li spectrum
PZC
Zaterdag 5 april 2008
Foto links:
De 'meterkast' in huize Kroon.
Foto rechts:
De energieneutrale woning
van Arie Kroon in Woubrugge.
bouw. Met de moderne warmtepompen, die energie via
een vernuftig systeem uit de bodem halen en met goeie
isolatie kom je een heel eind. Bestaande bouw heeft altijd
beperkingen, 's Zomers krijg je een hoge opbrengst van je
zonnepanelen, maar dan is het warm buiten, 's Winters
kan het windstil zijn, dan staat je molentje stil."
Bakker heeft zelf zonnepanelen op zijn dak en zonnecol
lectoren. Én hij is lid van een windmolencorporatie. Met
twee 'grootverbruikende pubers' in huis, redt hij het toch
net niet om quitte te spelen.
„Ik heb nog geprobeerd mijn koelkast als kachel te gebrui
ken. Aan de achterkant, waar de warmte uitkomt, plaatste
ik een houten wand met een roostertje, zodat er een soort
schoorsteenefFect ontstond. Aangezien de warmte er aan
de bovenkant uit kwam, heb ik vervolgens weer gepro
beerd die met een ventilator naar beneden te blazen. Maar
ja, dat ding gebruikt natuurlijk ook stroom, dus daar ben
ik mee gestopt."
Hij relativeert: „Je moet niet wereldvreemd worden. Er
zijn ook freaks op dit terrein, die gaan tot het gaatje. Ik zie
het zo: als je met vakantie bent en je leeft in een tent, dan
ben je ook heel blij met een zuinige lamp en warm water
voor een douche uit een primusje. Dan bedenk je dat sche
ren ook wel kan met koud water. Zo ga je energie waarde
ren, zie je dat het echt luxe is." Niet alleen idealisme drijft
mensen tot een 'bestaan zonder energiebedrijf. Ook geld
gebrek en achterstallige rekeningen zorgen vaak voor inge
nieus knutselwerk in van gas of licht afgesloten woningen.
Ongeveer 25.000 tot 30.000 huishoudens zitten jaarlijks
zonder stroom of warmte, blijkt uit cijfers van het Cen
traal Bureau voor de Statistiek.
Hobbyist George Frans heeft voor hen op zijn website
www.zondereneco.nl tips om te (over)leven. De avontuur
lijk ingestelde bewoner kan een heel eind komen. Met een
oude peutroleumkachel, campinggasstel en een autonoom
solarsysteem kan een gezinnetje al koken, het huis verwar
men, drie lampen aandoen, mobiele telefoons opladen en
zelfs een laptop enkele uren gebruiken.
Op jaarbasis kost dat volgens zijn berekening voor twee
personen 440 euro, plus de eenmalige aanschafkosten van
het solarsysteem. Die bedragen, afhankelijk van het vermo
gen, ergens tussen de 125 en 300 euro. De zelfknutselaar is
daarmee aanzienlijk goedkoper uit dan de 1.600 euro die
een gemiddeld stel kwijt is.
Zijn site ziet er indrukwekkend uit, met termen als kilo
watturen, laatstroomregelaars of autonome solarsystemen.
Dat valt wel mee hoor, zegt hij per e-mail: „Hiervoor hoef
je geen techneut te zijn. Het is echt niet zo moeilijk om
een solarsysteem te installeren." En, schertsend: „Ook is
het niet moeilijk om met propaan en butaangas te koken.
Dat kan iedereen die ooit op een camping heeft gestaan.
Met zo'n uitrusting kan je voorzien in je primaire behoef
ten."
In een enkel geval bevalt 'leven op eigen energie' na een
gedwongen afsluiting zo goed, dat klanten besluiten af te
zien van heraansluiting, is de ervaring van Frans. „Ik ken
iemand die al twee jaar lang zo leeft. Die was praktisch fail
liet, maar ziet nu de lol ervan in. Het verandert zeker je
manier van leven. Na verloop van tijd vind je het een uit
daging om zoveel mogelijk onafhankelijk te zijn van een
energieleverancier. Je wordt bovendien milieubewuster."
Klussers zoeken geregeld advies bij elkaar via internet.
Voor de echte fanatici doet Gerard, bankwerker, op zijn
website verslag van zijn pogingen om zelf voor een prik
kie een zonneboiler in elkaar te zetten. Vanaf november
2004 is hij daarmee bezig, beginnend met een gebruikte
boiler die hij voor 'een fles whisky' op de kop wist te tik
ken, plus een pomp die 'een collega nog had liggen'.
In de loop der tijd scharrelde hij er een aluminiumplaat,
warmtewisselaar, zonnepaneel en een pompschakeling
bij. Het project vordert gestaag. Vorige maand was hij aan
zijn tweede zonnecollector toe, meldt hij uitgelaten.
„Het idee is al in mijn jeugd ontstaan", zegt hij. „Ik had
het gezien in een boekje van de bibliotheek. Je kan het
zien als een uit de hand gelopen hobby. De kosten vallen
wel mee en de besparing aan energie is ook leuk meegeno
men. Ik denk dat ik in twee tot drie jaar uit de kosten
ben." Geregeld krijgt hij vragen van andere zelfbouwers of
mensen die ook aan de slag willen. „Ik denk dat de men
sen het deels uit plezier en deels uit overtuiging doen. Zelf
laat ik geen dingen na om energie te besparen, ik leef niet
als een monnik of zo."
Cijfers over het totaal aantal Nuon, Eneco-, Essent- of
E.ON-lozen in deze maatschappij zijn er niet, laat het
Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) weten.
