meningsuiting
Kunstenaars altijd vogelvrij
spectrum
PZC
Zaterdag 31 mei 2008
De vrijheid van meningsuiting
ligt onder vuur. Zelfs satire en
kunst, van oudsher vrijplaatsen
van kritiek en vrijzinnigheid,
moeten wijken voor bezwaren
van radicale moslims.
Confessionele politieke partijen
en orthodoxe christenen komt
dat goed uit. „De pogingen van
het CDA de meningsvrijheid in
te dammen, stapelen: zich op."
c:c:' /.//cc v en -rnnnn vénk
illustratie Mark Reijntjens
-viA;" nn/ n;;.,:;
door Franqoise Ledeboer
Een goede kunstenaar gehoor
zaamt aan een innerlijke drang
en laat zich vooraf én achteraf
nooit beknotten door de publie
ke opinie. Gelukkig maar. Er
zouden heel wat minder prachtige kunst
werken zijn die doelwit werden van zeden
meesters, religieuze scherpslijpers, politie
ke fanatici, psychiatrische patiënten of'ge
wone' vandalen.
Zelfs Rembrandts Nachtwacht ontkwam er
niet aan: de man die het doek in 1975 met
een mes bewerkte, verklaarde dat hij de
Messias was die in opdracht van de Heer
handelde. Door zo'n beroemd werk toe te
takelen, zou hij op televisie komen en ein
delijk de kans krijgen zijn boodschap uit te
dragen. De daad van deze zielige eenling,
hij pleegde later zelfmoord, wekte alom
verontwaardiging. En de vernieling van de
1.400 jaar oude Boeddhabeelden door de
Taliban in Afghanistan, kon ook in streng
christelijke kring in Nederland niet op
goedkeuring rekenen.
De stemming was héél anders toen 12,5
Proof, een werk van de bekende Britse
beeldhouwer Mare Quinn, tijdens Sons-
beek'93 ten prooi viel aan vandalisme. Dat
werd hier en daar zelfs goedgepraat. Stel je
voor: het beeld, geplaatst voor een gerefor
meerde kerk, bestond uit een bronzen
mannelijke gestalte met een ferme erectie
in een beslagen glazen cel. De figuur was
alleen af en toe zichtbaar in een flits, maar
spoot wel donkerrood vocht uit al zijn
lichaamsopeningen. 'Foei, schande, dat
kon écht niet', meende het geschokte kerk
bestuur. Ook protesteerde er een vrouw
namens alle vrouwen die óóit slachtoffer
waren geweest van seksueel misbruik.
Gelukkig trok Aat Veldhoen zich nooit iets
aan van de zedenmeesters onder de Neder
landse bevolking. Veldhoens erotische et
sen uit de jaren zestig ogen nu zó weinig
zinnenprikkelend, dat zijn veroordeling in
1964 alsnog grote verbazing wekt. Zelfs op
zo'n hoog niveau als bij Veldhoen zorgt de
combinatie 'seks en kunst' voor zó veel on
rust, dat de overheid tot actie overgaat als
er geshockte burgers opstaan.
Het kan nog anders lopen, ondervond Ka-
rel Appel. Hij verwierf in 1949 via Stedelijk
Museum-directeur Willem Sandberg de
opdracht voor de wandschildering Vragen
de Kinderen in de kantine van het stadhuis
in Amsterdam. Niks geen seks op dit werk,
maar de geschokte ambtenaren beweerden
dat ze door dit abstracte werk („Kan mijn
neefje ook") geen hap meer door de keel
krijgen. Het college van B en W ging over
stag en liet het werk afdekken met een
schot dat er vele jaren zou blijven zitten.
Karei Appel vertrok spoorslags naar Parijs
en werd wereldberoemd. De knipselmap
met voorbeelden van kunstenaars die in
de loop van de tijd slachtoffer werden van
dommigheid of erger, raakte zo in de loop
van de tijd steeds voller. De blote danseres
sen, Danseuses Exotiques, van Ellen Vroegh
in Huizen sluiten dan ook aan in een lange
rij. In vergelijking met Veldhoens bloot
ogen ze als zedige meisjes, maar de publie
ke opinie van 2008 dacht er anders over.
