Advocaat van kwade zaken i5 spectrum Poëzie zonder slagroom Weelde van het weinige PZC Zaterdag 15 maart 2008 De eerste lentezon op mijn gezicht! Ik knoop mijn bloes wat verder open en knijp verrukt mijn ogen dicht. Want o, die strakke blauwe lucht! Die zucht naar avontuur die tintelt in mijn bloed, die maakt dat ik wel kijken móet naar elke mooie knaap of heer, die maakt dat ik ze stuk voor stuk begeer. Maar als een jongen mij passeert, wat spottend en geamuseerd, sla ik betrapt mijn ogen neer. Ik met mijn uiterlijk van al wat oudere dame, ik moest me schamen! Ria Zijkamp (geb.1950) door Mario Molegraaf Taarten zijn als gedichten, gedichten zijn als taarten. Je zou eigenlijk alleen moeten proeven van de onweerstaan bare, de overweldigende, de ongeloof lijk lekkere, elke hap een wonder. Zo vaak heb je taarten, en gedichten, die er net mee door kunnen en die je maar wegwerkt. Waarom eigenlijk? Het bakken als plicht en het opeten als verplichting. Slagroom moet dikwijls camoufle ren hoe saai die taarten zijn. Ria Zifkamp schrijft gedichten zonder slag room, zonder sier. Uitgeklede gedichten zijn het, geleidelijk uitgekleed geraakt, want de dichteres heeft tijden aan Al jaren lang dezelfde man ge werkt. Dat merk je nauwelijks, de gedichten raak ten gelukkig hun spontane aard niet kwijt. Maar let op hun subtiele ritme en op de mooie heimelij ke rijmen hier en daar. Poëzie zoals poëzie moet zijn, geschreven uit noodzaak. 42 gedichten in 58 jaar, daar komt het op neer. En dat merk je, voel je, proefje. Dit is ande re taart. Welke dichter durft zich in haar eerste ge dicht zo voor te stellen? 'Mijn leven is gespeend van ieder avontuur en niet zo interessant.' Ria Zif kamp durft dat. En ze gaat nog even verder: 'Al jarenlang dezelfde man, van 8 tot 5 dezelfde gang'. Ze eindigt met: 'Hoe kan een mens met zo veel niets gelukkig zijn.' Géén vraagteken, want voor haar is het helemaal geen vraag. Het spreekt juist vanzelf, de weelde van het weinige, het bij zondere van het gewoonste. Ze maakt zich geen illusies over het leven: 'Eens was het stil. Zo stil zal het weer zijn.' Tus sen die stiltes wil ze even spreken. Even zeggen, ik ben er geweest, Ria Zifkamp. Even getuigen van haar dankbaarheid. Ze is niet blind voor wat had kunnen zijn, ze sloot haar ogen niet voor de onvervulde droom. Maar ook zonder is het goed, ze is tevreden over wie ze is. Gelaten, maar aller minst gezapig. Ergens daar, in dat ogenschijnlijk gelijkmatige bestaan, tussen 'het dagelijks voeren van de poe zen, de was, de strijk', broeide iets. Alsof ze een geschenk terug wilde geven. Maar aan wie, aan wie? Met zo'n vraag kun je niet anders. Dan schrijf je poëzie. ^0 Ria Zifkamp: Al jarenlang dezelfde man 46 pag., 9.95 euro. Boekenmaker door Jaap Goedegebuure illustratie Martien Bos TT .M. Coetzee, Nobelprijswin- I nend auteur van Zuid-Afrikaan- I se afkomst, onderhoudt een I nauwe band met de Nederland- se literatuur. Dankzij een uitste- W kende relatie met uitgeverij Cossee werden zijn recente boe ken eerder in Nederlandse vertaling dan in het Engelse origineel gepubli ceerd. Dankzij een gedegen kennis van onze taal, is hij in staat een war me aanbeveling te schrijven voor de butant Gerbrand Bakker en weet hij, zoals te lezen valt in de speciaal voor het Nederlandse publiek samengestel de essaybundel Waf is een klassieke ro man?, coryfeeën als Harry Mulisch en Cees Nooteboom de maat te nemen. Dat wil zeggen: hen te prijzen waar hij kan en te bekritiseren waar het moet. Van Mulisch vindt hij dat die met zijn eruditie te koop loopt, Nooteboom is hem af en toe te glad, te koket en te gemakzuchtig. Hij ziet de grootheid van onze negentien- de-eeuwse romancier Marcellus Emants en dringt diep door in de poë zie van Gerrit Achterberg. Met het oog op de lopende Boeken week, die de 'derde leeftijd' tot onder werp heeft, liet Coetzee een vertaling van zijn verhaal Als een vrouw ouder wordt