i3 spectrum
'Ze zwaaiden iedereen gedag, net alsof ze op vakantie gingen'
PZC
Zaterdag 3 mei 2008
Foto meest links:
letje en Betty (rechts)
doen zich te goed aan
kersen.
Foto links:
Vader Sam Frank met zijn
dochters letje en Betty.
Sam Frank bekijkt samen met zijn vrouw
Marianne een filmpje.
hoort nou als je een lood bent. Dan krijg je
zo'n ster en die kun je dan opdoen'." Met
die uitleg moesten de kinderen het maar
doen. Zo ging dat in het dorp. De dingen
gingen zoals ze gingen, het werd allemaal
ver weg besloten en je kon er verder wei
nig aan doen.
Toch zou de familie Frank diverse aanbie
dingen hebben gehad om onder te duiken,
maar Sam Frank wilde of durfde het niet.
Ook niet in augustus 1942, toen de Duit
sers zijn winkel in beslag namen.
Langzaam sloot het net zich rond de fami
lie Frank. Op 30 maart kwam het deporta
tiebevel: 'Met ingang van 10 april 1943 is
aan loden het verblijf in de provincies
Friesland, Drenthe, Groningen, Overijssel,
Gelderland, Limburg, Noord-Brabant en
Zeeland verboden. Joden die zich op het
oogenblik in de genoemde provincies op
houden, moeten zich naar het kamp te
Vught begeven'.
Op 9 april reed de bus voor, begeleid door
een paar agenten. Jannie Bijl was erbij, net
als haar broer, Hans van den Hatert, en
nog een heel stel Ochtenaren. Ze zag hoe
haar vriendinnetjes naar de bus liepen. Jan
nie Bijl (72): „Ze draaiden zich nog naar
ons om, dat beeld zie ik nog zo voor me."
Eén voor één stapten ze in: vader Frank,
met een grote koffer, zijn vrouw, Marian
ne, ook met een koffer. En toen Betty en
letje, elk met een klein koffertje en een
pop onder de arm. Van den Hatert: „Ze
zwaaiden iedereen gedag, net alsof ze op
vakantie gingen." Die avond zat moeder
Bijl huilend aan de keukentafel. Gepraat
werd er niet.
Zonder enig protest was het ge
zin Frank vertrokken. Op het
Nederlands Instituut voor Oor
logsdocumentatie kun je hun
persoonskaarten uit Kamp Vught nog
zien. Salomon David Frank en zijn gezin,
geregistreerd op 9 april 1943. Bijna triom
fantelijk staat erbij: 'Freiwillig', vrijwillig
gemeld.
Jan Bijl vindt het nog steeds onbegrijpelijk
dat ze niet op tijd zijn ondergedoken. Hij
is ervan overtuigd dat er al een vluchtboot
voor ze klaar lag. Slager Bijl zou met de
dokter en de agent een reddingsplan heb
ben opgesteld, waarbij de bus met Duit
sers en al in de Waal zou verdwijnen.
Jan Bijl was nog maar vier, maar hij is stel
lig: „Het geweer stond klaar in de koelcel."
Alleen die halsstarrige Frank, die wilde
maar niet gered worden.
Nu had Frank wel reden huiverig te zijn
voor de onderduik. Familieleden die het er
wél op hadden gewaagd, waren verraden
en vervolgens verdwenen met onbekende
bestemming. Zijn 4-jarige nichtje Ellie
Frank, uit het naburige Lienden, was door
de burgemeester persoonlijk aangegeven
bij de SD.
Tegelijkertijd, zegt Van den Hatert, zagen
ze het gevaar niet. „Wij waren veel zwaar
der op de hand dan zij. Ze hebben het er
nog met mijn zuster over gehad, dat ze
dachten dat ze naar Polen gingen. 'Och, in
Polen zal het wel meevallen, daar kan je
ook wel brood bakken'. We hebben ze
nooit meer teruggezien."
Na twee maanden in Kamp Vught gingen
Marianne Frank en de kinderen op trans
port naar Westerbork. De volgende dag
stond de trein naar Sobibor klaar en daar
werden ze direct na aankomst vergast, op
11 juni 1943.
Sam Frank zat toen nog in Kamp Vught,
waar hij dwangarbeid verrichtte aan de
Moerdijk. Lang duurde het uitstel niet. Op
2 juli ging ook hij naar Westerbork, op 6
juli naar Sobibor en op 9 juli was hij ver
gast.
Jannie Bijl heeft thuis nog een klein pop-
penstoeltje staan, dat van de Duitsers niet
mee mocht naar Vught. Achterop de zit
ting staat in potlood: 'Gekregen van Betty
en letje Frank'. Haar moeder heeft het er
op geschreven, nadat de bus was vertrok
ken.
Het is een van de weinige tastbare herinne
ringen aan de familie Frank. Niemand
weet waar na de oorlog hun bezittingen
zijn gebleven. Alleen de films zijn er nog.
Sam Frank had ze in veiligheid gebracht
bij een vriend uit het dorp: dokter Van
Driel. Daar lagen ze jarenlang op zolder.
Na het overlijden van Van Driel gaf zijn
zoon de films aan de Historische Kring
Resteren (waaronder Ochten valt) en van
daar kwamen ze uiteindelijk bij het loods
Historisch Museum in Amsterdam terecht.
Daar lagen de filmblikken jarenlang onaan
geraakt in de kluis, tot beeldresearcher
Gerard Nijssen ze onlangs herontdekte.
Erik Willems maakte er een documentaire
van, in samenwerking met Andere Tijden.
De NPS zendt De Andere familie Frank uit
op 4 mei, op Nederland 2, om 20.45 uur.
De kampkaart van Kamp Vught met daarop de namen van het gezin Frank.
