Buitengebied
Hartgespan is terug
't Ouweland
L
illustratie en tekst Adri Karman
Terecht wordt Sabbinge 't Ouweland genoemd. Het dorp
wordt al in 1206 in een oorkonde vermeld. Lange tijd was het
het belangrijkste dorp op het eiland. Dat blijkt ook uit de
naamgeving van dorpen als Westkerke en Oostkerke, ooit res
pectievelijk ten westen en ten oosten van Sabbinge gelegen.
In Sabbinge bevond zich de moederkerk van het eiland
Wolphaartsdijk. De Heren van Sabbinge bewoonden er lan
ge tijd een kasteel, waarvan de ruïne tot het midden van de
vorige eeuw in het dorp stond. Vermoedelijk liet Wolfert van
Borssele het kasteel rond 1250 bouwen. In 1475 trouwde een
jonkvrouw van Sabbinge met Laurens van Cats, die am
bachtsheer van Oostkerke, het tegenwoordige Wolphaarts
dijk, was. Onder zijn invloed groeide Wolphaartsdijk en
werd Sabbinge steeds minder belangrijk. Het kasteel verviel
tot herenboerderij. De genadeslag voor Sabbinge kwam in
1572 toen de kerk door de Geuzen werd verwoest. Ondanks
deze geschiedenis bestaat het Ouweland nog steeds. Het kas
teel is herbouwd en de funderingen van de eens zo belangrij
ke moederkerk van het eiland getuigen van een destijds voor
name nederzetting. Sabbinge behoort tot een van de oudste
en meest authentieke Zeeuwse ringdorpen.
D7C 7^arAr,r, 1 ,nril 1OOQ I J
door Chiel Jacobusse
Wie een beetje thuis is in het natuurwereldje
weet na enig nadenken voorbeelden te noe
men waarvoor de titel Terug van weggeweest
ten volle van toepassing is. Het mooiste voor
beeld is dat van het hartgespan. Dat is een prachtige plant,
die ooit in onze contreien verzeild is geraakt als genees
kruid. Nog steeds wordt de gunstige werking op hart en
bloedvaten erkend, maar de plant is in Nederland uiterst
zeldzaam geworden. Vroeger is de soort in alle provincies
gevonden maar de laatste decennia restten nog slechts enke
le groeiplaatsen in Zuid-Limburg. Totdat aan de duinzoom
van Walcheren de Beekhoekpolder en de Oranjeboschpol-
der werden omgevormd tot natuurgebied. Na de herinrich
ting vonden we een voor ons volkomen onbekende plant
en dat bleek het hartgespan te zijn.
Als de titel zeker op gaat is het voor dit fraaie geneeskruid.
De plant was een halve eeuw eerder in precies dezelfde om
geving voor het laatst in Zeeland waargenomen. Kennelijk
was in de bodem nog kiemkrachtig zaad aanwezig, dat ont
kiemde toen de omstandigheden weer gunstig waren.
Een glorieus voorbeeld van terug van weggeweest zijn ook
de grote sterns in de Flaauwers inlaag aan de zuidkust van
Schouwen. Eeuwenlang waren hier grote sterns als broedvo-
gels aanwezig en hun eieren werden geraapt en verkocht
door de zogenaamde 'vogelarijen'. Dat lijkt misschien een
nogal dubieuze praktijk in deze tijd van strenge wetgeving
voor de bescherming van flora en fauna. Maar de praktijk
van het eierenrapen werd gecompenseerd door het stoppen
met rapen halverwege het legseizoen en een stringente be
scherming van de broedplaatsen daarna.
Het waren dan ook niet de eierenrapers, maar het ongelimi
teerd gebruik van schadelijke vergiften en de totale versnip
pering van het halfnatuurlijk landschap die de grote sterns
fataal werden, zodat ze in de zestiger jaren verdwenen. In
middels broeden er weer duizenden paren en dat is recht
streeks te danken aan de uitvoering van het plan tureluur.
Een sprekend voorbeeld zijn ook de weidevogels in de
Sint-Laurens Weihoek, ten noorden van Middelburg. Het is
nauwelijks te bevatten hoe sterk de kwijnende weidevogel
stand op het Platte van Walcheren is opgeveerd dankzij de
natuurontwikkeling in dit betrekkelijk kleine weidereser-
vaat. Binnen twee jaar na de inrichting broedden er in het
reservaat meer veldleeuweriken dan er in de jaren voor de
aanleg van heel Walcheren bekend waren. Ook het aantal
van kluut, tureluur en grutto steeg explosief
De aanleg van nieuwe natuur levert belangrijke concrete re
sultaten op. Toch wordt nieuwe natuur zeker niet door ie
dereen met gejuich begroet. Is het nodig om kostbare land
bouwgrond op te offeren voor nieuwe natuur? In het gewo
ne boerenland is nauwelijks plaats meer voor natuur. Ooit
uiterst talrijke vogels als patrijzen en leeuweriken zijn ten
opzichte van 50 jaar geleden met meer dan negentig pro
cent achteruit gegaan. In de bebouwde omgeving zijn zwa
luwen en mussen achteruit gevlogen. Natuurgebieden zijn
oases in het landschap waar onze planten en dieren in veel
gevallen een laatste toevluchtsoord vinden.
Buitengebied pagina 19:
nieuwe natuur is vooral pias-dras
De PZC sponsort stichting Het
Zeeuwse Landschap. In Natuur-
journaal gaat hoofd ecologie
Chiel Jacobusse wekelijks in op
wat er aan de orde is in de
Zeeuwse natuurgebieden.
De nieuwe brochure Terug
van weggeweest van de pro
vincie Zeeland geeft een uit
gebreid beeld van nieuwe na
tuur. De titel suggereert dat
verdwenen planten en die
ren opnieuw verschenen zijn
dankzij de aanleg van nieu
we natuur. Je vraagt je met
een af om welke soorten het
gaat. Een verdwenen plant
of dier terug krijgen is name
lijk verre van eenvoudig.
Het hartgespan belandde als geneeskrachtig kruid in ons land, verdween en dook onlangs op
Walcheren weer op. foto Chiel Jacobusse
