vereniging Vrienden van Veere
werd daarbij betrokken en die sa
menwerking resulteerde in een ex
positie in het stadhuis van Culross
en de naam Veere Park.
www.veere-schotland.nl
door Maurits Sep
In 2009 is het tweehonderd jaar
geleden dat de Britten en
Schotten Walcheren binnenvie
len in een poging de opmars van
Napoleon te stuiten. Hoewel gran
dioos mislukt, vindt de Stichting
Veere-Schotland de invasie memo
rabel genoeg om er uitgebreid bij
stil te staan met een expositie, een
boek en een nagespeelde veldslag.
De Stichting Promotie Veere heeft
de organisatie op zich genomen.
Volgens Adri Francke wordt in het
laatste weekeinde van juli een Na
poleontische veldslag nagespeeld
in Veere. „We willen ook proheren
om bij de Grote Kerk weer een
hospitaal in te richten."
Eens in de twee jaar vindt in
Veere een Schots-Veers festival
plaats om de historische connectie
tussen beide gebieden te gedenken
en te vieren. Eigenlijk zou dit jaar
weer zo'n feest gevierd moeten
worden, maar dat is uitgesteld om
in 2009 grootser uit te pakken, ver
télt bestuurslid Tiny Polderman
Van de Stichting:Veere-Schotland.
„Vanuit Ciroot-Brilannié vond een
invasie van Walcheren plaats om
Napoleon tegen te houden. Bij die
scheepsmacht hoorden ook Schot
ten. Het liep echter uit op een gro
te mislukking. De wind stond ver
keerd en de soldaten bezweken
aan de Zeeuwse koorts."
Over die invasie is nooit het laat
ste woord gezegd, vult haar echtge
noot, en voorzitter van de stich
ting, Peter Blom aan. „Want wat
was toen het strategische belang
van Veere en Walcheren voor de
Engelsen? En was het wel Zeeuw
se koorts, of leden de soldaten aan
malaria?"
Volgens Blom wordt gewerkt aan
een tentoonstelling over de Zeeuw
se expeditie van de Engelsen. Die
zal plaatsvinden in de Grote Kerk
en het stadhuis in Veere. Verder
zal een boek verschijnen over de
invasie van 1809.
Ter voorbereiding op het grote fes
tival in 2009 vindt dit jaar toch al
een kleiner evenement plaats, ver
telt Francke. „Op 12, 13 en 14 sep
tember wordt op het Bastion in
Veere een proefkampement opge
zet. Drie dagen lang zullen solda
ten exerceren, schijngevechten
houden, leven zoals ze dat toen de
den en op de terrassen verhalen
aan elkaar vertellen. Mensen kun
nen daarnaar luisteren en het kam
pement komen bekijken." Het
kampement wordt opgezet door
46 Engelsen en 12 Nederlanders
die vaak Napoleontische veldsla
gen naspelen.
Hollandse dakpannen kenmerken
Culross, de groene banken zijn ge
schonken door Veere. De Schotse
Huizen in Veere heeft een Schotse
kamer ingericht.
foto's Tineke Smits (Culross) en
Ruben Oreel