Naast de fanatieke knutselaars en milieufreaks willen be
woners van afgelegen boerderijen nog wel eens zelfvoor
zienend zijn, aldus ECN. Dat geldt ook voor woonbootbe
woners of mensen die in een caravan wonen zonder gas-
en lichtaansluiting.
Toch begint ook het bedrijfsleven interesse te krijgen in
de groep. Philips heeft onlangs de rechten gekocht van
een thuissysteem voor particulieren. Promovendus Hai-
min Tao aan de Technische Universiteit Eindhoven be
dacht een methode om energie uit zon, wind of fossiele
brandstof aan elkaar te koppelen. Hij wil het via één appa
raat omzetten in elektriciteit. Ook de opslag van te veel ge
produceerde stroom - door spanningsverschillen vaak een
probleem - is in zijn product makkelijker te realiseren.
„Als je als particulier zelf middelen hebt om stroom op te
wekken en op te slaan, is dat erg nuttig", licht Haimin toe.
„Dat maakt je minder afhankelijk van het elektriciteits
net."
Vooral handig voor mensen die in gebieden wonen waar
de stroom nog al eens wil uitvallen, was zijn gedachte.
Wie weet staat dat Nederland nog te wachten, gezien de
onzekere toekomst van de fossiele brandstoffen.
Stroomstoringen, pionier Arie Kroon kan het niet
deren. Wel sombert hij over de matige interesse
in duurzaamheid van zijn mede-Nederlanders.
Tien jaar geleden was groene energie 'hot' in Ne
derland en liep ons land wereldwijd voorop.
Bij Kroon kwamen de afgelopen twintig jaar veel vreem
den uit binnen- en buitenland kijken naar zijn 'passief-
huis'. In zijn duimendikke gastenboek staat bijvoorbeeld
een krabbel van James R. Schlesinger, onder president Jim
my Carter Amerikaanse minister van Energie. Schlesinger
liet zich begin jaren negentig bij de Kroontjes voorrijden
door zijn chauffeur en bleef, tot verbazing van de familie,
de hele middag theedrinken in de milieuvriendelijk ver
warmde serre.
In diezelfde tijd kwam een delegatie van Canon uit Japan
langs en fotografeerde alles van kelder tot dak. „Ik weet ze
ker dat dat bezoek heeft bijgedragen aan de investeringen
van Canon op het gebied van duurzaamheid", zegt Kroon.
„Kort daarna zijn ze aan de slag gegaan met zonne-ener-
gie."
Tot zijn teleurstelling verloor Nederland de voorsprong
die destijds was opgebouwd. Pas de laatste weken, na de
herinvoering van de subsidie op zonnepanelen, loopt Ne
derland weer een beetje warm voor zonne-energie, hoe
wel de verwachte run op de panelen vooralsnog is uitge
bleven.
„Tijdens de kabinetten-Balkenende I, II en III daalde de be
langstelling voor duurzame energie tot een dieptepunt, ze
ker toen subsidieregelingen werden stopgezet", moppert
Kroon. Zijn echtgenote voegt toe: „We zijn met argusogen
bekeken. Over ons werd wel gezegd: daar heb je die rare
mensen van Kroon weer, die altijd overal de lichten uit
draaien. Ze eten vast ook alleen zilvervliesrijst en linzen."
In hun dorp Woubrugge is hun levensvisie vooralsnog
door niemand overgenomen. Kroon wijst: „Even verderop
zijn luxe landhuizen gebouwd. Die mensen gebruiken al
leen al voor de buitenverlichting meer energie dan wij be
sparen."
Diezelfde bewoners wisten onlangs de plaatsing van een
nieuw windmolenparkje tegen te houden. Ze zouden het
weidse uitzicht verpesten. „Nou vraag ik je: die dingen
zijn toch prachtig om te zien?" Peinzend: „Soms voelen
wij ons een roepende in de woestijn, maar op een dag zul
len mensen zien dat wij gelijk hadden."
hoeft het alleen maar op te vangen."
Kroon is gepensioneerd instrumentenbouwer, techneut
en natuurliefhebber. Dat zijn uitgelezen eigenschappen
voor iemand die doe-het-zelver wil worden op dit terrein.
Wie zelfvoorzienend wil zijn, moet handig zijn, tijd heb
ben en beschikken over enig idealisme, zegt Cees Bakker,
voorzitter van de Organisatie voor Duurzame Energie
(ODE). De club van zo'n achthonderd liefhebbers van zon-
ne-, wind- en bio-energie bestaat al sinds 1979. Ze wil zo
veel mogelijk mensen betrekken bij duurzaam gebruik
van de grondstoffen van de aarde.
De laatste tijd neemt de belangstelling voor het onder
werp weer toe, ziet hij tot zijn tevredenheid, na een flinke
dip begin deze eeuw. „In de praktijk valt het nog niet mee
energieneutraal te zijn, zoals wij dat noemen. Het lukt
slechts weinigen. Arie Kroon is één van hen. Het is een
sport om er heel ver in te komen. Het ultieme ideaal? De
nul natuurlijk. Niet meer energie gebruiken dan je zelf op
een of andere wijze kunt opwekken."
ODE houdt leden op de hoogte van technische nieuwtjes
en snufjes op duurzaamheidgebied. Voor specialisten zijn
er weekeindjes waarin gedemonstreerd wordt hoe je, bij
voorbeeld, een kleine windmolen kan bouwen.
„Vooral voor de leuk, ja. Als je helemaal energieneutraal
wilt zijn, ben je over het algemeen aangewezen op nieuw
