Koken met etensrestjes
Gratis maaltijden tegen overproductie
Consument
10 I Dinsdag 15 juli 2008 PZC
Verspilling van voedsel
infographic:JD, GN
Voedsel voc
Is het toeval dat het rapport over
voedselverspilling in Nederland
van het Landbouw Economisch In
stituut (LEI) van de Wageningen
Universiteit verschijnt net in een
tijd dat overal ter wereld voedselcri-
ses zijn uitgebroken? LEI-woordvoerster
Helene Stafleu laat het in het midden.
Wel bevestigt ze dat er bij het ministerie
van Landbouw, Natuur en Visserij (LNV)
zorg leeft over de nog altijd toenemende
verkwisting van voedsel. „Naast de econo
mische kant van de verspilling, zit er na
tuurlijk een ethisch aspect aan", zegt Staf
leu. „De opdrachtgever van het rapport
(het ministerie van LNV, red.) voelt de dis
crepantie tussen de wereldwijde voedsel
schaarste en het weggooien van voedsel
in ons land. Daarnaast speelt voor de rege
ring duurzaamheid een rol, want al dat
verspilde eten is ook verspilde energie en
dus milieuvervuilend."
Verbaasd over de resultaten was het LEI
niet. Stafleu: „We hadden al langer de in
dicatie dat het om dit soort percentages
ging." Opvallend in het LEI-rapport is wel
dat de consument een minstens zo grote
boosdoener is als de voedselindustrie:
zo'n zeshonderd kilo voedsel kiepert hij
op jaarbasis in de kliko. Volgens Stafleu
gaat het in eerste instantie om een wel
vaartsverschijnsel. „Uit het rapport blijkt
dat bedrijven de economische kant van
de verspilling in de gaten houden, maar
bij de consument eigenlijk niet. Kennelijk
is het financieel geen probleem."
Professor Jaap Seidell, hoogleraar voeding
en gezondheid aan de Vrije Universiteit
in Amsterdam toont zich evenmin ver
baasd over het hoge percentage wegge
gooid voedsel. „Mensen koken steeds min
der zelf, ze kopen steeds vaker kant en
klaar. En voorgesneden sla bederft sneller
dan de krop sla die je vroeger kocht.Bo-
vendien kun je nu veel meer dan vroeger
overal om je heen voedsel kopen. Je kunt
de hele dag door eten: we zijn een grazen
de bevolking geworden."
Onderzoek van Milieu Centraal toonde
drie structurele oorzaken van voedselver-
kwisting aan. Ten eerste is voedsel niet
schaars en relatief goedkoop. Uit angst
voor ziektes gaat veel voedsel (zonder te
proeven) de afvalbak in zodra de houd
baarheidsdatum is verstreken. Verder is
het aantrekkelijker een maaltijd te berei
den van verse ingrediënten dan van rest
jes. Veel geopende blikken en potten be
landen nog halfvol in de vuilnisbak. En
ten derde is het assortiment niet ingesteld
op kleine huishoudens; verpakkingen zijn
te groot of niet goed hersluitbaar. En dat
terwijl het aantal eenpersoonshuishou
dens de afgelopen decennia sterk is ge
groeid. Andere oorzaken hebben te ma
ken met de organisatie van het huishou
den. Als je een dagje onverwacht niet
thuis eet of niet zelf kookt, raken inge
kochte producten over de datum.
Aandacht voor voedselverkwisting is niet
nieuw. Een groots opgezette actie uit
2006 om de verspilling aan te pakken,
is echter nooit goed van de grond ge
komen. Diverse supermarktketens.
Horeca Nederland, cateraars, The
Greenery, Unilever, IBM en de
Wageningen Universiteit wilden
samen de verkwisting in de ke
ten terugdringen. Maar financie
ring van de overheid was niet
toereikend en samenwerking
tussen concurrenten werd
soms als bedreigend ervaren.
Het project, Fresh on De
mand geheten, om innovatie
ve logistieke en ict-oplossin-
gen te bedenken, loopt nog al
leen op kleine schaal. Zo zijn
er experimenten met elektro
nische winkelschappen waar
door een supermarktketen
met één druk op de knop in al- i;
le filialen de prijs kan verlagen
als bijvoorbeeld een overschot
aan garnalen dreigt. En super-
markten kunnen de inkoop verbe
teren door meer rekening te hou
den met weersinvloeden op sei
zoensproducten. Bij een hittegolf lo
pen mensen immers de schappen
met rundvlees voorbij en eten extra
fruit.
