Relaties
Immorele verschillen
zSkJ-: \u :v
Let's make
27 onmogelijke liefdes
20 I Maandag 2 juni 2008 PZC
Sm
DENKWIJZER door René Diekstra
De meeste Nederlanders denken dat ze in een tamelijk
fatsoenlijk land leven, waar het redelijk rechtvaardig
toegaat en de kloof tussen rijk en arm niet immoreel
groot is.
Ik ben van mening dat de gemiddelde Nederlander die me
ning alleen maar kan volhouden zolang hij of zij de ogen sluit
voor de feiten. Zoals voor het volgende. In een van de grootste
bedrijven van ons land verdient de gemiddelde werknemer on
geveer 32.000 euro en de president-directeur om en nabij
9.500.000 euro. Dat is een verhouding van 1:300. Wat recht
vaardigt die verhouding? In ieder geval niet het verschil in in
spanning. Dat zou immers betekenen dat de president-direc
teur dagelijks 300 maal de inspanning van de gemiddelde
werknemer levert. Een volstrekt absurde veronderstelling. Wat
rechtvaardigt het dan? Het feit dat hij 300 zoveel opleiding of
talent heeft? Die veronderstelling is even absurd. Is het argu
ment dan dat hij per minuut 300 maal zoveel winst voor het
bedrijf maakt als zijn gemiddel
de ondergeschikte? Ook die ver
onderstelling valt af. De winst
van een bedrijf is de uitkomst
van collectieve inspanning en
kan niet simpelweg worden toe
gewezen aan individuele perso
nen. Bovendien zou volgens hetzelfde argument bij verlies de
directeur daarvoor ook 300 maal zo zwaar moeten worden
aangeslagen als de gemiddelde werknemer. Dat is in het betref
fende bedrijf nog nooit vertoond en dat zal het ook niet wor
den. Er is maar één reële verklaring voor die verhouding van 1
op 300. Dat is willekeur. De betreffende president-directeur
verdient 300 maal zoveel als de gemiddelde werknemer in zijn
bedrijf omdat hij zoveel wil verdienen en de macht heeft zich
zelf te geven wat hij wil.
De directeur vindt dat
hij in wezen voor het
bedrijf onbetaalbaar is
Ex-ABN AMROtopman Rijkman Groenink kreeg bij zijn vertrek
vorig jaar een bedrag van 26 miljoen euro. foto ANP
Psychologen noemen dit verschijnsel narcistische disproportio-
naliteit. Het woord narcistisch slaat op het feit dat de betreffen
de president-directeur aan een zodanige pathologische zelf
overschatting lijdt dat hij zich disproportioneel hoog boven de
gemiddelde werknemer verheven voelt en ervan overtuigd is
dat hij in wezen voor het bedrijf onbetaalbaar is. Een jaarsala
ris van 9.500.000 euro is, aangenomen dat het bedrijf het kan
betalen, daarom nooit teveel betaald. Hij zelf zal het verwijt
een disproportioneel salaris op te strijken daarom van de hand
wijzen. Onder andere door te wijzen op het feit dat zulke sala
rissen, en zelfs veel hogere, voor mensen op zijn positie elders
in de wereld niet ongewoon zijn. Maar dat is een argument
van het type 'mijn vrouw moet niet zeuren dat ik haar twee
keer per week sla, want mijn buurman slaat zijn vrouw twee
maal per dag'. Feit blijft dat het slaan op zich immoreel is.
Verontrustend is dat het verschijnsel van narcistische dispro-
portionaliteit zich niet beperkt tot het hier bedoelde bedrijf,
maar zich heel diep in Nederlandse bedrijfsleven ingegraven
heeft. Weliswaar is niet overal de verhouding 1:300, maar in
veel bedrijven is een verhouding van tussen de 1:100 en 1:200
niet ongewoon. Verontrustend is ook dat de doorsnee Neder
landse werknemer evenals de politiek, ook de PvdA en de SP,
deze stand van zaken accepteren. Het bewijs daarvoor? Al ja
renlang wijst de top van het Nederlandse bedrijfsleven zich
zelf loonsverhogingen van 10 tot 12 procent toe en eist tegelijk
van werknemers dat ze zich matigen binnen een marge van
hoogstens 2 tot 4 procent.
Het kabinet sluit zich steevast bij die eis aan. En de vakbon
den? En de gewone Nederlanders? Die zijn nog nooit gaan sta
ken of de straat opgegaan om te demonstreren tegen deze on
gelijkheid. Het gevolg kennen we inmiddels. De inkomensaf
stand tussen de top en de gewone man is de afgelopen 20 jaar
driemaal zo groot geworden. Kortom, willekeur regeert in de
Nederlandse economie. En u staat erbij en kijkt ernaar.
