Socioloog onderzocht etiquette
H-Ondernemer ni
Goede manieren online
«businesskleding
ZET JE PERSOONLIJKHEID OP DE TWEEDE PLAATS
Businesskleding
De Nederlander mag dan wel als
vrijgevochten te boek staan, in
zakelijke situaties heeft hij wel dege
lijk behoefte aan duidelijke kleding
voorschriften. Dat is de ervaring van
Roel Wolbrink, eigenaar van New
Tailor, een kleermakerij in maatkos
tuums, en auteur van diverse etiquet
teboeken.
BREDA - Na de verschijning van Het
Blauwe Boekje, een stijlgids over manie
ren, eten, drinken en kleding en kreeg
Wolbrink veel vragen over kledmgeti-
quettes. "Lezers wilden vooral weten wat
ze aan moesten trekken in bijzondere situ
aties. Bijvoorbeeld als er white de, tenue
de ville of business casual op een uitnodi-
ging staat. En ook wat de dames in zo'n
geval dragen."
Voor hem de reden het Blauwe Boekje
Kledingvoorschriften te publiceren. Wie
dat in handen heeft, hoeft zijn hoofd niet
langer te breken over bijzondere kleding-
wensen op een uitnodiging. Staat er mor
ning coat op, dan wil dat zeggen dat de
man een jacquet draagt en de vrouw een
cocktailjurk met een jasje. Vervangt hij
zijn jacquet
's avonds voor een smoking - op een uit
nodiging vaak aangeduid als black tie - dan
hoeft zij slechts het jasje uit te trekken. Is
zij eindelijk eens goedkoper uit dan hij. Al
Roel Wolbrink.
hoewel... Op het vol
gende feest kan zij
echt niet meer in de
zelfde jurk verschij
nen, terwijl zijn outfit
nogjaren meegaat.
Neutrale
uitstraling
Kledingcodes beper
ken zich niet alleen
tot speciale gelegen
heden. Volgens Wol
brink wordt vooral in
werksituaties het ef
fect van kleding on
derschat. 'De meeste
mensen trekken 's
ochtends iets aan
waarin ze zich lekker
voelen, zonder na te
denken in wat voor
een situaties ze die
dag terechtkomen.'
Kom bij Wolbrink
niet aan met eigen
heid. "Uiterlijk is
slechts een schil en
een neutrale uitstra
ling zet je kwaliteiten
voorop. Je werk moet
opvallen, niet je per
soonlijkheid. Wat je
draagt moet passen bij de onderneming
waar je werkt. Helaas hebben Nederlands
nogal eens de neiging zich alleen bij het
sporten in een eenheidstenue te hijsen."
Dat de stropdas de afgelopen jaren aan
populariteit heeft ingeboet, vindt Wol
brink een slechte zaak. Hij juicht het dan
ook toe dat vicepremier Wouter Bos er
weer één is gaan dragen. "Als hij een wit
hemd zonder stropdas aan had, zag hij er
uit als een doodgraver. En van WD frac
tievoorzitter Mark Rutte kun je genist
zeggen dat zijn babyface minder wordt als
hij een stropdas om heeft. Dat kledingstuk
voegt echt iets toe en gelukkig begint dat
besef terug te komen. Laatst hoorde ik nog
dat er bij de ABN-Amro mailtjes rondgin
gen waarin werd afgesproken een stropdas
te dragen."
Maar hoe zit het dan met de eigen smaak?
Mag je die wel volgen als het om werksi
tuaties gaat? 'Natuurlijk', antwoordt Wol
brink. "Zo lang je je maar aan de kleding
codes houdt. Een linnen kostuum mag de
ze zomer in de mode zijn, maar die stof
kreukt enorm. Het zit comfortabel, maar
vraagje af of je er zo wel wilt bijlopen op
je werk. Kledingcodes volgen is alleen
maar praktisch. Het is erg vervelend 's
ochtends nog te moeten denken watje aan
zult trekken. Als je laatje zien datje weet
hoe het hooit, wordt je alleen maar serieu
zer genomen."
Wat zijn de etiquettes? Het lijkt een suf onderwerp waar we liever niet
over praten. Maar wie kent niet de angst het fout te doen? De verkeer
de strik bij een smoking, of hannesen met het bestek tijdens een zakelijke
lunch. Etiquetteboeken behoeden je voor zulke miskleunen.Tegelijkertijd ge
ven ze een beeld van de heersende normen over manieren.
door Ellen Klaasse
BREDA - "Mensen geven meestal met
toe dat ze een etiquetteboek gebruiken.
Daarmee impliceer je indirect dat je niet
van goede huize komt en niet weet hoe
het hoort," aldus de Cas Wouters.
Voor deze socioloog, verbonden aan de
universiteiten van Utrecht en Amsterdam,
zijn etiquetteboeken onderzoeksvoer.
Eind april verscheen zijn boek Informali
sering, waarin hij een beeld schets van de
ontwikkelingen op het gebied van de eti
quette. Daarvoor bestudeerde hij etiquet
teboeken uit Nederland, Engeland, Duits
land en Amerika. In zijn publicatie kom je
het woord etiquette echter maar zelden te
gen. Wouters heeft het liever over manie
ren. 'Dat heeft een minder regelachtige
klank. Etiquettes kunnen nooit goed of
slecht zijn, manieren wel.'
