9 spectrum
PZC
Zaterdag 31 mei 2008
Op de katholieke lagere school van Cetxo, 'Moeder van de Goddelijke Herder Ikastexea', wordt met geen woord gerept over de aanslagen van de ETA.
Streven naar onafhankelijkheid
Baskenland (Euskadi) is een gebied in het noorden van Spanje en overschrijdt de grens met Frank
rijk. Er wonen drie miljoen mensen in zeven provincies, vier Spaanse en drie Franse. Euskadi is een
van de zeventien autonome regio's in Spanje. De mate van zelfbestuur is hoog, met bijvoorbeeld
een eigen politie en een eigen belastingsysteem.
Baskenland streeft naar volledige onafhankelijkheid. De Basken beroemen zich erop het oudste
volk ter wereld te zijn. De helft spreekt Baskisch, dat in niets op het Spaans lijkt.
De ETA (Baskenland en Vrijheid) werd ruim veertig jaar geleden opgericht als afsplitsing van de
gematigde nationalistische partij van Baskenland, PNV. De ETA begon de gewapende strijd voor
een vrij Baskenland onder dictator Franco.
Het eerste dodelijke slachtoffer viel in 1960, waarna er nog 822 volgden. In 1973 werd Carrero
Blanco, eerste minister onder dictator Franco, in Madrid gedood door een autobom. Tientallen
ETA-leden kwamen zelf om het leven bij aanslagen.
Onder de verschillende regeringen zijn vier keer onderhandelingen gevoerd, die allen op niets uit
liepen. In december 2006 strandde de laatste poging onder de socialistische regering-Zapatero.
Direct barstte het geweld weer los. Sindsdien zijn bij tientallen aanslagen al weer zes doden geval
len.
De ETA heeft dertig tot honderd leden die daadwerkelijk operatief zijn. Na nieuwe arrestaties slui
ten zich weer radicale jongeren aan. Zo'n vijfhonderd leden zitten gevangen. De laatste tijd wor
den steeds meer Basken veroordeeld, die niet direct ETA-lid zijn, maar de groep wel steunen.
Op Paseo Maritimo van Getxo wordt gejogd alsof er niets aan de hand is.
oordeel te vellen over de Basken." Is ze
bang om te spreken? „Nee, maar het is alle
maal nog zo breekbaar. De meeste kinde
ren zijn 's nachts wakker geworden van de
knal, zo dichtbij was de aanslag. Er is op
school niet over gesproken. Niet met de
kinderen, ook niet met de ouders."
Isabel, die non is, denkt over elk antwoord
diep na. „Er moet hier nog zo veel gebeu
ren." De directrice probeert uit te leggen
hoe gevoelig het probleem van de ETA ligt
binnen de Baskische samenleving. „We
zijn er nog niet aan toe er met de kinderen
over te praten, als dat ook niet in de gezin
nen gebeurt. Er is veel achterdocht. Mis
schien komt het ooit zover. We proberen
de kinderen vanuit ons katholieke geloof
basiselementen bij te brengen, zoals res
pect voor het leven en tolerantie."
In januari houdt de school elk jaar weer
'de week van de vrede', waarin deze onder
werpen extra aandacht krijgen. „Maar we
hebben het nooit over het geweld in onze
eigen samenleving. Dat ligt te gevoelig."
Om de hoek bij de school ligt de drukke
dokterspraktijk van de wijk. Carlos Sola
wuift het thema 'geweld' snel weg. Hij ver
schuilt zich achter het 'medisch beroepsge
heim'. „Het zou best kunnen dat sommige
individuele artsen van ons te maken krij
gen met psychische stoornissen als gevolg
van de aanslagen, maar daar is geen statis
tisch bewijs voor."
Er heerst een muur van zwijgzaamheid en
angst, gevoed door de politieke verschil
len. Als de minister van Binnenlandse Za
ken in Madrid de volgende dag met veel
bravoure bekendmaakt dat de belangrijk
ste ETA-leider in Frankrijk is opgepakt,
schampert een topman van de regerende
nationalistische partij van Baskenland dat
dit de zoveelste leider is die achter de tra
lies gaat. De Baskische filosoof Daniel Inne-
rarity, die wordt gezien als een denker met
frisse ideeën, is somber over een snelle op
lossing. „Door het mislukken van de laat
ste onderhandelingen is de ETA uit het po
litieke spel gestapt. Dan blijft er niets an
ders over dan haat en wrok. Met mensen
die vanuit haat opereren, is het moeilijk
praten."
De filosoof ziet alleen een eind komen aan
het geweld als alle partijen een stap terug
doen. „De oplossing moet liggen in geleide
lijk doorvoering van zelfbestuur, conform
de wens van 70 procent van de Basken."
Twee straten verwijderd van het verwoes
te gebouw worden in het kantoor van de
ELA, de grootste vakbond van Baskenland
(Euskadi), de wonden gelikt. Met één gro
te knal werd José (46) zaterdagnacht werk
loos. „Ik heb mijn hele leven al geoberd in
het clubgebouw. Zaterdag werkte ik tot
kwart voor twaalf Toen ik thuiskwam,
hoorde ik op de radio dat de club was op
geblazen. Ik kon het niet geloven en ben
meteen teruggereden. Alles was al afgezet
en overal lagen splinters en brokstukken."
Vakbondsman Peio Igeregi: „De materiële
schade is meestal goed geregeld, maar de
verzekering geeft niet thuis als het om ver
lies van banen gaat. Er werkten vijftig men
sen in het clubgebouw. Dat zijn vijftig ge
zinnen en vijftig hypotheken die maande
lijks moeten worden afgelost."
Onder de beschermende vleugels van de
vakbond durft Igeregi fors uit halen naar
de ETA-terroristen. „Ze zeggen op te ko
men voor de werkende man, maar ze ver
nielen hun banen."
De ELA, met 100.000 leden, heeft de aan
slag scherp veroordeeld. „Veel meer kun
nen wij er ook niet aan doen. Dit is een
taak van de politiek."
Politici zijn echter al meer dan dertig jaar
niet bij machte dit conflict op te lossen. Vo
rig jaar, na het mislukken van de onder
handelingen tussen de regering-Zapatero
en de politieke vertegenwoordigers van de
ETA, is het wapenbestand weer opgezegd.
Daarna begon het geweld opnieuw. Een
maand vóór Getxo ontplofte er een bom
bij een woonkazerne in Legutiano, waarbij
een lid van de Guardia Civil om het leven
kwam. Een maand eerder werd 20 kilome
ter verderop een politicus van de socialis
tische partij op straat doodgeschoten. Nieu
we namen, toegevoegd aan de lange lijst
van ETA-doden.
Op het grijsstenen schoolplein
van de katholieke lagere
school van Getxo, 'Moeder
van de Goddelijke Herder Ikas
texea', spelen kinderen zoals op alle school
pleinen ter wereld. Toch is er verschil, zegt
directrice Isabel. Ze aarzelt heel lang of ze
de journalist te woord wil staan. „Wat zijn
de voordelen", vraagt ze zich hardop af. Ze
heeft pas een jaar de leiding over de 300
kinderen en 25 leerkrachten. „Bovendien
kom ik uit Costa Rica. Wie ben ik om een
