bOCKffl
Vondel als strijdbaar poëet
in
Politieke thriller over China
Een jochie dat niets is en niets kan
BOEKEN KORT
vlucht Ze is nog maar 19 en al
weduwe. Mary Boulton is wan
hopig, lijdt aan wanen en
vlucht door de binnenlanden
van Noord-Amerika. Het is be
gin negentiende eeuw en de
twee broers van haar echtge
noot zitten haar op de hielen.
Behalve met haar achtervolgers
heeft zij te kampen met de gees
ten uit haar verleden en een on
mogelijke liefde. De Canadese
schrijfster Gil Adamson is in Ca
nada bekend als schrijfster van
korte verhalen en dichteres. De
weduwe is haar romandebuut.
hans
warren
geheim
dagboek;
PZC Donderdag 12 juni 2008 21
Gil Adamson - De weduwe. Vertaling
Saskia van der Lingen en Caroline
Meijer Cargo, 19,90 euro
'Mijn naam doet
er niet toe' luidt de openingszin
van de verteller in Nikolski het
debuut van de Canadese schrij
ver Nicolas Dickner (1972). Ni-
kolsky gaat over volwassen wor
den en loslaten en biedt een fan
tastische en humoristische kijk
op de levens van drie jonge
mensen. Dickner won met zijn
eerste boek de Prix Anne-Hé-
bert voor het beste debuut en
werd genomineerd voor de Go-
vernor General's Award. Nikols
ki is ook de eerste roman van de
nieuwe Amsterdamse uitgever
Ailantus van Lidewijde Paris.
Nicolas Dickner - Nikolski Vertaling
Karina van Santen en Martine
Woudt Ailantus, 16,96 euro
AMSTERDAM Met onbevangen
heid, bewondering, maar soms
ook met onmiskenbare streng
heid kijkt Marta Morazzoni
naar Amsterdam. Elk jaar
brengt de Italiaanse schrijfster
vijf dagen door in de stad. Ze
doet verslag van haar zwerftoch
ten in Stad van het verlangen Am
sterdam. Ze laat ons dingen zien
die je als vaste bezoeker van de
hoofdstad niet meer opvallen.
Het boek getuigt van grote lief
de voor en kennis van de stad.
Haar beschrijvingen zijn door
spekt met literatuur en kunst.
Marta Morazzoni - Stad van het ver-
langen Amsterdam Vertaling Els van
der Pluijm Serena Libri, 14,95 euro
Als Joost van den Vondel bij je aan
tafel zat, zei hij niet veel. In de zeer
leesbare biografie van Piet Calis duiken
opmerkingen op over Vondel als
ongezellige disgenoot. Maar zat hij
eenmaal te schrijven, dan was hij
onstuitbaar.
door Asing Walthaus
Joost van den Vondel produceerde niet al
leen heel erg veel - gedichten, toneelstuk
ken, vertalingen - fel kon hij ook zijn.
Want als hij ergens van overtuigd was,
nam hij geen blad voor de mond. Vanwe
ge zijn meest omstreden stuk, Palamedes,
oft Vermoorde onnozelheid, moest hij zelfs een
tijdje onderduiken. Vondel komt in Piet Calis'
biografie Vondel, het verhaal van zijn leven naar
voren als een ernstige, lastige, maar ook dappe
re man, die zich zo fel in de politieke en reli
gieuze twisten gooide dat bevriende schrijvers
(P.C. Hooft bijvoorbeeld) en naaste familie dat
met argwaan bekeken. Soms veranderde hij
van opvatting, maar dat kwam hem dan duur
te staan. Vooral zijn overgang naar de katholie
ke kerk lokte veel reacties uit. Hadden we net
tachtig jaar tegen de katholieke Spanjaarden ge
vochten, trad die schrijver toe tot de kerk die
hij ooit had uitgescholden voor 'Babylonse
hoer'.