Hebben we in Nederland zo langzamer
hand een verstoorde relatie met voedsel?
Seidell: „In die zin dat we veel willen heb
ben voor weinig geld en we meer kopen
dan we op kunnen."
LEI-woordvoerster Stafleu onderschrijft
dat. Doordat we niets meer met de pro
ductie van ons voedsel te maken hebben,
zo stelt ze, zijn we ervan 'vervreemd'
geraakt. „Als je zelf je boontjes ver
bouwt, ga je veel bewuster om met je
eten. Het herstellen van onze relatie
met voedsel zou kunnen bijdragen aan
het oplossen van een aantal maatschappe
lijke problemen, zoals milieuvervuiling en
chocoladeproductie uit slavenarbeid."
Primaire productie
bv. varkens, eieren,
groenten, fruit, vis
Verwerkende en
bewerkende industrie
bv. vleesverwerking, bakkerijen,
snijderijen, visverwerking
Retail
bv. super
markten,
speciaalzaken
Foodservice
bv. horeca,
restaurants,
kantines
Voordat een product in de winkel ligt heeft het een lange weg afgelegd (de
voedselketen). In elke schakel van de voedselproductieketen wordt een grondstof
be- of verwerkt. De ingrediënten voor voedsel zijn afkomstig uit de land- en
tuinbouw, visserij' en visteelt. Tussen alle schakels in de voedselketen treden
verliezen op. Jaarlijks wordt in de totale productieketen tussen de 3 en 3,5 miljard
euro aan voedsel weggegooid.
Grondstoffen en
basismateriaal
bv. zaden, biggen, planten
Voedselketen
Brood van gisteren, een kilo beurse tomaten, fruit dat er niet meer zo fris uitziet. Normaal
gesproken gaat het de vuilnisbak in. Kok Miguel Brugman van het tijdelijke
openluchtrestaurant Rest. in Wageningen verwerkt deze restjes tot een voedzame maaltijd.
Het voedsel komt van onder meer van marktkooplieden, bakkers, moestuinhouders en
kantines. Zelfs het eetbare onkruid langs de weg, gaat de pan in. Het gaat om onbereid eten,
dus geen kliekjes, benadrukt initiatiefnemer Martijn Engelbregt. „Het voedsel dat we ophalen
aan het eind van de zaterdag is niet gesneden, gekookt of gebakken. De Voedsel en Waren
Autoriteit houdt een oogje in het zeil bij het ophalen van de restjes."
De kok bedenkt pas zondagmorgen, als alle ingrediënten bekend zijn, wat hij zal koken. Hij
vult dit aan met kruiden en planten die hij ter plekke plukt. Alleen olie, peper en zout neemt
hij zelf mee.
Rest, ligt in het Arboretum in Wageningen waar een piramide is gebouwd van 45 opgestapelde
picknicktafels. Het restaurant is deze zomer nog geopend op de zondagen 20 juli, 17 augustus
en 21 september.
tl
De actiegroep 'Food not Bombs' haalt voedsel, dat net over de houdbaarheidsdatum is, op
bij supermarkten, groothandels, markten en restaurants. Vrijwilligers maken hier
vervolgens vegetarische en veganistische maaltijden van die gratis worden uitgedeeld.
Food not Bombs is een internationale club met in Nederland acht actieve groepen,
verspreid over het hele land. In Nederland heeft het netwerk als voorbeeld gediend voor
de voedselbanken.
Het is een protest tegen de overproductie en het gemak waarmee mensen goed voedsel
weggooien, zegt Christaan Verweij van de afdeling Amersfoort. „Weggooien is doodzonde,
dat vindt iedereen. Ook de winkeliers zijn blij dat er nog wat met het voedsel gebeurt.
Helaas doen sommige supermarkten de containers met voedingsresten op slot omdat ze
niet willen dat iedereen erin gaat rommelen. Begrijpelijk, maar wel jammer. De enige
reserve bij mensen is dat ze niet vertrouwen dat het echt gratis is. Vraag je 1 euro dan
denken ze: 'Goh, lekker goedkoop'. Is het gratis dan denken ze vaak: 'Hmm, er zal wel iets
mee mis zijn'."
