Op de barricaden
'We stellen redelijke eisen'
De rechter spreekt zich vandaag in kort ge
ding uit over de stakingen in het busvervoer,
die hun tweede week zijn ingegaan. Reizigers
organisatie Rover vindt dat meer dan lang ge
noeg. Staken is terug van bijna weggeweest.
10 Dinsdag 10 juni 2008 PZC
Staken werk
door Niek Opten en Joep Trommelen
Eerst de politie en de
postbodes, nu weer
de buschauffeurs en
de veermannen op
de Maaspontjes. Wie
volgt? Er wordt anno
2008 weer volop ge
staakt in Nederland.
Werkt staken? Volgens historicus
Sjaak van der Velden wel. „Dat
blijkt uit de cijfers van na de Twee
de Wereldoorlog: 60 procent van
de stakingen heeft tot een positief
resultaat voor de vakbonden ge
leid. „Maar dat betekent niet dat ze
alles wat ze wilden ook binnen
hebben gehaald."
Hoofddocent arbeidsrecht aan de
Erasmus Universiteit Rotterdam
Ruben Houweling kent die cijfers
niet maar weet wel dat 'staken een
heel krachtig wapen is'.
Hoogleraar arbeidsrecht aan de
Rijkuniversiteit Groningen Wijn
and Zondag: „Staken is het meest
effectieve wapen dat vakbonden
en actiecomités bezitten. Je veroor
zaakt er zóveel schade mee."
Houweling: „Rechters zijn ook
heel terughoudend in het verbie
den van stakingen. Het is een mid
del om bij vastlopen van onder
handelingen weer met elkaar in ge
sprek te raken. Want dat is vaak de
uitkomst van stakingen. Bij stakin
gen is het echt hard tegen hard.
Vakbonden moeten zich dan ook
altijd afvragen of ze daar wijzer
van worden."
Groot verschil met het verleden is
dat bij de bonden het besefis door
gedrongen dat de publieke opinie
een belangrijke rol speelt. „Om
draagvlak te creëren moet je als
bond goed uitleggen aan het pu
bliek waarom je staakt en je moet
de acties ruim van tevoren aankon
digen. Vroeger gooide NS-perso-
neel soms van de ene op de ande
re dag de boel plat. Dat leidde tot
veel onbegrip", zegt Paulus Plas,
woordvoerder van de vakcentrale
FNV. Daarom gaat het tegenwoor
dig anders. Als voorbeeld noemt
Plas de huidige staking in het
streekvervoer. „Die heeft een enor
me aanloop. Eerst begonnen we
met publieksvriendelijke acties,
daarna volgde gratis vervoer. Sta
ken is echt het uiterste middel."
Met deze tactiek sta je juridisch
ook veel sterker, geeft Plas toe,
mocht het tot een rechtszaak ko
men. Vandaag dient in Groningen
een kort geding tegen de bonden,
aangespannen door reizigersorgani
satie Rover en provinciebesturen.
Die vinden dat de bussen nu lang
genoeg stil hebben gestaan. Plas:
„Ach ja, iedereen speelt zijn rol."
Er werd rond de eeuwwisseling
nog maar weinig gestaakt in Ne
derland. Reden voor de Erasmus
Universiteit om het stakingsrecht
vorig jaar uit het studiepakket te
halen. „Maar het lijkt erop dat het
stakingsmiddel het afgelopen jaar
nieuw leven is ingeblazen", ziet
Houweling nu.
„Stakingen duren tegenwoordig
veel korter dan vroeger", weet Van
der Velden. „Voor de oorlog duur
de er weieens een twee jaar! Nu is
een paar dagen al heel wat. Wat
dat betreft is die busstaking van
nu ook iets bijzonders. Als het eco
nomisch goed gaat, duren stakin
gen korter. Bedrijven kunnen dan
veel omzet draaien. En als er ge
staakt wordt, wordt er niets ver
diend. Reden voor werkgevers om
dan vaak maar toe te geven."
