TOEN
'Prostituée en
Koopman wint van dominee
Op i juli 1863 schafte Nederland na
tweehonderd jaar de slavernij af in de
toenmalige koloniën Suriname en de
Nederlandse Antillen. Gisteren werd dat
slavernijverleden herdacht als een zwarte
bladzijde in de Nederlandse geschiedenis. De
realiteit is echter dat slavernij nog steeds
bestaat. Wereldwijd en ook in Nederland.
10 I Woensdag 2 juli 2008 PZC
De ketenen zijn nog all
Premier Bal
kenende leg
de gisteren
een krans bij
het Natio
naal Monu
ment Neder
lands Slaver-
nij-verleden.
foto Koen van
Weel/ ANP
Een groep slaven in Cumberland Landing, in het Amerikaanse Virginia. De foto is gemaakt mei 1862.
door Joost Sijtsma
f nmenselijckge-
M bruyck! God-
loose schelme-
W rijl'Toneel-
schrijver Bre-
dero had in het blijspel Moortje
(1615) geen goed woord over voor
de slavenhandel van Spanjaarden
en Portugezen. Toch was Neder
land al bij de slavenhandel betrok
ken toen het blijspel voor het eerst
werd opgevoerd. Een Amsterdam
se schipper vervoerde in 1596
58 Afrikaanse slaven van Sao
Tomé naar Lissabon. En tien jaar
later vervoerden Nederlanders 470
slaven naar Trinidad.
In de zestiende eeuw was de sla
venhandel voornamelijk in han
den van Portugezen en Spanjaar
den. Vanaf de achtste eeuw maak
te het Iberisch Schiereiland deel
uit van de Arabische wereld, waar
het houden en verhandelen van
slaven heel gewoon was. Na de Re-
conquista (herovering) van het Ibe
risch Schiereiland door de christe
lijke legers gingen de Portugezen
en Spanjaarden in de vijftiende
eeuw door met de slavenhandel.
Tot afschuw van de Nederlanders.
Bij de oprichting van de West-Indi
sche Compagnie (WIC) in 1621
werd de slavenhandel door de di
rectie immoreel genoemd, ook op
grond van theologische inzichten.
De achtergrond was echter vooral
dat de vijanden van de Republiek
der Zeven Verenigde Nederlanden
- Portugal en Spanje dus - gebruik
maakten van slavenhandel bij hun
koloniale expansie. Op het mo
ment dat de Republiek zichzelf
sterk genoeg voelde om de strijd
aan te gaan met Spanje en Portu
gal - en daarmee succes had -,
werd door het veroveren van afzet
gebieden en steunpunten ook de
slavenhandel interessant. Morele
bezwaren telden niet meer, de
koopman had gewonnen. En de
theologische inzichten werden
daarop aangepast. De Afrikanen
waren als afstammelingen van
Cham, die zijn vader Noach had
vervloekt en tot eeuwige dienst
baarheid was veroordeeld, voorbes
temd tot slavernij. Het transport
van Afrikaanse slaven kwam goed
op gang toen de Republiek delen
van Brazilië op de Portugezen ver
overde. De WIC verscheepte tot
1730 ongeveer 100.000 slaven naar
Spaans-Amerika. Ook de Verenig
de Oost-Indische Compagnie
(VOC) was in die tijd betrokken
bij slavenhandel in Azië. Zij moes
ten werken op de plantages en
bouwden forten voor de VOC. De
Transatlantische slavenhandel
spreekt nog altijd het meest tot de
verbeelding. In Azië bestond sla
vernij al en de slaven kwamen uit
de regio. Bij de Transatlantische
slavenhandel werden Afrikanen
uit hun eigen omgeving gehaald
en verscheept naar een continent -
Amerika - waar het slavensysteem
voor die tijd niet bestond. Van on
geveer 1500 tot 1800 werden naar
schatting tien miljoen mensen
door Europeanen van Afrika naar
de Amerika's gebracht. Het aan
deel van Nederland daarin be
droeg ongeveer 5 procent, rond
550.000 mensen. Van hen stierven
circa 90.000 tijdens de reis onder
erbarmelijke omstandigheden.
door Joost Bosman
Slavernij iets van
vervlogen tijden?
Vergeet het maar.
Mike Kaye van An
ti-Slavery Interna
tional, een organi
satie die zich al
sinds 1839 inzet
om slavernij wereldwijd uit te ban
nen, maakt zich geen illusies. Het
aantal slachtoffers van slavernij is
moeilijk te schatten. Want het
grootste verschil met vroeger is dat
het laten werken van mensen te
gen hun wil tegenwoordig illegaal
is. Maar conservatieve schattingen
gaan uit van 12 miljoen slaven we
reldwijd. Ruimere rekensommen
reppen van meer dan 100 miljoen.
„Een probleem is dat sommige lan
den weliswaar internationale ver
dragen hebben getekend, maar dat
ze geen wetgeving hebben voor
specifieke gevallen van slavernij.
Daardoor kan de politie veelal niet
optreden", verklaart Kaye.
Maar andersom gebeurt ook, bij
voorbeeld in India. Dat land heeft
volgens Kaye uitstekende wetge
ving tegen gedwongen arbeid
waarbij de 'slaaf moet werken om
een schuld af te betalen (de zoge
heten 'bonded labour'). „Maar in
tussen is India wel één van de erg
ste landen op het gebied van dit
soort slavernij." China, daarente
gen, heeft als enig land ter wereld
nooit een verdrag tegen slavernij
getekend, maar is niet per definitie
een groot overtreder van interna
tionale slavernijwetgeving.
Hoewel Nederland gisteren het sla
vernijverleden heeft herdacht, is
het een waanidee dat in ons land
gedwongen arbeid niet (langer)
voorkomt. Antonie Fountain van
Stop the Traffik, een internationa
le coalitie van organisaties tegen
mensenhandel, wijst op de prosti
tutie.
„Vorige week sprak ik een uitbater
van een bordeel op de Wallen. Ik
vroeg hem hoeveel van de vrou
wen in Amsterdam onvrijwillig in
de prostitutie werken; 8,10 of 50
procent? Hij keek me verbaasd aan
en zei: 50 procent? Veel meer!",
vertelt Fountain. „Slavernij is ver-
Kinderen aan het werk in een bakstenenfal
boden en daardoor zijn statistie
ken moeilijk te geven. Maar de uit
spraak van zo'n exploitant vind ik
veelzeggend."
Nederland staat volgens Fountain
zelfs hoog op de lijst van slavernij.
Het gaat daarbij niet alleen om de
doorvoer bij mensenhandel maar
