Duyvendak kraakt Kloetingse bunker
Het gaat i
liet om de activist maar om het klimaat
Militaire autoriteiten in
1982 op tilt door
actie van Onkruit.
Duyvendaks visie
op klimaatprobleem
is de moeite waard.
PZC Donderdag 21 augustus 2008 1 1
door Ben Jansen
Hij haalt in de zomer van
1982 de kolommen van de
PZC als de 24-jarige
A.J.W.D. uit Amsterdam. Wijnand
Duyvendak, het nu opgestapte
Tweede-Kamerlid van Groen
links, is een van de tien leden van
de anti-militaristische actiegroep
Onkruit die in de nacht van 5 op 6
juli dat jaar de bunker van het Pro
vinciaal Militair Commando in
Kloetinge kraken.
De actievoerders verschaffen zich
met snijbranders toegang. Dat
blijft - ondanks dat de bunker ach
ter geboomte en struweel schuil
gaat - niet onopgemerkt. De Goe-
se politie houdt die nacht drie On-
kruit-leden aan. De overige zeven
verschansen zich achter een stalen
kneveldeur die alleen van binnen
uit te openen is.
Een stevige deur, want ze moet in
geval van oorlog de provinciale mi
litaire commandant in Zeeland en
zijn staf van de boze buitenwereld
afsluiten, zodat ze kunnen regelen
wat in zo'n situatie geregeld moet
worden. Dat is in 1982 - een jaar
na het aantreden van Ronald Rea
gan als president van de Verenigde
Staten - allerminst denkbeeldig.
De nucleaire wapenwedloop tus
sen Oost en West heeft een nieuw
hoogtepunt bereikt.
In de uit twee verdiepingen be
staande commandobunker liggen
documenten met richtlijnen over
wat een provinciale militair com
mandant en zijn staf in oorlogsom
standigheden hebben te doen.
Geen grote geheimen, maar toch
van voldoende belang om de mili
taire autoriteiten knap zenuwach
tig te maken, nu een zich tegen
voorbereidingen voor een eventue
le kernoorlog verzettende actie
groep in de bunker zit. De docu
menten zijn binnen weliswaar
goed opgeborgen, maar je weet
maar nooit wat dat Onkruit-ge-
spuis uitspookt. Een bewakings
compagnie rukt aan om het bun
kerterrein af te zetten en een re
chercheur van de Koninklijke Ma-
door Ernst Jan Rozendaal
Klimaatactivist in de politiek
is minder een boek over
Wijnand Duyvendak dan
op basis van de berichtgeving van
de afgelopen weken mocht wor
den verwacht. Slechts een kwart
van het boek gaat - om de titel van
een van de hoofdstukken aan te
halen - over de ontwikkeling 'van
kraker tot groen parlementariër'.
In dat deel staat het verhaal opgete
kend van de inbraak bij het minis
terie van Economische Zaken. De
voortijdige bekendmaking daarvan
in een persbericht leidde uiteinde
lijk tot het terugtreden van Duy
vendak als Kamerlid voor Groen
links. In hetzelfde hoofdstuk is
ook opgetekend hoe in 1982 werd
ingebroken in de provinciale com
mandobunker in Kloetinge. Het is
rechaussee maakt foto's van het
toegestroomde publiek. Het wach
ten is op een eenheid van de briga
de speciale beveiligingsopdrachten
van de marechaussee. Die arri
veert halverwege de middag, der
tig man sterk, uitgerust met snij
branders, breekijzers, bijlen, koe
voeten en houwelen. De stalen
deur bezwijkt en de actievoerders
worden ingerekend. Ze moeten
zich uitkleden en in door de mare
chaussee meegebrachte overalls ste
ken. Eén voor één worden ze afge
voerd, hun kleding in een vuilnis
zak. Wanneer ze worden weggere
den heffen medestanders in het
publiek de Onkruit-leus aan:
„Geen man, geen vrouw, geen
cent voor het leger." Volgens een
Landmacht-woordvoerder zijn de
Onkruit-leden alleen in de centra-
Aanhangers roepen de leus:
'Geen man, geen vrouw,
geen cent voor het leger'
le hal van de bunker doorgedron
gen. Ze zouden wel hebben gepro
beerd in andere ruimten te ko
men. In een persmededeling ont
kent Onkruit dat het haar om mili
taire geheimen te doen is geweest.
