J
12 Donderdag 31 juli 2008 PZC
Het ware gezicht
Hoe zal Radovan Karadzic zich voelen, nu hij mogelijk voor
de laatste keer Servische grond heeft verlaten? Behalve een
aantal fanatieke aanhangers is iedereen blij en opgelucht
dat hij eindelijk aan het Joegoslavië-Tribunaal in Den Haag is
uitgeleverd. Maar dat is slechts een eerste stap, want het
proces moet nog beginnen. En het belooft langdurig en
moeizaam te gaan worden.
door Joost Bosman en Marloes de Koning illustratie Helen van Vliet
Zal hij zich zitten verbij
ten in zijn Schevening-
se cel, verteerd door
onzekerheid over zijn
toekomst? Of is hij op
recht verontwaardigd over zijn ge
vangenneming en voelt hij zich ge
sterkt door de demonstraties die
de avond van zijn uitlevering in de
Servische hoofdstad nog plaatsvon
den? 'Ter ere' van hem.
Niemand kent de zielenroerselen
van een van de meest gezochte
mannen ter wereld. Misschien zal
de hernieuwde kennismaking met
hem, vandaag tijdens de eerste
voorgeleiding, de wereld meer dui
delijkheid verschaffen en zien we
zijn ware gezicht.
Hoogleraar Internationaal Straf
recht Geert-Jan Knoops, die zelf
verdachten van het Joegoslavië-Tri
bunaal heeft bijgestaan en een van
hen nog steeds als cliënt heeft,
zegt dat Karadzic in ieder geval on
der scherp toezicht komt te staan.
Sinds de plotse dood van de Servi
sche oud-president Slobodan Mi
losevic in maart 2006, wil de tribu
naalleiding geen enkel risico meer
nemen. Knoops stelt dat Karadzic
geregeld medische controles kan
verwachten. „Zeker omdat hij zijn
eigen verdediging wil voeren en
dat trekt lichamelijk en geestelijk
een zware wissel."
Daarnaast is er de mogelijkheid
voor 24-uurs camerabewaking.
Een woordvoerster van het tribu
naal wil niets zeggen over maatre
gelen in het cellencomplex die
moeten voorkomen dat Karadzic
zichzelf wat aandoet. Maar hij zou
niet de eerste zijn.
Toch is het maar zeer de vraag of
Karadzic zich veel zorgen moet ma
ken. Want na alle opluchting en
euforie over zijn arrestatie dringt
zich nu de vraag op hoe de ex-pre-
sident van de Republika Srpska
voor lange tijd achter de tralies te
krijgen. En dat zal nog niet meeval
len, denkt Oost-Europa-deskundi-
ge André Gerrits. „Het grote pro
bleem is dat Karadzic niet fysiek
verantwoordelijk gesteld kan wor
den voor de aanklachten die tegen
hem zijn ingediend. Hooguit kun
je hem politieke aansprakelijkheid
aanwrijven. En dat is heel moeilijk
te bewijzen." Er zullen dus docu
menten moeten worden overlegd,
waaruit onomstotelijk blijkt dat
Karadzic opdracht gaf tot de maan
denlange beschieting van Sarajevo
of de massamoord op Bosnische
moslims van Srebrenica.
Ook advocaat Knoops stelt dat het
gecompliceerd gaat worden. Bij
voorbeeld het aantonen van 'geno
cide' door Karadzic. De aanklagers
moeten dan bewijzen dat de ex-po-
liticus en psychiater dacht In ter
men van uitroeiing en volkeren
moord. Maar bewijzen wat in het
hoofd van een ander omgaat, is ex
treem moeilijk, aldus Knoops. Bo
vendien moeten de aanklagers een
direct verband kunnen leggen tus
sen de ideeën en opdrachten van
Karadzic en het daadwerkelijke
moorden door 'zijn' mannen.
De tactiek van hoofdaanklager Ser
ge Brammertz (zie elders op deze
pagina) lijkt gebaseerd op 'de snel
heid erin houden'. Hij heeft zijn
team aangespoord om de aan
klacht, die in 2000 voor het laatst
is herzien, nog eens grondig door
te spitten, leder woord dat wel
licht juridisch overbodig is moet
eruit, legt Brammertz uit. Misdrij
ven waarvan inmiddels in andere
zaken is bewezen dat ze plaats heb
ben gehad, hoeven wellicht niet
opnieuw uitvoerig te worden be
handeld.
Ook slim gebruik van jurispruden
tie kan tijd schelen. De aanklacht
moet actueel zijn, een herhaling
van het drama-Milosevic moet kos
te wat het kost worden voorko
men, vindt Brammertz.
Oost-Europa-kenner Gerrits denkt
dat in het voordeel van de aankla
ger kan zijn dat de Bosnische Ser
viërs in de zomer van 1995 in een
'winning mood' verkeerden. „Daar
door zijn ze mogelijk wat roekelo
zer geworden en is er toch op één
of andere manier bewijsmateriaal
gecreëerd."
Maar Karadzic is slim, erkent Ger
rits, en hij heeft meer dan dertien
jaar de tijd gehad bewijsmateriaal
te vernietigen. „Zeker in het begin,
toen hij in Bosnië nog door ieder
een werd beschermd."
Gerrits verwacht dat Karadzic een
vertragingstactiek - tot in het on
fatsoenlijke toe - zal hanteren. Het
feit dat hij zijn verdediging zelf
gaat voeren, kan daarop wijzen.
Geen advocaat zal zich daarvoor
immers willen lenen en veel zal af
hangen van wat de rechters toe
staan. Gerrits: „Karadzic zal onge
twijfeld zolang mogelijk proberen
tijd te rekken. Het is in zijn be
lang, hij is een politicus en voor
het eerst in dertien jaar heeft hij
weer een politiek podium. Dat wil
hij ook echt weer hebben." Dus
zal Karadzic zich in navolging van
Milosevic uitputten in politieke
toespraken en de legitimiteit van
het tribunaal onophoudelijk be
twisten.
De tijd is kort (het Joegoslavië-Tri
bunaal moet in 2010 sluiten) en
Gerrits denkt dat de aanklager
zich daarom beter op één, relatief
makkelijk te bewijzen aanklacht
kan richten. „De essentie is dat het
internationale recht zegeviert. De
straf die Karadzic zal krijgen, is in
die zin symbolisch. Levenslang of
niet, dat is secundair. Krijg je hem
voor twintig jaar in de cel, dan is
dat genoeg."
van
