Economie
De fregatten die niet nodig waren
DSM spint garen bij supersterke vezels
'Ontslagen SG
na zaak-KervieF
Chemieconcern
schroeft productie
van Dyneema op.
De Karei Poormanklasse
38 I Vrijdag 18 april 2008 PZC
Welkom aan boord van het eerste M-fregat Karei Doorman. De indienststelling van de Abraham van der Hulst.
Volgend jaar heeft
Nederland nog maar twee
M-fregatten over van de
acht die ooit scheepswerf
De Schelde overeind
hielden.
door Ben Jansen
Ze waren in zekere zin
de redding van de Ko
ninklijke Maatschap
pij De Schelde in Vlis-
singen. Dat is mis
schien wel het belangrijkste wa
penfeit van de acht M-fregatten
van de Karei Doorman-klasse, die
tussen 1985 en 1995 zijn gebouwd
en waarvan Nederland er inmid
dels weer zes van de hand heeft ge
daan. Zo goed als nieuwe multi
functionele - daar staat die M voor
- fregatten; nooit gebruikt voor de
taken waarvoor ze zijn ontwik
keld.
Het is de tragiek van de M-fregat-
ten dat de eerste twee (de naamge
ver van de klasse, de Karei Door
man, en de Willem van der Zaan)
in dienst kwamen op het moment
dat ze eigenlijk al niet meer nodig
waren. Dat was in 1991. In hetzelf
de jaar waarin ze trots en fier be
gonnen de zeven zeeën te door
klieven, hielden de Sovjet-Unie en
het Warschaupact op te bestaan.
De dreiging van nucleaire Sovjet
onderzeeboten in de noordelijke
Atlantische Oceaan viel weg. En
de onderschepping daarvan was
juist een kerntaak van de nieuwste
aanwinsten van de Koninklijke Ma
rine. Samen met de luchtverdedi
ging en de bescherming van opper
vlakteschepen. „De M-fregatten
waren ingehaald door de geschie
denis", stelt Gijs Rommelse vast in
zijn boek Follow Me dat hij voor
het Nederlands Instituut voor Mili
taire Historie over de M-fregatten
heeft geschreven.
Die geschiedenis begon in 1977
met de ontwikkeling van plannen
voor een Noordzeefregat. Dat zou,
zoals de naam al aangaf op de
Noordzee voornamelijk escorte-,
kustwacht- en visserij-inspectieta
ken moeten uitvoeren. Dat is wel
beschouwd goeddeels het taken
pakket van de vier patrouillesche
pen die De Schelde nu voor de ma
rine zal bouwen.
Eind jaren zeventig van de vorige
eeuw gedroeg de marine zich even
wel als een rupsje-nooit-genoeg.
Met het oog op de uitbreiding van
de Sovjetvloot moest het nieuwe
schip groter en sneller worden en
uitgerust met een geavanceerd sen
sor-, wapen- en commandosys
teem. Het Noordzeefregat groeide
op de tekentafel uit tot een multi-
purposefregat. Het aanvankelijke
streefbedrag van 80 miljoen gul
den per schip werd uiteindelijk
ruim vijf keer zo groot.
Duur? Jazeker, maar inmiddels
was in februari 1983 het scheeps-
bouwconcern Rijn-Schelde-Verol-
me op de fles gegaan. Mede dank
zij een financiële injectie uit de re
serves van de toenmalige Provin
ciale Zeeuwse Energie Maatschap
pij, de voorloper van Delta, krab
belde De Schelde op. De regering
bestelde acht M-fregatten in Vlis-
singen. Met die orderportefeuille
kon de werf het met inbegrip van
het tekenwerk weer tien jaar uit
zingen. In de periode 1988-1995
volgden de doopplechtigheden en
overdrachtceremonies elkaar in
rap tempo op. Marinierskapel, uit
eenspattende champagneflessen,
afgemeten bevelen, veel dames
met hoeden op de tribune en het
lange, lage grijs van de schepen.
Het werden op den duur vertonin
gen met een hoog gaapgehalte.
Tussen 1991 en 1995 verlieten de
acht M-fregatten Vlissingen. In bin
nen- en buitenland beschouwd als
de modernste varende gevechtssys
temen in hun soort. Maar door
het ontbreken van Russische on
derzeeboten zonder duidelijke
taak. Rommelse beschrijft in zijn
boek wat de M-fregatten wel de
den. Oefenen, vooral veel oefenen.
In Navo-verband en als onderdeel
van het Belgisch-Nederlands eska
der. De schepen waren ook betrok
HEERLEN - De toenemende vraag
naar betere bepantsering van mili
taire voertuigen pakt goed uit voor
het Nederlandse chemieconcern
DSM. De fabrikant van hoogwaar
dige materialen en voedingsingre
diënten tast daarom de komende
jaren diep in de buidel om de ve
zelproductie op te schroeven.
„Door de ontwikkeling van projec
tielen is er een groeiende behoefte
om militaire voertuigen beter te
beschermen", legde bestuurslid Ni
co Gerardu van DSM gisteren uit.
„De vraag komt zowel van Ameri
kaanse als Europese overheden."
DSM heeft een supersterke polye-
theenvezel in huis, Dyneema ge
naamd, naar eigen zeggen de sterk
ste ter wereld. De vezel is vijftien
maal sterker dan hoogwaardig
staal maar licht genoeg om op wa
ter te drijven. „Die combinatie
heeft vele voordelen", aldus Gerar
du.
