Twee-op-een-cel
12 I Woensdag 4 juni 2008 PZC
'Te makkelijk en te
snel op één cel'
Volgens de Raad voor de Straf
rechtstoepassing en Jeugdbescher
ming (RSJ) worden gevangenen te
makkelijk en te snel met zijn twee
ën in één cel geplaatst. Dat levert
spanningen op.
Veel gedetineerden voelen zich vol
gens de raad onveilig en sommigen
krijgen te maken met agressie en
seksuele intimidatie.
Gevangenen die weigeren een cel
te delen, belanden soms maanden
lang in een strafcel.
Weigering tot gebruik van een zo
genoemde meerpersoonscel leidt
volgens de RSJ nu geregeld tot een
'prestigestrijd' tussen gedetineer
den en hun bewaarders.
Meerpersoonscellen werden in
2004 ingevoerd als noodmaatregel
wegens cellentekort. Het huidige
kabinet wil geld besparen door het
aantal meerpersoonscellen fors uit
te breiden, zowel in bestaande ge
vangenissen als in nieuwbouw.
De RSJ vindt dat bezuinigingen
geen aanleiding mogen zijn twee
gedetineerden in één cel te plaat
sen. Zeker niet omdat er momen
teel cellen leegstaan. Er moet meer
onderzoek komen.
De raad vindt dat alleen gevange
nen die er baat bij hebben, een cel
kunnen delen. Alle andere gedeti
neerden hebben in beginsel recht
op een eigen cel.
Knus
is toch
anders
Van officiële zijde is er flink wat kritiek op het beleid om gede
tineerden in Nederland een cel te laten delen. De noodmaatre
gel uit 2004 verloor gaandeweg zijn vrijwillige karakter. Som
mige celgenoten vinden het plezierig, maar het gedwongen
gebrek aan privacy is voor anderen 'een slechte voorbereiding
op terugkeer in de maatschappij'.
door John Jas en Tanja Kits
foto GDP
fotobewerking Anke Arts
w
at begon als
een vrijwillig
project, is bin
nen de gevan
genismuren
uitgegroeid tot
een volwaardige vorm van detentie:
twee mensen op een cel. Van echte
vrijwilligheid is geen sprake meer.
Wie geschikt wordt bevonden,
krijgt zonder pardon een celmaat
toebedeeld. Protesteren heeft nau
welijks zin, de keus is: samen op cel
of de isoleer. Alleen langgestraften
houden een eigen cel, en mensen
die psychotisch zijn, drugsverslaafd
of agressief
In de Nederlandse gevangenissen
wordt 13 procent van de cellen ge
deeld. „We kijken of mensen ge
schikt zijn en proberen zoveel moge
lijk te bemiddelen. Maar van vrijwil
ligheid is geen sprake, nee", zegt ge
vangenisdirecteur André Arendsen.
„We zoeken taalgenoten bij elkaar.
Kijken naar rokers en niet-rokers.
Aantal gedetineerden en cellen
20000
15000
10000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
2007
infógraphic: AA bron: CBS, DJI
En sommigen gedetineerden zijn ge
woon niet geschikt om een cel met
iemand te delen. Soms moet je men
sen tegen hun zin bij elkaar zetten.
Als het niet gaat, haal je ze weer uit
elkaar. Veel mensen vinden het ei
genlijk wel prettig, met zijn tweeën
op een cel."
Het negatieve rapport van de Raad
voor Strafrechtstoepassing en Jeugd
bescherming (RSJ) dat gisteren ver
scheen over de meermanscel, komt
niet overeen met de bevindingen
van het gevangeniswezen, oftewel
de Dienst Justitiële Inrichtingen
(DJI). „Op basis van onze positieve
bevindingen is juist besloten dat bij
nieuwbouw de meerpersoonscellen
de standaardnorm wordt", zegt
woordvoerder Hans Janssen.
Hij wil nog niet inhoudelijk op de
negatieve punten uit het rapport
reageren. „We moeten dat eerst be
studeren. Wel kan ik zeggen dat we
momenteel bezig zijn met een mo
dernisering van het gevangeniswe
zen. Vanaf volgend jaar komen er
speciale afdeling, waar nieuw gearri
veerde gedetineerden geobserveerd
worden en beoordeeld op hun ge
schiktheid voor verblijf in een meer
persoonscel. Dat is een heel relevan
te verbetering. Straks wordt iedere
nieuwkomer individueel beoor
deeld. Van vrije keus is wat ons be
treft nooit sprake geweest."
Maar daar is niet iedereen het over
eens. „Dwang bij het plaatsen van
twee mensen op één cel was nooit
de afspraak", zegt Jan Willem Die
ten. De bestuurder van AbvaKabo
FNV, waarbij veel gevangenisbe
waarders zijn aangesloten, staat vol
ledig achter het rapport van de RSJ.
De bond protesteerde hevig in 2004
bij invoering van de maatregel.
Om de pil voor gevangenisbewaar
ders minder bitter te maken, werd
toen wel besloten om veel vrijwillig
heid in de maatregel in te bouwen.
Én dat bewaarders invloed zouden
hebben op wie er samen op één cel
kwamen. „Maar na de experimente
le fase, zijn die voorwaarden ver
dwenen. Het zaakje is scheefge
groeid. Dat leidt in sommige gevan
genissen tot een hoop gedonder. Er
komen vervelende situaties waarin
spanningen op bewaarders en celge
noten worden afgereageerd", aldus
Dieten.
Hij zegt dat de bond niet tegen
twee gedetineerden op één kamer
is, maar stelt de vrijwilligheid voor
op. „Ook een gevangene heeft recht
op privacy. Als hij of zij wordt ge
dwongen, is dat niet in de haak. Het
is een slechte voorbereiding op te
rugkeer in de maatschappij."
De Europese Organisatie ter Be
scherming van de Rechtspositie van
Gedetineerden (EORG) deed on
langs onderzoek onder gedetineer
den die met z'n tweeën opgesloten
zitten. Woordvoerder Pieter
Vleeming: „Zestig procent van de
mensen is negatief. En daarvan noe
men vier op de vijf het gebrek aan
privacy het grootste probleem: het
feit dat een celgenoot soms naar het
toilet moet in dezelfde kamer waar
in de ander zit te eten."
De noodmaatregel van 2004 volgde
volgens Jan Willem Dieten heel dui
delijk op een periode dat Nederland
zwaarder ging straffen. Het aantal
gedetineerden ging razendsnel om
hoog. Er ontstond een cellentekort.
„Die beweging is al een tijdje voor
bij, dat blijkt ook uit de leegstand in
Nederlandse inrichtingen. Toch ver
andert het beleid in gevangenissen
niet terug naar wat het was voor
