Zwemmen ten
Zeerste a
.NI BLAUW
l.V
Als de temperaturen
weer gaan stijgen,
lokt het koele water.
Helaas is niet elke
zwemplas bruikbaar.
Giftige blauwalg ver
pest steeds vaker het
plezier. Gezocht
wordt naar een goed
bestrijdingsmiddel,
maar de blauwalg is
niet snel verslagen.
1 O I Dinsdag 8 juli 2008 PZC
Strijden tegen de
blauwgroene soep
Blauwalg
Algen zijn eencellige organis
men die leven van licht, kool
stofdioxide en in water opge
loste voedingsstoffen. Ze pro
duceren zuurstof (fotosyn
these). Het zijn microsco
pisch kleine plantjes óf bac
teriën
De blauwalg is een cyanobac-
terie. De meeste soorten
hebben wel een blauwgroe
ne kleur, maar sommige va
rianten zijn roodbruin. De
blauwalg die in vijvers en
zwemwateren voor overlast
zorgt is vaak de Plank-",
tothrix agardhii, maar er
zijn ook andere soorten aan
wezig.
Blauwalgen behoren tot de
oudste organismen op aarde,
geschat wordt dat ze al 3,5
miljard jaar bestaan. Ze wa
ren de eerste die zuurstof
produceerden.
Veel voedingsstoffen in het
water kan een blauwalgen-
bloei veroorzaken. Dat kan
leiden tot een (stinkende)
olieachtige drijflaag van al
gen.
Veel blauwalgensoorten ma
ken gifstoffen. Contact met
of inslikken van blauwalgen
kan gezondheidsklachten
veroorzaken, variërend van
hoofdpijn, zere ogen, huidirri
tatie, misselijkheid, diarree
tot koorts. Zwemmen in wa
ter met veel blauwalgen
wordt dus afgeraden.
Ook vissen, dieren en plan
ten in water waar veel blauw
alg zit kunnen schade onder
vinden door de gifstoffen.
Honden kunnen beter niet
drinken van water met blauw
algen. Omdat de blauwalgen
het doorlaten van licht ver
hinderen, verdwijnen ook wa
terplanten en gaan de cyano-
bactertën andere bacteriën
overheersen. Gebrek aan
zuurstof
kan voor
massale
vissterfte
zorgen.
Sommige
soorten
blauwalg
worden ge
bruikt in
cosmetica,
zoals ge
zichtsmas
kers, en pil
len. De soort spirulina bij
voorbeeld is te koop in ta
bletvorm en zou goed zijn
voor de gezondheid. Spiruli
na wordt speciaal gekweekt
door Miriam van den Brand
Eerst probeerde Rijks
waterstaat Zeeland
met 'biologische be
heersmaatregelen'
de overlastgevende
blauwalg in het Vol-
kerak-Zoommeer
aan te pakken. Oeverplanten wer
den aangeplant om voedingsstof
fen uit het water te halen, vissen
weggevangen om het water helder
te houden. De blauwalg bleef
Bij de tweede poging werd de drie
hoeksmossel uitgezet. Het resul
taat? „De driehoeksmossel bleek
onze blauwalgsoort niet te lusten",
zegt projectleider René Boeters.
Dus weer vieze blauwgroene smur
rie op het water.
Nu wil Rijkswaterstaat de blauw
alg in het meet de genadeslag toe
brengen met een rigoureus plan:
de terugkeer van zout water en ge-
tijdeverschil in het na de uitvoe
ring van het Deltaplan ontstane
meer. Kosten: tussen de too en
300 miljoen eu-
■l*B J ft ft w
ro. Boeters: „Het is duur, maar we
moeten iets doen. Het water
stinkt, je kunt er niet zwemmen
vanwege gezondheidsrisico's en
het water kan niet gebruikt wor
den voor de landbouw. Uit model
onderzoek is gebleken dat dit
werkt."
De strijd tegen de blauwalg is nog
lang niet gestreden. Zo gauw het
warmer wordt komen uit het hele
land weer berichten over zwemwa
ter dat onbruikbaar is geworden.
De blauwalg blijkt lastig uit te
roeien. Er wordt vanalles gepro
beerd, van modderballen met mi
cro-organismen tot ultrasone gelui
den, maar niets helpt afdoende,
weet blauwalgexpert Miquel Lür-
ling van de Wageningen Universi
teit.
Het lastige is, dat de blauwalg te
goed te eten krijgt. „Er zitten te
veel voedingsstoffen in het water,
zoals fosfaat en nitraat, bijvoor
beeld veroorzaakt door de bemes
ting van land. Onze bodem is fos
faatverzadigd, daar hebben we nog
lange tijd mee te maken."
