Eindeloze blik op de bollen
1 6 Zaterdag 10 mei 2008 PZC
Kerktorens, bollenschuren, boerderijen, het zijn allemaal deels verdwenen elementen uit de bollenstreek. „Vooral oudere emigranten vinden hier, wat ze tot hun schrik buiten niet meer zien."
's Werelds grootste tulpenpanorama,
staat er trots geschreven op de
website van Tulipland. Schilder Leo
van den Ende legt volgende week in
Voorhout de laatste hand aan het 63
meter lange doek met een miljoen
bloeiende bloemen. Als herinnering
aan de verdwenen bollenvelden. En
als aanklacht tegen de oprukkende
beoouwing.
door Tanja Kits foto's Diederik van der Laan
Als volgende week na twaalf
jaar noeste arbeid de allerlaat
ste penseelstreek over het pa
norama Tulipland glijdt, be
gint voor schilder Leo van
den Ende (69) een periode
van uitrusten. „Ik ben helemaal afgedraaid. Li
chamelijk en geestelijk." Iedere avond komt
hij doodmoe thuis. Zijn vrouw moet het eer
ste half uur niets tegen hem zeggen, hij zit
dan met een sigaartje op de bank uit te bla
zen van wat hij een 'heksenketel' noemt.
Meestal gaat hij om half acht al naar bed.
Maar spijt van wat hij zelf een topprestatie
noemt, heeft hij niet. „Ik heb geen kinderen.
Dus ik vind het erg leuk om op deze manier
na mijn dood iets na te laten, waar velen van
kunnen genieten. Ik zie dit als mijn kindje."
Bezoekers kunnen en konden hem altijd aan
spreken als hij bezig is. En dat gebeurt zon
der enige schroom. „De meesten vinden het
schitterend, ik hoor nauwelijks negatieve
reacties. Maar soms heb je mensen die hun ei
gen frustraties op je willen botvieren. Kwam
een meneer mij vertellen dat het geen pano
rama was wat ik maakte. Omdat er niet zoals
bij Mesdag een voorgrond was van zand of
gras. Dat komt omdat ik nog bezig ben met
schilderen, legde ik uit. En tóch is het geen
panorama, hield hij vol. Ok, prima, dan niet.
Ja, na twaalf jaar heb ik wel met de mensheid
leren omgaan."
Het doek van 63 meter lang en 4 meter hoog
is deels in samenspraak met het publiek -
vooral in de leeftijdscategorie van 60-plus -
tot stand gekomen. „Had ik bijvoorbeeld een
huisje in een huizenrij vergeten. Hup, huisje
erbij geschilderd. Iemand miste spelende kin
deren. Goed, doen we die er ook bij. De
meeste panorama's worden gemaakt door
groepen schilders, die kunnen elkaar corrige
ren en aanvullen. Ik heb het helemaal alleen
gedaan."
Panorama Tulipland ontstond twaalf jaar ge
leden op initiatief van een paar inwoners uit
Voorhout „Ze hebben mij erbij gevraagd om
dat ik in Voorhout woon en omdat ik hier in
de buurt de meest toonaangevende schilder
was. Toen ik in het voorjaar van 1997 de eer
ste streken zette op het grote lege doek,
kromp mijn maag wel ineen. Waar ben ik
aan begonnen, dacht ik. Nu het af is, zeg ik
wel: nóóit weer. Al kreeg ik 10 miljoen." Het
levensverhaal van de schilder is klassiek. Hij
Leo van den Ende voor zijn zelfportret, dat hij in het panorama heeft verwerkt: „Ik heb zelf geen
kinderen. Dus ik vind het erg leuk om op deze manier na mijn dood iets na te laten."
De voormalige bollenschuur die nu dienst doet als onderkomen van het panorama trekt wekelijks
duizenden bezoekers, voornamelijk in de leeftijdscategorie 60-plus.