De bevolking op de hoogte stellen
van het bestaan van de comman
dobunker en zijn functie is de ac
tiegroep voldoende. Niettemin
houdt het Openbaar Ministerie
het op een poging de hand te leg
gen op geheime documenten. Na
drie dagen worden Duyvendak en
de zijnen vrij gelaten. Uiteindelijk
ziet justitie driekwart jaar later
van vervolging af. 'Om beleidstech-
nische redenen'.
In zijn boek Klimaatactivist in de
politiek zegt Duyvendak over de ac
tie in Kloetinge: „Deze commando
bunker zou in tijden van dreiging
het hoofdkantoor zijn van de com
missaris van de koningin en zijn
politionele staf. We troffen er een
grote kaart aan met daarop de loca
ties voor interneringskampen voor
'gastarbeiders' en 'subversieven'."
Beide beweringen kloppen niet.
De bunker had alleen een militaire
functie. De commissaris van de ko
ningin en andere civiele autoritei
ten konden bij oorlogsdreiging ge
bruik maken van een commando
bunker onder de voormalige
brandweerkazerne in Middelburg.
Over de kaart met internerings
kampen die de Onkruit-activisten
in de bunker zouden hebben ge
zien, is majoor buiten dienst Piet
van der Laan, destijds inlichtingen
officier bij het Provinciaal Militair
Commando, duidelijk: „Kul."
een van de voorbeelden die Duy
vendak aanhaalt van 'acties die
scheerden langs de randen van de
rechtsstaat en soms daaroverheen
gingen'. Hij pocht er niet over. „Ik
heb er een negatief oordeel over ge
vormd en ik nam en neem er af
stand van", schrijft hij.
Duyvendak beschouwt zich nog
steeds als een activist, maar wel
een die zich bewust is geworden
dat de sleutel voor verandering ligt
bij de politiek. Meer dan ooit
moet Den Haag zich bezighouden
met de klimaatcrisis, betoogt Duy
vendak. De tijd dringt. Als binnen
vijftien jaar geen grote stappen
zijn gezet in het terugdringen van
de uitstoot van schadelijke broei
kasgassen, dan dreigen catastrofes.
Laag gelegen delta's als Nederland
lopen grote risico's. De noodzaak
de klimaatverandering te stoppen
is het echte onderwerp van het
boek. Duyvendak hamert op de ur
gentie van het probleem en ver
woordt zijn frustratie dat anderen
Wijnand Duyvendak.
minder haast hebben dan hij. Het
zal niemand verbazen dat zijn op
lossingen in het verlengde liggen
van het politieke programma van
foto David van Dam/CPD
GroenLinks, maar het is niet te
recht het boek weg te zetten als
een partijpamflet. Eerder is het
Duyvendaks geschreven versie van
de film van Al Gore. Het is een ap
pèl op elke burger zich in te zetten
voor het klimaat. Maar het is de
politiek die het voortouw moet ne
men, betoogt Duyvendak. „We
hebben haast. Het is tijd voor een
doorbraak. Wie doet er mee?", lui
den de laatste zinnen van het
boek.
Het is tragisch dat de onhandige
presentatie uitgerekend de auteur
zelf buitenspel heeft gezet. Voorlo
pig zit Duyvendak niet meer op
een sleutelpositie om de door hem
gewenste verandering in gang te
zetten. Hij moet zelfs hopen dat
de commotie over zijn actieverle
den mensen er niet van weer
houdt kennis te nemen van zijn vi
sie op een van de belangrijkste pro
blemen van deze tijd. Die is name
lijk wel de moeite waard, ongeacht
of je die deelt.
Wijnand Duyvendak, Klimaatsacti
vist in de politiek, Uitgeverij Bert
Bakker, Amsterdam, 175 blz, prijs:
14,95 euro
de Koninklijke Marechaussee veel moeite de deur van de commandobunker open te krijgen, waarin de Onkruit-activisten
foto Willem Mieras
Het kost de speciale brigade van
zich hebben verschanst.