Boeren en winden
Gedragingen die wij nu verafschuwen, zo
als spugen of de neus afvegen met de
mouw van het hemd, waren in de zestien
de eeuw heel normaal, zo laat het onder
zoek van Wouters zien. De Nederlandse
humanist Erasmus raadde zijn lezers in die
tijd bijvoorbeeld aan niet op of over de ta
fel te spugen, maar er onder. In de daarop
volgende eeuwen werden dergelijke ge
dragingen steeds verder ingeperkt. De eer
ste etiquetteboeken behandelden vooral
kwesties als wanneer en hoe winden te la
ten, te boeren of te spugen. Gedrag dat
eerst was toegestaan werd later beperkt of
verboden. Dat is één van de conclusies die
Wouters trekt. "Naarmate er meer sociale
verbanden ontstaan, wordt het belangrij
ker rekening te houden met de ander. Dat
geldt vooral in werksituaties waar mensen
voor hun boterham afhankelijk zijn van el
kaar. Dan gaan ze zich al gauw gedragen
volgens de opvattingen van de mensen die
boven hen staan."
In zijn boek beschrijft Wouters op welke
wijze etiquettes de maatschappelijke ont
wikkelingen volgen. In de negentiende
eeuw bijvoorbeeld werden eigenschappen
als zuinigheid, ordelijkheid en het in de
hand kunnen houden van je vrouw als
deugden gezien. Want daarmee maakte je
een solide indruk en dat was tevens het be
wijs datje ook zakelijke transacties in de
hand kon houden. Oude etiquettes ver
dwijnen en er komen nieuwe bij. Wou
ters: 'De inanierenboeken die vanaf 1982
zijn verschenen geven voor het grootste
deel informatie over etiquettes die voort
komen uit nieuwe ontwikkelingen, zoals
het gebruik van internet en e-mail en de
omgang met mensen uit andere culturen.'
In de twintigste eeuw nam het machtsver
schil tussen verschillende sociale groepen
af en werd afstand bewaren minder be
langrijk. Veel geboden werden geleidelijk
weer toegestaan. Werd dat in de roerige
jaren zeventig nog als een bevrijding ge
zien, anno 2008 klinken er andere gelui
den. Er wordt steen en been geklaagd over
jongeren die het woord u niet meer ken
nen, de verruwing van het taalgebruik,
slordige kledingdracht en agressie op straat.
Toch verlangen we volgens Wouters niet
terug naar de beleefde omgangsvormen
van weleer. 'Mensen roepen het wel, maar
als je vraagt of zij zich dan ook formeler
gaan gedragen, zijn ze altijd van mening
dat zij het al goed doen. Dat is net zoiets als
roepen dat de kinderen tegenwoordig zo
brutaal zijn. Maar dat zijn altijd de kinde
ren van anderen. Als je klaagt over lossere
omgangsvormen, klaag je ook over een
grotere gelijkheid. Maar niemand wil te
rug naar de situatie van de vroege jaren
vijftig, waarin je baas mijlenver van je af
stond.'
Ondanks die bagatelliserende houding er
kent Wouters wel het probleem. 'Op
straat wordt er al gauw een middelvinger
opgestoken. Als mensen elkaar niet ken
nen, laten ze zich gemakkelijker gaan. In
het gezins- en arbeidsleven moeten ze zich
al inhouden, maar in de anonimiteit kun
nen ze zich eindelijk eens uitleven. Na
tuurlijk heb ik liever dat ze naar een knok-
film gaan en daar hun agressie ontladen.
Vroeger bedachten mensen zich wel twee
keer voordat ze zich zo lieten gaan, omdat
zulk gedrag veel meer consequenties had.'
Speels gevecht
Ondanks het soepeler worden van de eti
quettes zijn de etiquetteboeken er niet
dunner op geworden. 'Gedragscodes leven
voort', zegt Wouters. 'Alleen worden
mensen die er zich niet aan houden min
der hard veroordeeld dan vroeger. Het ïn-
achtnemen van etiquettes is niet langer een
kwestie van onderscheid tussen mensen,
maar van onderscheid tussen situaties. Als
je goed nadenkt wat er van je verwacht
wordt en je in de ander verplaatst, kan je
niets gebeuren.'
Maar wat doe je bijvoorbeeld als je niet
van kussen houdt? Drie sociale zoenen zijn
de standaard en het ontwijken van een kus
kan als uiterst beledigend worden ervaren.
Wouters: 'Elke waarheid laat zich op een
vriendelijke manier verklaren. Als je zegt:
ik wil daar liever niet aan meedoen en je
lacht er bij, wordt het altijd geaccepteerd.
Ik experimenteer er wel eens mee en stop
bij twee zoenen. Als iemand dan vraagt
waar blijft de derde, zeg ik nou nee. Maak
er een speels gevechtje van, dan wordt het
weer leuk.'
Nederlanders staan niet bekend om hun verfijnde manieren. Kleding, omgangs
vormen, geen zaken waar we ons erg druk over maken. Jammer.
Goede manieren versoepelen het onderlinge contact. Bij het zakendoen kunnen de
verkeerde witte sokken net de druppel zijn die de volle emmer doet overstromen,
waardoor de deal mislukt. In het buitenland is dat in versterkte mate het geval.
Op www.deOndememer.nl treft u in het artikel Etiquette een aantal links aan naar
websites waarmee u uw goede manieren kunt verbeteren.
Hier en in het buitenland.