Het blauwalgprobleem is ontstaan
na de Tweede Wereldoorlog, toen
ongezuiverd water in sloten en me
ren belandde. In dat water zaten
onder meer fosfaten uit wasmidde
len. „Daarna is een ware explosie
aan blauwalg ontstaan. Maar de
blauwalg is niet nieuw, hij komt
standaard in water voor. We we
ten dat er ook in het begin van de
19de eeuw problemen waren met
de algen en zelfs uit de Middeleeu
wen hebben we een melding van
blauwalgengroei."
Een antwoord vinden op de onge
breidelde groei van de cyanobacte-
rie is volgens Lürling hoognodig.
„Het probleem zal alleen maar gro
ter worden. Door de klimatologi
sche veranderingen verwachten
we hevige neerslag die de messtof-
fen nog meer wegspoelen uit de
bodem. Ook komt er een langer
groeiseizoen door de hogere tem-
peraturen.
I» A We zagen
dat al in de
warmere
zomers
van 2003
en 2006."
De onder
zoekers
van de
Wage
ningen
Univer-
siteit ho
pen een oplos
sing te hebben gevonden voor geï
soleerde plassen: Phoslock. Een
vlokmiddel zorgt er eerst voor dat
de blauwalgen aan elkaar klitten.
Door het gewicht zakken ze naar
de bodem. De blauwalgen worden
afgedekt met een laag klei, de Phos
lock. Lürling is enthousiast over de
proef in zwemplas de Rauwbra-
ken bij Tilburg: „Ik ben er gisteren
geweest en we hebben al zeven
meter zicht. Helder water dus. De
afgelopen jaren moest de plas
steeds gesloten worden voor
zwemmers. Ook dit jaar ging het
die kant op voordat we met de
proef begonnen." Helaas is de
Phoslock geen oplossing voor
open wateren.
Het aanleggen van bufferzones
waardoor er geen voedingsstoffen
in het water komen, is een optie
in de strijd tegen blauwalg. Maar
dit is kostbaar en ingewikkeld. Bag
geren, om de rijke grond op de bo
dem van een plas te verwijderen,
is ook mogelijk, maar ook dit is
kostbaar.
Over de blauwalg is nog lang niet
genoeg bekend. Elke soort is giftig,
zegt Lürling. Maar wat is de func
tie van de gifstoffen? Hoe wordt
het gemaakt. En vooral: wat zijn
de chronische effecten op de
mens? Omdat er nog geen ant
woord is op die laatste vraag is Lür
ling erg sceptisch over gezond
heidspreparaten waarin een blauw
algsoort is verwerkt. „Het gaat
toch om gifstoffen. Duitse colle
ga's hebben ontdekt dat in sommi
ge pillen een te hoog concentraat
zit. In Amerika is een geval be
kend van een vrouw die is overle
den nadat ze elke dag een prepa
raat met blauwalg slikte."
De onderzoeker raadt ieder con
tact met blauwalg af. „Mensen ba
gatelliseren het vaak, omdat ze
niet acuut neervallen. Maar wat
zijn de gevolgen op lange termijn?
Aantasting van de lever merk je
niet meteen. We zien, ondanks
waarschuwingsbordjes, kinderen
gewoon in de smurrie springen.
Wij vinden dat onwenselijk."
Als in zwemwater blauwalg wordt
aangetroffen plaatst de provincie
meestal een waarschuwingsbord
en alarmeert zwemmers via de me
dia. Het toezicht op andere opper
vlaktewateren, vijvers en dergelij
ke, is veel minder streng. „We kun
nen niet steeds overal monsters ne
men", legt Gon Eugelink, senior
medewerker waterbeheer van Wa
terschap Regge en Dinkel (Twen
te) uit. „Dat is veel te duur. We ho
pen dat mensen het ons melden
als ze ergens blauwalg zien." Het
waterschap raadt mensen daarom
af te gaan zwemmen in niet daar
voor aangewezen plassen.
Eugelink ziet de strijd tegen de
blauwalg net als Lürling nog wel
even duren. „We doen nu vooral
aan symptoombestrijding, zoals
beluchting en het afzuigen van de
algenlagen. De hoeveelheid voe
dingsstoffen in het water moet af
nemen. Door het strengere mestbe
leid zal dat wel gebeuren, maar dat
kan nog jaren duren. Tot die tijd
moeten we het maar uitzingen."
ui