De droom van
Soweto
reizen
Stevige goudkoorts
w
Een handjevol doorzetters
wroet en slaat met alle
macht in de grond
M
0
Dertig jaar geleden
riep de naam
Soweto beelden op
van dodelijk geweld.
Anno 2008 is
Soweto volgens
Ilona Eveleens een
metropool waar het
hart van
Zuid-Afrika slaat.
FZC
Zaterdag 10 mei 2008
reizen@wegener.nl
121024-3650360
2*2% I 'X e goudkoorts moet hier ooit verzengend zijn
krh'ii.-v I I geweest, maar nu is er nog nauwelijks sprake
juJLvan enige verhoging in de kampen rond de
Xingü rivier in Brazilië. Veel fotografen legden in de ja-
JzZ. ren zeventig de heelden vast die de hele wereld zou
zien. Een mierenhoop van goudgeel gekleurde mensen,
ploeterend in de aarde op zoek naar het edelmetaal.
Van dat beeld is niet veel meer over. De meeste mijnen
doen een beetje sneu aan. Een klein dorpje, dan een
half uurtje lopen naar de 'garimpu', waar een paar
zwoegers bezig zijn het laatste beetje goud uit de aarde
te persen. Het zijn stuk voor stuk geïsoleerde gemeen
schappen. Rondom elke goudader gedijt nog steeds een
kleine samenleving met eigen regels en wetten. Zelfs in
een land als Brazilië voelt het als een stap terug in de
tijd. De meeste kampen liggen op een uur of twee, drie
varen van de dichtstbijzijnde grote stad. Er is geen stro
mend water, de beperkte elektriciteit komt uit oorver
dovend donderende generatoren. Het leven is er een
voudig en hard.
Overal zie je 'compra de oro', handel in goud. Maar
waar ik ook informeer, er blijkt er nauwelijks iets te
koop. Een kettinkje of kleine ring, hooguit. Maar hoe
geminimaliseerd de goudzoekerij ook is, de zoekers blij
ven stralen van hoop. Er wordt door het handjevol
doorzetters met alle macht in de grond ge
wroet en geslagen. Het zal lukken, het moet er
uit komen. Ook al is het nodig om bergen te
verplaatsen, het goud zal gevonden worden.
De goudzoeker is om belastingtechnische rede
nen altijd somber gestemd over de oogst. Wat
je vindt, moet je immers aangeven bij de over
heid en wat je niet vindt, kun je rustig in je zak
steken en onderhands verkopen. Van alle goud
zoekers die ik spreek, heeft vrijwel niemand
ooit iets van enige omvang gevonden. Lijkt me sterk.
Maar dat het een vetpot is, geloof ik ook niet. Toch is er
iets wat de laatsten der Mohikanen hier aan de gang
houdt. En dat moet toch wel die koorts zijn. Iedereen
die ik spreek is gepassioneerd. Hoe zwaar, nat en vies
het ook is, goudzoeken is hun leven. Het mooiste leven
dat er is, verzekeren velen.
Boven op een berg staat een installatie die niet zou mis
staan in een fantasyfilm van ex-Monty Python Terry
Gilliam. Een constructie waarin lieren, staalkabels, hijs
kranen en grote metalen bakken de hoofdrollen spelen.
Daarnaast de noeste werkers. Er wordt nauwelijks ge
sproken. Soms klinkt een kreet. Men schreeuwt naar be
neden om de mannen te bereiken die diep in de aarde
staan te hakken dat het een lieve lust is. De stukken
rots die naar boven worden gehaald, bevatten soms het
goud waarnaar zo wordt gehunkerd. Geen grote stuk
ken uiteraard, nee, kleine stofdeeltjes, die slechts met
een getraind oog zichtbaar zijn.
