J
Het Britse parlement stemde deze week in met stamcelonderzoek op basis van embryo's
met zowel dierlijk als menselijk DNA. Het onderzoek zou een doorbraak kunnen
betekenen voor ziektes als Parkinson en diabetes. Wetenschappers zijn opgetogen, (veelal
religieuze) tegenstanders roepen gruwelbeelden op van Frankenstein-baby's.
Embryo's met
menselijk en
dierlijk DNA
1 2 I Vrijdag 23 mei 2008 PZC
Spelen mei
door Monique Prins
Het Britse Lagerhuis heeft deze
week ingestemd met het legalise
ren van stamcelonderzoek met
'hybride embryo's' met zowel
menselijk als dierlijk DNA.
Groot-Brittannië is hiermee het
eerste land dat het creëren van
hybride embryo's wettelijk moge
lijk maakt.
De methode, waarbij een mense
lijk cel wordt ingebracht in een
lege dierlijke cel, is in landen als
Duitsland en Frankrijk verboden.
In andere landen, zoals Neder
land en de Verenigde Staten, is
de praktijk niet wettelijk vastge
legd.
Uit de embryo's kunnen stamcel
len worden gewonnen. Dit zijn
zeer primitieve oercellen die kun
nen uitgroeien tot iedere soort
cel die in ons lichaam voorkomt.
Vrijwel overal is het verboden
om menselijke embryo's te
kweken speciaal voor me
disch onderzoek. Van
daar dat onderzoekers
naar alternatieven zoe
ken: van volwassen
stamcellen (in o.a.
beenmerg) tot
half-dierlijke stamcel
len.
De controversiële Brit
se methode houdt in dat
een menselijke cel wordt
geplaatst in een lege eicel van
bijvoorbeeld een koe of konijn.
Met een elektrische schok wordt
de celdeling op gang gebracht,
wat uitmondt in de groei van
een embryo. Het onderzoek zou
nuttig kunnen zijn voor ziektes
als Parkinson en diabetes.
S
tamcelonderzoek gaat vaak gepaard
met heftige emoties. Van ongekend en
thousiast tot uiterst negatief Onderzoe
kers, vooral in Groot-Brittannië en de
Verenigde Staten, zijn geneigd stamcel
therapie te presenteren als een medi
sche heilige Graal die ziektes als Parkinson die we
reld uit zal helpen. Religieuze organisaties
voeren campagne met beelden van vol
groeide baby's met handjes en voet
jes die worden gekweekt voor de
wetenschap. Deze zogenoemde
Frankenstein-baby's zouden na
gebruik worden weggegooid.
Beide partijen slaan de plank
vreselijk mis, zegt de Britse pro
fessor Christine Mummery, voor
aanstaand stamcelspecialist werk
zaam in Leiden. „Het is onzin dat
wij zomaar zitten te knutselen met
menselijk leven. Of dat wij voor God
willen spelen. Het gaat om stamcellen
van vijf dagen oud. Dat is een frotje cellen die
je met het blote oog niet eens kunt zien. Mensen
die stamcelonderzoek maar eng vinden, hebben
zich
vaak niet goed in de feiten verdiept."
Maar ook de hype is niet terecht, zegt Mummery.
„Het is absoluut uit de lucht gegrepen dat je hier
mee binnen afzienbare tijd patiënten met Parkin
son kunt helpen. De verwachtingen zijn te hoog
gespannen. Het onderzoek is nog pril en resulta
ten worden te snel doorgetrokken naar ziektes
waarvoor het geen oplossing kan be
tekenen."
Onderzoek met speciaal daar
voor gemaakte hybride em
bryo's lijkt moeilijk denk
baar in Nederland. Vol
gens de embryowet uit
2002 mogen er geen em
bryo's speciaal gekweekt
worden voor onderzoek.
Nederlandse onderzoekers
zijn aangewezen op 'restem
bryo's' uit ivf-klinieken voor
reageerbuisbevruchting. Deze
embryo's worden bewaard voor
het geval een eerste poging niet succes
vol is.