Liefde
zonder
grenzen
In het boek Let's make love gaan interviewer Frénk var de-
Linden en zijn vrouw, AD-verslaggeefster Annet de Groot,
op zoek naar dat wat verbindt binnen het multiculturele
debat. Ze lieten 27 multiculturele koppels portretteren
door evenzoveel journalisten.
door Maaike Schoon, illustratie Mark Reijntjens
F
rénk van der Linden legt
uit waarom dit boek er
kwam, hoe het er kwam
en wat er naar zijn idee
van geleerd kan worden.
Waarom dit boek
„Wij, mijn geliefde Annet de
Groot en ik, hadden het gevoel dat
in de media pupillenvoetbal werd
gespeeld als het ging om het multi
culturele debat. De ene dag ren
den we met zijn allen achter Fitna
aan, of achter Verdonk die geen
hand kreeg van een imam. Of Es-
han Jahmi met zijn comité voor
ex-moslims. Daar stormen wij, de
media, dan op af als F-jes in pupil
lenvoetbal. Annet en ik vroegen
ons af hoe het zat met de grote lij
nen van het debat."
Wat waren die grote lijnen?
„Nou, wij vonden dat er in het ver
leden toch wel meer problemen
met integratie geweest zijn. Dus
dan stel je jezelf de journalistieke
vraag: hoe is dat toen opgelost?
Tot een paar jaar geleden waren
Surinamers in de media een groot
probleem: ze pikten de winkels
leeg en als je een dagje naar de Bijl
mer ging, kwam je dood weer
thuis, dat soort dingen. Hetzelfde
met de Molukkers. En hoe vaak
lees je daar nu nog over? Wij ver
moedden dat één van de architec
ten die deze problemen hebben
opgelost, de liefde is. Op grote
schaal zijn Surinamers, Molukkers,
maar ook Indonesiërs, getrouwd
met Nederlanders. Wij wilden
zien hoe dat nu zat."
Dus?
„Dus probeerden we de media in
bed te krijgen om te kijken hoe
het zat met 'multiculti liefde'. Zeer
uiteenlopende media: Vrij Neder
land en De Telegraaf in één boek,
dat zie je niet zo vaak. Of Linda en
Margriet, dat zijn normaal gespro
ken concurrenten."
Wat zijn de grootste problemen
waar de koppels tegenaan lopen? In
het voorwoord spreekt u van 'religie,
cultuur en moraal', dat die thema's
heel diep zitten.
„Als twee mensen dogmatisch in
het leven staan, is de kans op pro
blemen het grootst. Bijvoorbeeld
dogmatisch in religie. De belang
rijkste factor in iedere relatie is dat
je jezelf in de ander kunt verplaat
sen. Empathie. In staat zijn te hou
den van het andere van de ander."
jullie zijn in het boek op zoek naar
dat wat verbindt. Wat verbindt er?
„Het beeld in de portretten is uit
eindelijk minder rooskleurig dan
ik aanvankelijk had gehoopt. Maar
wat verbindt, is bijvoorbeeld de
mogelijkheid tot compromis. Zo
zit er in het boek een Nederlands-
Somalisch stel. De Somalische
man wil graag dat zijn kinderen
love
;.li§
t
samenstelling Annet de Groot
en f icnk van der linden
moslims worden. Zijn Nederland
se vrouw is het er niet mee eens,
maar zegt: 'Laten we zeggen dat
de kinderen een islamitische op
voeding krijgen'. Dan kan de man
zeggen dat ze toch islamitisch wor
den opgevoed, terwijl het in wer
kelijkheid niet altijd voor de volle
honderd procent zo is. Voor hem
is het belangrijk dat te kunnen zeg
gen. Een poldercompromis."
Zie je dat vaker?
„Ja, ook bij andere stellen zie je
wel dat ze een middenweg zoeken.
Zo is er een stel met een Iraanse
man. Hij was in Iran cabaretier en
moest vluchten omdat hij dingen
had gezegd die niet in de smaak
vielen bij het regime. In het asiel
zoekerscentrum ontmoette hij Car-
la, die daar werkte. Met kerst speel
den ze de rollen van Maria en Jo
sef en werden ze in die rollen ver
liefd op elkaar. Hij is nu bekeerd
tot het christendom. Niet zelfzuch
tig zijn, blijkt heel belangrijk.
„Het draait erom dat je met de an
der omgaat zoals je wilt dat met
jou wordt omgegaan. Dus accep
teer je die maffe muziek van de an
der, want dan doet die ander dat
ook bij jou. Als jij heel graag huts
pot met klapstuk eet, dan moet je
ook couscous accepteren. Zo sim
pel en banaal is het meestal wel."
l tWIMffeOWACT
Frénk van der Linden en Annet de
Groot: Let's make love,
Uitgeverij Contact, 19,95 euro.
