De schmink van
de verbeelding
spectrum 26
Een huis is
bijna een huid
Ons huis van vroeger
(Jozef Deleu bloemleest)
PZC
Zaterdag 5 juli 2008
door Jaap Goedegebuure illustratie Martien Bos
Het is stilaan een
trend geworden: be
roemdheden die de
televisiekijker ver
welkomen in de dra
ma's en kluchten
van hun privéleven en daartoe zich
zelf spelen in een 'reality soap'. In Ne
derland heb je in dat genre de levens
liedzangers Frans Bauer en Jan Smit
plus aanhang, in Vlaanderen voetbal
legende Jean-Marie PfafFen in Enge
land het krankzinnige gezin van
rockster Ozzy Osbourne. De behoefte
aan deze vorm van aapjes kijken
moet immens zijn, anders zouden de
media er nooit zo ruim in voorzien.
Van een afstandje komt men mis
schien al gauw tot de conclusie dat
reality soaps per definitie zijn afge
stemd op de smaak van de grote mas
sa.
Niets is minder waar. Ook een selec-
ter publiek lust er wel pap van. Literai
re autobiografieën zijn in feite niets
anders dan een geschreven en gedruk
te vorm van de reality soap. Dat is ze
ker het geval als ze betrekking heb
ben op herkenbare personen en situa
ties in het hier en nu en uitblinken in
allerlei sappige en kruidige details.
A.F.Th. van der Heijdens recente
boekje Voetstampwijnen zijn tandknars-
wijnen is wat dat betreft een goed
exempel van eigen bodem. Maar ook
in het buitenland zijn er wel voorbeel
den te vinden.
Isabel Allende, de nicht van de in
1973 vermoorde Chileense president
Salvador Allende, is zo'n auteur die
alleen al vanwege haar roem uiterma
te geschikt is voor de hoofdrol in een
literaire reality soap. Flaar romans, te
beginnen bij Het huis met de geesten
(1982), zijn over de hele wereld in mil
joenen exemplaren verkocht. Vooral
onder vrouwelijke lezers heeft ze een
aanhang die zich voor elke nieuwe ti
tel onmiddellijk naar de boekhandel
spoedt. Allicht dat men van zo ie
mand alles wil weten.
Allende bleek al buitengewoon mede
deelzaam over haar privéleven in Pau
la (1994), gewijd aan haar in 1992
overleden dochter. Nu is er een ver
volg. De som der dagen bevat het re
laas van de periode die is verstreken
sinds Paula's dood. Schijnbaar onbe
vangen en openhartig vertelt de
schrijfster over de tragische diepte
punten en komische intermezzo's in
een familieleven dat niet alleen bloed
verwanten in de eerste, tweede en
derde graad omvat, maar ook stiefkin
deren, vriendinnen, losvaste kennis
sen, huisdieren en andere levende ha
ve. In die warrelende wereld vervult
zij, in overeenstemming met de La
tijns-Amerikaanse traditie, de rol van
zorgzame en dominante moederfi
guur.
Je kunt je afvragen in hoeverre de
schijn van levensechtheid misschien
niet bedriegt. Allende is namelijk een
gewiekst en door de wol geverfd au
teur, die maar al te goed beseft dat je
de gruizels van het dagelijkse bestaan
moet vergulden door ze op te nemen
in een goed verteld verhaal. De werke
lijkheid heeft de schmink van de ver
beelding nodig, anders is ze beslist
niet om aan te zien. Ze is zelf de eer
ste om toe te geven dat ze feiten en
gebeurtenissen die zijn opgenomen
in Het huis met de geesten, flink heeft
aangedikt, tot woede van diverse inti
mi. Dus is er geen enkele reden aan te
nemen dat ze het overdrijven, ver-
Isabel Allende
draaien en verfraaien ditmaal zou
hebben nagelaten.
Behalve over verbeelding beschikt Isa
bel Allende ook over humor en iro
nie, bij uitstek de middelen waarmee
je een reality soap genietbaar kunt
houden. Want als grote sterren zich
zelf in de spotlights ernstig blijven ne
men, krijgt hun optreden al gauw iets
beklagenswaardigs. Dus loopt Allen
de liever geen risico zich belachelijk
te maken. Met een knipoog laat ze we
ten dat ze affiniteit heeft met de half
zachte new-agespiritualiteit, maar dat
dit haar er niet van zal weerhouden
volop te genieten van champagne en
bonbons.
