'Buitengebied
Diekbaas op de
Veekrand
Uit het veld gezien:
Scherpenisse...
hard schor?
De naam Scherpenisse wordt wel verklaard als 'hard schor',
of misschien moeten we zeggen beloopbaar of bewoonbaar
schor (bewoonbaar?). Scherpenisse is ontstaan op een van
de oudste delen van het eiland Tholen: aan een dam in een
geul op het eiland Scarpenesse.
Opvallend is dat de kerk niet in het midden van het dorp
staat. „De kerk die in 't Zuidelykste van 't Dorp staat, is zeer
groot en ruim, doch heeft maar een klein Toorentje", schreef
Isaac Tirion in het jaar 1751. Het gebouw was toen nog in on
geschonden toestand, een flinke kruiskerk in Brabants-goti
sche bouwstijl. Het bedehuis bestond eertijds uit een schip
met een noorder- en zuiderdwarspand. In 1462 werd een
nieuw koor gebouwd. In de eerste helft van de zestiende
eeuw werd het schip verhoogd en van zijbeuken voorzien.
Op het kruis van de kerk stond een rank vieringtorentje. Aan
het eind van de zeventiende eeuw echter raakte het gebouw
in verval. Vermoedelijk zijn kort daarna koor en dwarspan-
den afgebroken. Van de toren rest de onderbouw van wat
oorspronkelijk een groter gebouw moest worden. Hier boven
op staat een houten klokken^erdieping afgedekt met leien.
Bron: Kees Kieppe, Scherpenisse
étpf PZC Zaterdag 14 juni 2008 21
Al eeuwen voeren de waterschappen strijd tegen het water. Tegenwoor
dig gebeurt dat met hypermoderne middelen, maar in vergaderingen is
goed te horen dat ze uit een eeuwenlange traditie stammen. Burgers he
ten ingelanden, bestuursleden gezworenen. Maar wie weet nog wat een
diekbaas is?
door Ondine van der Vleuten
Iemand die voor het eerst een vergade
ring van het waterschap bijwoont en
zich tevoren niet verdiept heeft in de
materie, 'kan tijdens de vergadering nog
wel eens raar staan te kijken van het jargon
dat gebruikt wordt.
„Dat moet na roven oogst gebeuren", zegt
iemand dan, waarmee bedoeld wordt: na
dat de oogst van het land is, zodat je zon
der schade over het land kunt rijden.
Sjako Schipper is al 38 jaren in dienst van
het waterschap en afdelingshoofd Beheer
en Onderhoud Waterbeheer. Nog steeds
zijn er waterschappen die schouwen, vertelt
hij. „Dat betekent: kijken of de sloten goed
gemaaid zijn, in gebieden waar de aange
landen dat doen. Waterschappen spreken
niet over burgers, maar over ingezetenen of
ingelanden. Aangelanden zijn ingelanden
die wonen aan dijken, waterlopen of ande
re zaken die door het waterschap beheerd
worden."
Ingezetenen betalen omslag. Eigenaren van
onroerend goed krijgen een aanslag voor
omslag gebouwd en grondeigenaren voor
ongebouwd.
Aan de dijk worden nog altijd veekrand-
waamemeningen gedaan. De veekrand of
het vloedmerk, dat is de rand rommel die
aangeeft tot waar de zee bij hoog water
kwam. Waterschappers spreken niet van
de voet, maar van de teen van de dijk. Als
daar het water flink tekeer gaat, heb je
kans op oeverval (een grondverschuiving
vóór de dijk, onder de waterlijn). Dat kan
weer een dijkval tot gevolg hebben, waarbij
een stuk van de dijk in het water schuift.
Misschien ligt nog ergens een krammat te
rotten. Een krammat is een laag stro die
met strokrammen (een strokoord) wordt
vastgeslagen tegen een nieuwe dijk, om te
voorkomen dat de aarde wegspoelt. Tot in
de jaren negentig was er op Noord- en
Zuid-Beveland nog het dijkleger, een soort
burgerwacht voor de dijkbewaking, uitge
voerd door dijkdienstplichtigen. De vroege
re dijkgraaf (hoofd van het waterschapsbe
stuur) Gruijters, een oud-marineman,
hield er daar aan vast óók nadat de Storm
vloedkering het feitelijk overbodig maakte.
Toen Schipper begon, in 1970, kende Zee
land nog calamiteuze waterschappen of pol
ders. „Die heetten zo omdat ze niet genoeg
geld hadden om zelf de kosten van oever
verdediging en zeewering te dragen." In
1978 verdween de wet op de calamiteuze
polders, en daarmee het bijbehorende be
grip. „De baas van het buitengebied heette
de diekbaas en de waterschapsheffing ge-
schot. Schotters zijn mensen die delven en
maaien. Delven is baggeren, dat deden we
vroeger met een schop. En weet je hoe een
steel met een getande vork heet, waarmee
je oude perkoenpalen uit de glooiing
haalt? Een pak an." Zo zijn er toch al heel
wat woorden verdwenen, als gevolg van
vernieuwingen. Schipper: „Waterschap
Zeeuwse Eilanden gaat met zijn tijd mee.
Het is een hypermodern bedrijf waarin 80
miljoen euro omgaat en dat gebruik maakt
van de modernste technieken. Dat er des
ondanks oude woorden en begrippen be
waard zijn gebleven, vind ik goed. Je kunt
best modern zijn zonder het oude weg te
gooien."
illustratie Adri Karman
Sjako Schipper bij de
Westkappelse zeewering,
met in zijn hand de mod-
derschop waarmee de
schutters dolven en de
kramspade waarmee het
strolint in de krammmat
werd geduwd. Op de
grond een stembus met
opschrift: 'calamiteuze pol
der'. foto Rudy Visser
