7 spectrum
Pas als je plezier hebt,
kun je presteren'
'Als je sport heb je nauwelijks tijd om flauwekul uit te halen'
PZC
Zaterdag 14 juni 2008
door René van Stee
fotografie Mechteld Jansen
Over zichzelf praten doet José van den Berghe niet echt van harte. 'Zo bijzonder ben ik
niet'. Niettemin heeft hij volop verhalen. Zoals over zwemclub Koewacht (ZCK) die de ge
boren Sassenaar als hoofdtrainer tot grote hoogten stuwde in het openwaterzwemmen.
Of over de plezierige tijd die hij samen met zijn echtgenote Rosita en zijn pupillen bij de
club uit het vlassersdorp meemaakte.
Altijd was je er mee bezig.
Soms had je geen tijd om
fatsoenlijk te eten. Maar
je kreeg er zó ontzettend
veel voor terug. Daar
door hebben we het nooit als een opof
fering ervaren", zegt hij aan tafel in de
huiskamer van zijn woning aan de Ka
naalkade in Axel.
Enkele maanden geleden trad de 67-ja-
rige Van den Berghe na 34 jaar terug
als hoofdtrainer. In Koewacht heeft hij
veel moeite moeten doen om de men
sen er van te overtuigen dat het me
nens was. „Het besluit om te stoppen
zat er al een paar jaar aan te komen. Ei
genlijk geloofde niemand het. Maar ik
heb doorgezet. Er moet op den duur
toch eens vers bloed komen. En ik
vind dat je altijd zelf moet bepalen
wanneer je stopt. Ik zou het vreselijk
hebben gevonden dat een ander dit
om welke reden dan ook voor mij had
moeten doen."
Wat ook rol speelde om te stoppen,
was het gemis van Rosita. Na een lang
durig ziekbed overleed ]ose van den
Berghes steun en toeverlaat in 2002
aan kanker. Het begon met een kwaad
aardig plekje op haar hiel. „Zes jaar la
ter was ze weg. Dan stort je wereld in.
Op de schoolslag behoorde José van
den Berghe in zijn jonge jaren tot bete
re openwaterzwemmers van Zeeland.
Hij was lid van De Bruinvis in Sas van
Gent. Gevoetbald werd er ook even
tjes, op doel bij Corn Boys. „Maar dat
was niet mijn ding. Het zwemmen
ging me beter af En dat heb ik met
veel plezier tot mijn eenentwintigste
gedaan."
Daarna gebeurde er jarenlang op spor
tief vlak niks meer. Of om in termen
van José van den Berghe te spreken:
'Ik heb geen slag meer gezwommen'.
Er vond min of meer een wederopstan-
dig plaats toen hij meedeed aan de
zwemvierdaagse in zijn nieuwe woon
plaats Axel. Aangezien Van den Berg
he nog altijd de mentaliteit van een
openwaterzwemmer bezat, wilde hij
de vereiste twee kilometer in één keer
zwemmen.
Dat mocht niet, maar hij kwam op die
doordeweekse avond wel in contact
met Griet Verstraeten. Of een functie
als zwemtrainer hem iets leek, was
haar verzoek. Het gevolg: Van den
Berghe - vanzelfsprekend gesteund
door het thuisfront - was al snel niet
meer bij het zwembad weg te slaan.
Hij was zelfs enkele jaren trainer van
meewarig werd bekeken. „Zoals bij
voorbeeld in Spaarnwoude. We kwa
men aan in een bus met een Belgisch
kenteken. 'Grappig die Belgjes. Maar
wat komen ze hier eigenlijk doen?'
werd er meteen al spottend gezegd.
Totdat we alle prijzen mee naar huis
namen. Toen waren ze heel snel uitge
lachen."
Het credo van José van den Ber
ghe luidt dat sporters keihard
willen werken en prestaties
kunnen leveren als ze plezier hebben.
En als trainer moet je bovenal kundig -
iets waar het volgens Van den Berghe
regelmatig aan schort - maar ook en
thousiast, consequent en een tikje
streng zijn. „Ik jutte de boel graag op.
Ik hield niet van half werk. We moch
ten geen tijd verspillen. Ik zei altijd:
wat een ander in vier dagen kan, doen
wij in drie dagen. En het mooiste is
nog wel dat zowat iedereen erin mee
ging. Ze merkten dat het ook echt
werkte. En dan kom je toch weer terug
op het punt dat plezier en prestaties
hand in hand met elkaar gaan."
Minstens duizend jongens en meisjes
en mannen en vrouwen hebben onder
José van den Berghe getraind of leren
We deden bijna alles samen. Maar je
weet dat je verder moet. Dus ga je in je
eentje naar het zwembad. In het begin
heb je het niet zo in de gaten en leef je
in een roes. Het echte gemis komt la
ter. En dat blijft duren. Ook nu nog,
hoewel het toch al weer een hele poos
is geleden."
De zeeën aan nieuwe vrij tijd zijn in
middels ruimschoots ingevuld. Uiter
aard komt José van den Berghe nog re
gelmatig bij 'zijn club'. Zonodig zal hij
ook een handje toesteken. Door het
zwemmen heeft hij talrijke sociale con
tacten opgebouwd. Hij is dan ook
bijna nooit thuis. Familie in Sas van
Gent wordt trouw bezocht. Of hij trekt
er op uit met de fiets. En natuurlijk
zijn er de kinderen en zijn kleinzoon.
Hoewel zijn moeder al op zijn veertien
de overleed, beleefde José van den
Berghe in zijn geboortestadje een onbe
zorgde jeugd. Net als bij zijn meeste
vriendjes waren ze thuis 'niet arm en
niet rijk' en viel hij niet uit de toon.