Volgens Van der Velden gaat het
in 80 procent van de gevallen om
primaire arbeidsvoorwaarden, zo
als meer loon en andere werktij
den. Volgens de gangbare theorie
wordt er meer gestaakt in tijden
van hoogconjunctuur, want dan
valt er nu eenmaal meer te halen.
Volgens Houweling 'hebben de
bonden herontdekt dat collectief
het werk neerleggen effectief kan
zijn'. „Dat er naarmate een staking
langer duurt, er toch weer ruimte
in de onderhandelingen ontstaat.
De politiebonden hebben er door
de druk steeds verder op te voeren
voor gezorgd dat men toch telkens
terugkeerde naar de onderhande
lingstafel."
„En de vakbonden kunnen zich
met stakingen profileren. Ze kun
nen laten zien dat ze ook daadwer
kelijk opkomen voor de achterban.
Ze laten hun gezicht zien en ma
ken een vuist, zodat de leden het
gevoel krijgen dat ze hun contribu
tie niet voor niets betalen. Dat zal
niemand bij de bonden beamen,
maar zo proeft het soms wel."
Ook zijn de stakingen van de laat
ste jaren volgens Houweling 'een
uiting van de politieke onvrede on
der werkend Nederland'. „Mensen
vinden dat de sociale voorzienin
gen zijn uitgekleed terwijl de belas
tingen omhoog zijn gegaan. Sta
ken is dan een manier om te zeg
gen dat de maat vol is."
FNV-woordvoerder Plas bena
drukt dat staken geen lolletje is.
„Dat lijkt misschien soms zo, maar
een staking trekt vaak diepe spo
ren binnen een bedrijf. Collega's
komen tegenover elkaar te staan,
omdat niet iedereen het werk wil
neerleggen. Dat werkt soms nog ja
ren door."
De actiebereidheid is de afgelopen
tijd fors toegenomen in ons land.
„Bij stakingen speelt er bijna altijd
meer dan alleen een loonsverho
ging: werkdruk, arbeidsomstandig-
De stakingen in het
streekvervoer, die
zondag hun tweede
week ingingen, begin
nen busreizigers de
keel uit te hangen. Toch is de actie
niets vergeleken met hoe de Fran
sen arbeidsconflicten uitvechten.
Daar wordt bij relatief kleine con
flicten al het werk neergelegd.
„We zijn in Nederland gewend
om met elkaar te praten en te on
derhandelen", zegt woordvoerder
Roelf van der Kooij van werkgever
sorganisatie VNO-NCW. „De bon
den gebruiken staken als uiterste
middel. Dat moeten ze ook wel
want anders lopen ze het risico
dat de rechter de staking ver
biedt."
Groot verschil met ons omringen
de landen is de inzet bij conflic
ten. „In Frankrijk zal het tempera
ment meespelen. Ze zetten daar
meestal heel hoog in, om uiteinde
lijk laag uit te komen. De Neder
landse bonden stellen redelijke ei
sen. De uitkomst ligt bij ons altijd
dichtbij de inzet", aldus
FNV-woordvoerder Paulus Plas.
„Wij zijn het enige land ter wereld
dat een maximale looneis opstelt.
We voelen ons mede-verantwoor
delijk voor de economie. Onze ei
sen zijn gebaseerd op bepaalde for
mules, we roepen niet zo maar
wat."
Nederland staakt niet graag, be
aamt historicus Sjaak van der Vel
den. Dat heeft volgens hem drie re
denen.
„Nederland is een echt diensten-
land. In Duitsland en België bij
voorbeeld is veel meer industrie
en daar wordt meer gestaakt. De
dienstensector bestaat uit veel klei
nere bedrijfjes en daar staakt men
niet snel. Nederland is daarnaast
een handelsland en dat heeft zijn
sporen nagelaten in de 'volksaard'.
Wij onderhandelen en geven toe;
zo is het poldermodel ontstaan.
En als klein land hebben we ook
altijd internationaal moeten onder
handelen om politiek iets te berei
ken."