We staan een poosje te kijken bij de mannen die de
rotsblokken uit het binnenste der aarde omhoog hij
sen. Ze hebben onder elkaar erg veel lol. Enkele stenen
die naar boven komen, worden voorzichtig terzijde ge
legd. Een van de mannen bekijkt ze. Je voelt dat hij het
'oog' heeft. Voorzichtig draait hij de stukken rots rond.
Zijn oog ziet het kleinste stofje. En terwijl ik intensief
meekijk, voel ik even het virus dat de man bij zich
draagt.
Kijk, goud, zegt hij ineens. En verdomd, een minuscuul
klompje schuilt vlak onder het doorzichtige oppervlak
van de steen. Mijn hart slaat over en ik begrijp dat er
iets heiligs gebeurt. Er wordt goud gevonden. Ik mag de
steen even vasthouden. Vol ontzag kijk ik nog eens
goed naar dat puntje goud. Ik voel me koortsig. Wan
neer ik de heilige graal zwetend aan de man wil geven,
word ik ineens teruggeplaatst in de realiteit. „Hou
maar", zegt hij. „Dit goud is waardeloos, je kunt het er
niet uitkrijgen." Teleurgesteld steek ik het in mijn broek
zak. De rest van de keien wordt weggeveegd en er komt
een nieuwe lading aan.
Met mijn rotsblokje op het nachtkastje droom ik nu el
ke nacht van goud. Want ik zal het er uit krijgen. Ik
wel. Koortsig zoek ik door. Mijn goud, mijn onbereikba
re goud.
Soweto herbergt ook het grootste winkelcentrum in Zuidelijke Afrika, de
Maponya Mali. foto EPA
Reageren? redactie.reizen@wegener.nlReageren?
Het kliptown open air museum dat tegenover het Holiday Inn hotel ligt,
heeft geen website, maar op een website van de stad Johannesburg is
een verhaal te vinden over het museum: www.joburg.org.za
Een bezoek aan Soweto wordt tijdens de meeste georganiseerde reizen
naar Zuid-Afrika aangeboden en kost ongeveer veertig euro per persoon.
(Zie hiervoor de reisbureaus).
Jimmy's tours door Soweto via website: www.face2face.co.za
Algemene informatie: www.zuid-afrika.nl
De samenstelling van
het Nederlandse voet
balteam vergeten?
Geen probleem, ge
woon vragen aan een
willekeurige puber in Soweto. Die
noemt razendsnel elke speler op,
compleet met rugnummer. Overi
gens kan zo'n jongen of meisje het
zelfde doen met elk voetbalteam
ter wereld dat er toe doet.
Soweto, de dichtstbevolkte zwarte
woonplaats in Zuid-Afrika, is voet
balgek en heeft maar liefst drie
teams in de nationale eredivisie.
De bijna één miljoen inwoners
van de township zijn verdeeld in fa
natieke aanhangers van de Orlan
do Pirates, Kaizer Chiefs en Moro-
lca Swallows. Wedstrijden zijn al
tijd een voetbalfeest en geen slag
veld van hooligans.
Soweto, zo'n twintig kilometer
van Johannesburg, Zuid-Afrika's
economische centrum, is een
plaats van uitersten. Er wonen 34
miljonairs in paleisachtige huizen,
terwijl luttele kilometers verder
mensen in wanstaltige krotten
overleven zonder stroom en water,
geterroriseerd door ratten.
Het begon allemaal in 1904 toen
Klipspruit werd gebouwd, de
oudste van de 32 townships die So
weto vormen. Het waren huisjes
voor zwarte arbeiders, werkzaam
in de goudmijnen bij Johannes
burg. Blanke bestuurders zuiver
den de stad steeds meer van zwar
te Zuid-Afrikanen die verdreven
werden naar nabijgelegen town
ships.
Het apartheidssysteem breidde
zich gestaag uit en Soweto groeide
razendsnel. In 1963 kreeg het de
naam Soweto die velen Afrikaans
in de oren mag klinken maar ge
woon een afkorting is van SOuth