Maar schijn bedriegt, zegt Guido de Wert, hoogle
raar medische ethiek. „Hybride embryo's zijn niet
levensvatbaar en vallen daarmee vreemd genoeg
buiten de reikwijdte van onze wet. Wat in
Groot-Brittannië na veel ophef mogelijk is, kan
hier al langer worden gedaan. Er is een ernstige la
cune in de wet. En dat is riskant. Er zouden em
bryo's voor onderzoek gemaakt kunnen worden
zonder enig maatschappelijk toezicht. De wet
moet dus worden gewijzigd."
De huidige coalitie, met het CDA en de Christen-
Unie, bemoeilijkt de vooruitgang in embryo-
onderzoek; en dat terwijl minister Plasterk van On
derwijs en Wetenschap zelf afkomstig is uit de
hoek van het stamcelonderzoek. Zo besloot het ka
binet vorig jaar het verbod op het gebruik van em
bryo's voor onderzoek te verlengen, terwijl des
tijds nadrukkelijk was afgesproken dat dit verbod
tijdelijk zou zijn.
De Wert betreurt het dat de ethische discussie ge
domineerd wordt door gelovige critici die ageren
tegen elke vorm van onderzoek met embryo's.
Voor hen is elke embryo een menselijk wezen dat
volledige bescherming verdient. „Zij verkondigen
'Mensen die dit eng vinden,
hebben zich vaak niet goed
in de feiten verdiept'
'De beschermwaardigheid
van deze embryo's is relatief
gering'
absoluut niet het dominante standpunt. Als je niet
wilt dat bevruchte eicellen verloren gaan, moet je
ook tegen ivf en zijn restembryo's zijn. En zelfs te
gen een spiraaltje: ook hierbij sterven embryo's
die de kans niet krijgen om te nestelen."
Voor De Wert is duidelijk dat er meer ruimte
moet zijn voor belangrijk wetenschappelijk
onderzoek. „In de wet is geregeld dat de be
schermwaardigheid van deze embryo's re
latief gering is."
Stamcelonderzoek staat in Mt
Nederland nog in de
kinderschoenen. Ver- v*
spreid over de aca-
demische zieken
huizen en univer-
siteiten zijn er
circa 150 weten
schappers actief
bij betrokken.
Het onderzoek
met volwassen
stamcellen is veel
verder gevorderd en op
korte termijn misschien ook
wel veelbelovender, zegt de Gro
ningse hoogleraar celbiologie Ge
rald de Haan. „Er zitten haken en
ogen aan embryonale stamcellen.
Ten eerste is het moeilijk om aan
eicellen te komen. Verder gaat het
om lichaamsvreemde cellen, dus be
staat de kans op afstoting. En er is
het risico dat de cellen zich blijven de
len en gaan woekeren in het lichaam.
Dit zou een tumor kunnen opleveren."
Het bekendste voorbeeld van een toepas
sing van volwassen stamcellen is de been
mergtransplantatie met bloedstamcellen.
„Dit doen we intussen veertig tot vijftig jaar.
In Nederland staat deze ingreep op een kwalita
tief hoog niveau."
Het is heel lastig om in de toekomst te kijken, er
kent De Haan. „Tien jaar geleden hadden we de
kennis nog niet om embryonale stamcellen in te
zetten. Het is moeilijk voorstelbaar dat embryona
le stamcellen over tien jaar niet in mensen zullen
zijn toegepast. Dertig jaar geleden was er een
groep mensen die als eerste ivf durfde toe te pas
sen. De reacties waren enorm heftig. Is dit wel
ethisch? Spelen zij voor God? Louise Brown, de
eerste ivf-baby, is intussen meer dan dertig jaar
oud. Als zij was gestorven, was de discussie heel
anders gelopen. Maar zij is gezond en heeft intus
sen zelf een kind. Hiermee is de ethische discussie
rond ivf verstomd. Als embryonale stamcelthera
pie mensen geneest van Parkinson, zal ook deze
ethische discussie verstommen."
Michael J. Fox
De acteur Michael J. Fox zette
zich enkele jaren geleden in
voor stamcelonderzoek in een
reclamespotje voor de Democra
tische Partij. Bij Fox (Back to
the Future, Family Ties) werd in
1991 de ziekte van Parkinson
vastgesteld. Hij hoopt dat stam
celonderzoek kan helpen bij
het genezen van zijn ziekte.
Een hevig trillende Fox liet in
het spotje zien hoe ernstig de
gevolgen van Parkinson zijn.