Calis houdt van die dwarse, eigenzinnige Von
del, die zelden een blad voor de mond nam.
Hij houdt ook van Vondels poëzie en verwacht
dat er een einde komt 'aan de onverschilligheid
tegenover Vondel'. Calis zet hem alvast op één
lijn met Multatuli, Heijermans en W. F. Her
mans.
Hoe gevierd of omstreden Vondel ook geweest
is, over zijn persoonlijke leven is weinig meer
bekend dan algemene dingen. Hij werd in 1587
in Keulen geboren, als zoon van doopsgezinde
ouders die uit Antwerpen waren gevlucht, en
woonde vanaf zijn 9e in Amsterdam, waar zijn
vader handelaar in zijde werd in de Warmoes
straat. Vondel trouwde in 1610 met Maaike de
Wolff, dochter van een andere zijdehandel
aar. Voor details moet Calis vaak lenen bij Geer-
aardt Brandt, de vriend van Vondel die in 1682
- drie jaar na de dood van de dichter - diens
biografie publiceerde.
De heer en mevrouw Vondel begonnen in de
kousenhandel, al draaide het erop uit dat Maai
ke de winkel deed en Vondel dichtte. Rond
Joost van den Vondel was een ernstige, lastige, maar ook dappere man, die zich fel in de politieke en
religieuze twisten gooide. foto GPD
zijn 30ste viel hij ten prooi aan zware depres
sies, weten we dankzij Brandt. Dat was nog ver
voordat zijn zoon en zijn vrouw stierven. Hij
dichtte over beiden..
Zijn beroemdste werken, Gijsbreght van Aem-
stel en Lucifer, moest hij nog schrijven. Gijs
breght schreef hij voor de nieuwe schouwburg
van Amsterdam, een verhaal over de belege
ring en verwoesting van Amsterdam, een beet
je naar het voorbeeld van Troje. 'Een van de
hoogtepunten uit de Nederlandse toneelge
schiedenis', vindt Calis. Protestanten vonden
het stuk destijds een 'paapse vertoninge'.
Bij Lucifer uit 1654, dat zich ook nog eens in de
hemel afspeelde, was het helemaal raak. De bei
de opvoeringen waren uitverkocht, maar de cal
vinistische kerkenraad maakte zoveel misbaar,
dat verdere opvoeringen verboden werden.
Waardoor de gedrukte versie van het treurspel
nog beter ging verkopen.
Rond die tijd ging het slecht met de winkel.
Vondels zoon Joost had de zaak overgenomen
en met de winkel was het niet goed gegaan. De
dichter, al bijna 70, stak 40.000 gulden (tegen
woordig zo'n 420.000 euro) eigen geld in het
bedrijf en reisde naar Denemarken om te pro
beren debiteuren over te halen alsnog hun
schulden te voldoen. Het leverde niks op. De fa
milie regelde een baantje voor hem als boek
houder bij de Bank van Lening, de lommerd
dus. Weinig hoogstaand, maar het bracht ten
minste geld in het laatje. Overigens zat Vondel
er voornamelijk gedichten te schrijven.
Zijn zoon Joost dwong hij om naar Oost-Indië
te vertrekken, maar die kwam onderweg om
het leven. Vondel heeft er nooit een letter over
geschreven. Vondel zelf werd zeer oud, 91 jaar.
Brandt bezocht hem toen hij al stokoud was.
Hij las nog zonder bril, maar de deur ging Von
del niet meer uit want zijn benen wilden niet
meer. Soms was hij midden in het gesprek de
draad kwijt. 'Ik ben niet langer bekwaam met
mensen te spreken of een rede te voeren', zei
de dichter.
Piet Calis - Vondel, het verhaal van zijn leven.
Uitgeverij J. M. Meulenhoff, Amsterdam, 464 pag.
Geïll. Gebonden, 35 euro.
Henning Mankell - De
Chinees, 529 pagina's.