Toch had zijn vader, net als Van den
Berghe lange tijd werkzaam bij glasfa
briek Sas Glas, het zwaar. „Zeker in die
tijd was het geen kattenpis als je met
zeven kinderen achterbleef. Maar va
der deed wat hij kon. Daar ben ik hem
nog altijd dankbaar voor. Een ander ge
luk was dat ik een oudere zuster had
die heel goed voor me zorgde."
zowel De Bruinvis als ZCK. Zodra de
nog jonge Koewachtse club met start
vergunningen ging werken en ook uit
kwam tegen De Bruinvis, stopte hij bij
de Sassenaren en richtte hij zich volle
dig op ZCK.
Vanuit zijn eigen achtergrond sti
muleerde José van den Berghe
het openwaterzwemmen. Dat
hij met ZCK op die discipline in de ja
ren negentig meer dan tien nationale
titels bij zowel de vrouwen als man
nen op de schoolslag zou pakken, kon
hij niet bevroeden. Illustere namen zo
als Auk de Maat (september vorig jaar
overleden), Anton Thoen, Wim den
Engelsman, Ruud Hamerlinck, Jurgen
Borgt, Arjan Dekker, Wim den Engels
man, Coen de Ridder, Ilse Schram, An
ouk Borgt, Renate Louwerse, Susan de
Baar en Audrey de Booy zetten ZCK
als kleine club op de landelijke zwem-
kaart. En dat hield de vereniging lang
vol.
„We hadden het geluk dat er heel veel
talent bij ons zat. Maar dat moet je er
dus wel uit zien te halen. En omdat dit
lukte, trok dat weer nieuw bloed aan.
Daarom zijn we jarenlang toonaange
vend in Nederland geweest", vertelt Jo
sé van den Berghe over die succesvolle
periode, waarin het gezelschap uit Koe
wacht vooral in het begin wel eens
zwemmen. Van de vele talenten die
aan hem voorbijkwamen, sprongen er
twee echt bovenuit. Anton Thoen was
een klasbak op de schoolslag. „Maar hij
heeft er lang niet alles uitgehaald. An
ton trainde gewoon niet genoeg. Spij
tig genoeg heeft hij het daardoor niet
gered."
Wie misschien nog wel echt door
breekt, is alleskunner Stephanie Rom-
bout. Van den Berghe heeft de Koe
wachtse bijna haar levenlang getraind.
„Voor zover ik heb begrepen stapt ze
nog dit jaar over naar een grote club
om klaar te worden gestoomd voor
het 'echte' werk. Ze heeft het in zich,
al had ze die overstap misschien eerder
moeten maken."
Hoewel José van den Berghe tijdens
zijn actieve trainersloopbaan de zestig
jaar dik passeerde, heeft hij nooit erva
ren dat zijn zwemmers hem ouder
wets vonden. Toch was hij dit in een
aantal opzichten wel degelijk. Dat
ouders hun kroost steunden, vond hij
prima. Maar op de training had hij ei
genlijk liever dat ze wegbleven. „Want
dat leidde de boel vaak af Ik wist echt
wel waar ik mee bezig was. Daar had
ik het advies of inspraak van anderen,
hoe goedbedoeld ook, niet voor nodig.
Je zag dat die kinderen vooruit gingen
en plezier hadden. De confrontatie
heb ik nooit gezocht. En dat was best
wel eens lastig. Ik stond er ook boven,
al was het maar omdat die kinderen
voor mij door het vuur gingen."
Sporten draagt niet alleen bij aan licha
melijk welzijn, maar ook aan de geeste
lijk gezondheid en de verdere ontwik
keling van sociale vaardigheden, is de
stellige overtuiging van José van den
Berghe. „En als je sport heb je nauwe
lijks tijd om flauwekul uit te halen. Als
ze dan ook nog eens zo lang mogelijk
uit het café wegblijven, ben je hele
maal spekkoper. Dat beschouw ik als
pure winst. Een vriendje of een vrien
dinnetje hou je niet tegen. Maar dat
ook hoeft helemaal niet, al betekent
dit vaak wel het einde van het intensie
ve sporten", aldus Van de Berghe, die
in het verlengde hiervan heel graag
een veel prominentere rol weggelegd
zou zien voor bewegingsonderwijs in
zowel het basis- als het middelbaar on
derwijs.
„Je slaat dan twee vliegen in één klap.
Want de kinderen krijgen daardoor de
broodnodige beweging die zij nu vaak
missen. Dat is alleen maar gezond.
Wat misschien nog mooier is, is dat zij
ook kunnen uitleven in een sport die
hem of haar het meest aanspreekt of
het beste past. Dat moet haast wel een
boel talent opleveren."
Uiteraard hoopt José van den Berghe
dan op nieuw zwemtalent. En dan het
liefst op het open water, zijn grote lief
de. Trainen zal hij hen dan niet meer.
Bij ZCK heeft hij zijn taken als hoofd
trainer met een gerust hart overgedra
gen aan Herwald Gelderland. De ver
richting van de Zeeuwse zwemmers
volgt hij echter nog steeds op de voet.
Ook op het laatste Zeeuws kampioen
schap in Terneuzen was hij van de par
tij. „En dat zal ik blijven doen. Alleen
al de hartelijkheid die je er ontvangt.
Dat is meer waard dan goud."
José van den Berghe
Geboren: 9 mei 1941 in Sas van Gent
Burgerlijke staat: weduwnaar, vader van
twee zoons, opa van één kleinzoon
Opleiding: Ambachtsschool
Beroep: gepensioneerd, daarvoor 48 jaar
werkzaam bij glasfabriek Sas Glas. Daar
was Van den Berghe in zijn laatste jaren
verantwoordelijk was voor alles wat er bij
de fabriek in en uitging
Hobby'szwemmen