Uiteraard wordt de lach hier vakkun
dig gecombineerd met de traan. De
som der dagen is naast allerlei andere
dingen ook een boek van doden-
dienst en treurarbeid. Niet voor niets
is Paula degene aan wie het verhaal
wordt gedaan, alsof ze nog altijd bin
nen de kring moet worden gehou
den. Maar met even veel recht zou je
kunnen volhouden dat hier een moe
der aan het woord is die zich uit
schuldgevoel met haar gestorven
dochter wil verzoenen. Want ook in
dat opzicht heeft Isabel Allende, haar
Amerikaanse paspoort ten spijt, nog
altijd volop deel aan de cultuur van
haar ouders en voorouders. Daar blij
ven de doden deel uitmaken van het
familieverband.
Zo is dit zelfportret al met al een ei
genaardige mix. De vrouw van de we
reld die Isabel Allende is, heeft zich
in haar levensbeschouwing nooit ver
verwijderd van de archaïsche dorps
mentaliteit. Waarschijnlijk is dat een
van de redenen van haar succes.
Want in de grote en alomvattende
reality soap die het leven is, vereenzel
vigen we ons maar al te graag met
mensen die eigentijdse vlotheid we
ten te combineren met een authen
tieke hang naar vroeger.
rrj Isabel Allende - De som der dagen.
Vertaling Rikkie Degenaar. Uitgeverij
De Weteldbibliotheek. 383 pag.,
19,50 euro.
Ik kwam ons oude huis weer tegen,
waar ik mijn broertje heb gekregen,
en weet je wat ik zag?
Ariiiërc mensen ajitc; Ie hanen.
Andere mensen met andere namen.
Ik dacht: als ik nou binnen was,
dan wist ik hoe het ook weer was,
maar weet je wat ik zag?
Andere mensen achter de ramen.
Andere mensen met andere namen.
Willem Wilmink (1936-2003)
door Mario Molegraaf
"IT e hebt uitnodigende woorden en afwerende
I woorden. Misschien het warmste woord is
I 'thuis'. Zelfs het allersaaiste huis, zoveel in
I een rij, is hoogstpersoonlijk. Alleen daar heb
je dat ene hoekje om te schuilen en te snik
ken. En dan kom je terug na een reis. Ik draai de
sleutel in het slot, zet de koffers in de gang. Wat
een hol geluid, wat een onbehaaglijk gevoel.
Hoor ik hier nog wel thuis?
In de bloemlezing over het huis, Het huis herin
nert zich mij, staat een gedicht waarin deze sensa
tie adembenemend precies wordt beschreven. Co
Woudsma schrijft: 'Het huis is ons vreemd na de
kortste vakantie, veel vreemder dan verre hotels
of paleizen'. Heel wat gedichten uit het boek bie
den herkenning. Onverwacht, ben ik tóch niet de
enige die zo over huizen denkt? Een huis bestaat
niet uit stenen en cement, het is een persoon met
een ziel. Vandaar de wederkerigheid van de ge
voelens. Het is niet ik, het zijn wij die na de reis
weer langzaam aan elkaar moeten wennen.
We wonen in een huis, maar zoals een poëet
weet: 'Het huis waarin ik zo lang heb gewoond,
woont ook in mij'. Bernlef verklaart: 'Een huis is
bijna een huid'. Een prikkelend onderwerp, maar
Deleu blijkt niet zo'n begenadigde bloemlezer.
Hij zette de dichters saai op alfabet, van Aafjes tot
Zuiderent, in plaats van de gedichten een verhaal
te laten vertellen. Erger is dat vaak van het onder
werp wordt afgedwaald. De Dapperstraat van
Bloem of Woningloze van Slauerhoff mogen top
hits in onze poëzie zijn, ze horen hier niet thuis.
louw huizen, ze zouden er niet moeten zijn
vóór jou en al helemaal niet na jou. Huizen, ze
kunnen je koesteren en beminnen. Maar nooit
ben ik zo gehaat als toen ik na 25 jaar een huis
had leeggehaald, had verlaten, of was het verra
den? Het enige huis is je geboortehuis, vinden
veel dichters. Het duizelingwekkende besef dat
deze krant misschien in de brievenbus van mijn
geboortehuis is gegleden. Van Berckenrodelaan
70, Waalwijk. Thuis?
Het huis herinnert zich mij. Bloemlezing over
het huis. Samengesteld en ingeleid door Jozef De
leu, met foto's door Lodewijk Deleu -160 pag./
19,50 euro - Uitgeverij P, Leuven.