Vertaling Corry van
Bree. De Geus, 24,90
door Fred Monsma
Op een koude dag
in januari 2006
doet de politie
een gruwelijke
ontdekking in een afgelegen
dorpje in Zweden. Op drie na
zijn alle oude inwoners op
beestachtige wijze vermoord.
Wanneer een vrouwelijke
rechter de berichten erover in
de krant leest, is zij geschokt.
Want, zo blijkt, ieder slachtof
fer is op de een of andere ma
nier 'familie' van haar.
Deze juriste, Birgitta Roslin
geheten, gaat de zaak onder
zoeken, ook al wordt korte
tijd later een man opgepakt
die de moordpartij bekent en
zichzelf vervolgens het leven
beneemt.
Zo begint de nieuwe, met 529
pagina's in de Nederlandse
vertaling erg dik uitgevallen,
politieke thriller van Henning
Mankell, De Chinees. Een titel
die naarmate het daarna in de
Verenigde Staten, Engeland,
China en vooral Afrika spelen
de verhaal wordt uitgelegd.
Mankell zet de lezer een flin
ke portie historie voor, met
de nadruk op de rol van een
Zweed en heel veel Chinezen
bij de aanleg van de spoorwe
gen door Noord-Amerika.
Hij schildert in dit met maat
schappijkritiek doordrenkte -
hoe kan het anders bij hem -
verhaal hoe politieke manipu
latie en nieuwerwets kolonia
lisme uitmonden in moord
en doodslag ten faveure van
persoonlijk gewin.
Boeiend, zo nu en dan zelfs
meeslepend, maar ruim 500
pagina's De Chinees is aan de
lange kant. Toch bewijst deze
nieuwe Mankell dat de
Zweedse misdaadschrijver er
weer een beetje bovenop is.
Zijn laatste boeken - Laby
rinth en Kennedy's brein - stel
den immers danig teleur.
Hans Warren, Geheim
dagboek 1996-1998.
Uitgeverij Bert Bakker,
320 pagina's,
24,95 euro
1996-1998
door Rolf Bosboom
De uitgave van het
Geheim Dagboek
van Hans Warren
(1921-2001) nadert
- na bijna dertig jaar - zijn vol
tooiing. Het twintigste deel is
nu verschenen en bestrijkt de
jaren 1996-1998. „Heel deze
186 centimeter oude man is
in verval", noteert Warren.
Hij ervaart steeds meer fysiek
onheil en heeft een 'doorlo
pend besef hoogbejaard te
zijn'. „Ik ben niet bang om te
sterven, wel om te lijden."
Hij wil zich steeds meer terug
trekken, geniet vooral van de
etnografica en het antiek
waarmee hij zich heeft om
ringd. Voor de rest klinkt er
in het nieuwe deel van Ge
heim Dagboek veel geklaag,
vooral over de 'vermaledijde',
vermoeiende uitstapjes naar
musea in binnen- en buiten
land. Zelf komt hij nog maar
tot weinig. Het dagboek is
meer dan ooit zijn houvast.
„Het geeft me voldoening dat
ik zo veel van mijn leven heb
vastgelegd. Je kunt jezelf be
ter inschatten, overzien, be
grijpen." Warren geeft tot
twee keer toe dat hij ooit
hoopte op de belangrijkste li
teraire prijs van Nederland.
„Ik had, ik beken het eerlijk,
graag de P.C. Hooftprijs gekre
gen, en niet alleen voor het
geld." Warren is eerlijk en
open zonder voorbehoud. Al
les en iedereen wordt de
maat genomen. Niet in de
laatste plaats zichzelf „Ik ben
niets en kan niets. Ik heb al
leen een facade opgetrokken.
Verbazingwekkend hoe ver je
het daarmee kunt brengen,
maar uiteindelijk trapt nie
mand erin. Telkens kom ik te
rug bij dat jochie uit Borssele,
dat door niemand werd geac
cepteerd en uiteindelijk al die
mensen voorbijstreefde."