».i; 1 j p9V/2V'3f-fl 1' p'iiiïi'V
Het product is dan ook een van de
parels van DSM. Vorig jaar haalde
het concern er een omzet mee van
260 miljoen euro, bijna een kwart
meer dan in 2006. De winstge
vend van Dyneema is volgens Ger
ardu bovengemiddeld in vergelij
king met de andere producten van
de divisie hoogwaardige materia
len. In 1990 begon DSM met de
productie van de eerste vezels.
DSM breidt de productie van Dy
neema, een uitvinding uit 1963, de
komende jaren flink uit. Gerardu
verwacht dat de omzetgroei de ko-
.uabiov/ rra'm blubntrhd \nr.I
mende jaren zal versnellen, vooral
door een toenemende vraag van
uit de VS. De afgelopen jaren steeg
de omzet van Dyneema jaarlijks
met meer 15 procent.
De komende drie jaar investeert
DSM tot 450 miljoen dollar (282
miljoen euro) in de fabrieken in
Heerlen en Greenville (North Ca
rolina). De omzet van Dyneema
zou volgens berekeningen van
SNS Securities-analist Danny van
Doesburg dan over twee tot drie
jaar uitkomen boven de 0,5 mil
jard euro.
ken bij de handhaving van de wa
penembargo's tegen Servië en
Montenegro en tegen Irak en bij
de strijd tegen terrorisme. Ze wis
selden elkaar ook af als stations
schip in het Caraïbisch gebied en
onderscheidden zich daar met op
merkelijke acties tegen drugssmok
kelaars. De fregatten zijn verder in
geschakeld bij hulpverlenings
operaties, bijvoorbeeld na orkanen
en andere natuurrampen. Alle
maal vormen van inzet, waarbij de
schepen het er zonder kleerscheu
ren van afbrachten. De ernstigste
schade deed zich voor bij de Van
Nes. Het schip liep eind 1996 ave
rij op aan zijn sonarbol onder de
boeg. Oorzaak: een aanvaring met
een walvis.
Hoe verdienstelijk de M-fregatten
zich ook maakten, het waren dure
schepen met hun bemanning van
150 koppen. Reden waarom ze
tien jaar na de ingebruikstelling
van de Karei Doorman al ter dis
cussie kwamen te staan. De rede
ring was dat aanschaf van korvet
ten - later liever aangeduid als pa
trouilleschepen - met een veel klei
nere bemanning beter paste bij
het nieuwe takenpakket van de Ne
derlandse krijgsmacht en de daar
mee in overeenstemming gebrach
te budgetten. De Tweede Kamer
omschreef de manier waarop de
M-fregatten werden ingezet met
'een Ferrari gebruiken als bood-
schappenwagentje'.
Na veel heen en weer praten tus
sen de Kamer en de regering viel
het besluit eerst twee en later nog
vier M-fregatten voortijdig af te
stoten en die laatste te vervangen
door vier goedkoper te exploiteren
patrouilleschepen. Chili, België en
straks Portugal zijn de trotse nieu
we bezitters van elk twee multi-
purposefregatten. Zo goed als
Gijs Rommelse: 'Follow Me. De
M-fregatten van de Karei Door
man-klasse', 132 bladzijden, uitgeve
rij Van Wijnen, 19,90 euro. ISBN
978-90-5194-331-3.
PARIJS - Binnenkort vallen bij de
Franse bank Société Générale (SG)
de eerste hoge ontslagen na de af
faire rond de illegale handelsprak
tijken die de bank bijna 5 miljard
euro heeft gekost. Volgens de Fran
se webkrant Mediapart zal onder
anderen Jean-Pierre Mustier, het
hoofd van de divisie zakenbankie
ren, het veld ruimen.
De ontslagen zouden de eerste
zijn, nadat de zaak rond de riskan
te beleggingen door handelaar Jérö-
me Kerviel naar buiten kwam.
De overdracht van de Van Speijk.
foto's Lex de Meester
In 1984 is begonnen aan een
nieuwe klasse fregatten, de
Multipurposefregatten
(M-fregatten). In 1985 werd
de kiel gelegd voor de Karei
Doorman. Omdat dit de
eerste van een serie van acht
was, wordt de M-klasse ook
wel Karei Doormanklasse
genoemd.
Technische gegevens
lengte 122 meter
breedte 14,4 meter
waterverplaatsing 3300ton
diepgang 6,2 meter Hf' AriM
snelheid 29 knopen
voortstuwing 2 Rolls Royce gasturbines (33.800 pk totaal)
2 Stork Werkspoor diesels (9790 pk totaal)
bemanning 154
actieradius 5000 nautische mijl (bij 18 knopen)
schroeven 2
A
m
Schip
Doop
In dienst
Verkoop
Overdracht
Nieuwe naam
Karei Doorman F 827
20-04-1988
31-05-1991
22-12-2005
29-03-2007
F 930 Leopold I
Willem van der Zaan F 829
21-01-1989
28-11-1991
22-12-2005
08-04-2008
F 931 Louise Marie
Tjerk Hiddes F 830
09-12-1989
26-02-1993
27-03-2004
18-04-2007
FF 18 Almirante Riveras
Van Amstel F 831
19-05-1991
27-05-1993
Abraham van der Hulst F 832
07-09-1991
15-12-1993
27-03-2004
16-12-2005
FF 15 Almirante Blanco Encalada)
Van Nes F 833
16-05-1992
02-06-1994
01-11-2006
28-11-2008
nog niet bekend
Van Galen F 834
21-11-1991
01-12-1994
01-11-2006
23-11-2009
nog niet bekend
Van Speijk F 828
26-03-1994
07-09-1995