uitgeven. Het is jammer dat de CPNB de kans heeft gemist er het tra ditionele promotiecadeau van te ma ken. Dan zou Bernlefs matte geschie denis van De pianoman ons tenmin ste bespaard zijn gebleven. Hoofdpersoon is een oude bekende: Elisabeth Costello, een Australische schrijfster van tegen de zeventig, die door Coetzee al een aantal malen als zijn alter ego werd ingezet en ditmaal haar opwachting maakt in Nice. Ze is er voor een kleine familiereünie met haar dochter en zoon. Eenmaal met haar kinderen herenigd, merkt ze al gauw dat die haar van de andere kant van de wereld hebben laten overko men om iets belangrijks te bespreken. Of moeder eigenlijk ook niet vindt dat ze te oud wordt om op zichzelf te wonen. Of ze niet liever bij zoon- dan wel dochterlief zou willen intrek ken? Kan ze tenminste rustig en com fortabel doodgaan. Met veel gevoel voor dit soort situa ties, waarbij familiebanden zo sterk onder druk komen te staan dat ze vanzelf veranderen in strakgespan nen zenuwen, leeft Coetzee zich in zijn personage in. Ze beseft maar al te goed dat ze een mooie toekomst ach ter zich heeft, dat ze diep in de herfst J.M. Coetzee OOW\ van haar bestaan verkeert, en dat daar alleen maar wat afgaat in plaats van dat er wat bijkomt. Tegelijkertijd betrapt ze zichzelf steeds vaker op de oudemensenpraatjes waaraan ze vroe ger zo'n hekel had. Dus kan ze zich maar al te goed voorstellen hoe er nu tegen haar wordt aangekeken. Coet zee laat de krachtmeting tussen moe der en haar volwassen kroost onbe slist eindigen, daarmee trouw blij vend aan zijn gewoonte om dilem ma's intact te laten in plaats van ze te beslechten in termen van voor of te gen, dan wel goed of fout. Diezelfde strategie volgt hij in een tweede, al eerder gepubliceerd verhaal, dat een tweeluik vormt met Als een vrouw ouder wordt. Hierin be vindt Costello zich in een gedroomd decor, dat veel weg heeft van een me diterraan grensplaatsje, speciaal opge trokken ten behoeve van een in de ja ren vijftig geschoten film. Bezweet en slepend aan een koffer, belandt ze bij een hek dat toegang geeft tot een ge bied dat ze uit alle macht wil betre den. Een beambte maakt haar duide lijk dat ze pas naar binnen mag nadat ze zich op een daartoe bestemd for mulier heeft uitgesproken over haar geloof Als ze de ene na de andere po ging in de prullenmand heeft zien ver dwijnen, mag ze haar zaak voor een rechtbank bepleiten. Daar krijgt ze te verstaan dat louter betrokkenheid bij een onderwerp te weinig is om met tevredenheid op een leven als schrij ver terug te kijken. Ze had minstens sociaal engagement, moreel besef of ethische bewogenheid moeten tonen. Dus moet Elisabeth maar gewoon blij ven wachten tot de poort misschien ooit nog eens voor haar opengaat. Kenners van de grote absurdist Kafka zullen al hebben gemerkt dat Coetzee hier een reprise levert van diens para bel Voor de wet, handelend over een man die jarenlang wacht bij een poort die speciaal voor hem bedoeld was, zonder dat hij er ooit gebruik van kan maken. Hier is het toneel ver plaatst naar een denkbeeldig hierna maals dat, hoewel ontdaan van de echte verschrikkingen, toch aanvoelt als een hel. Die hel krijgt vooral gestal te in, om met Sartre te spreken, de an deren, die verantwoording en reken schap eisen waar die in feite niet te geven valt. Een schrijver, zo houdt de vanwege zijn scepsis vaak bekritiseer de Coetzee ons voor, is immers geen leverancier van eenduidige bood schappen en heldere aanbevelingen, maar een advocaat van kwade zaken, die schijnbaar eenvoudige dingen ont vouwt in al hun complexiteit Bijvoor beeld de complexiteit dat het lichaam misschien oud kan zijn en de geest vermoeid, maar dat de wil om te le ven desondanks onstuitbaar z'n gang gaat. rr] J.M. Coetzee: Als een vrouw ouder wordt. Vertaald door Peter Bergsma. Uitgave Cossee. 93 blz. 12,99 euro. J.M. Coetzee: Wat is een klassieke ro man? Vertaald door Peter Bergsma. Uitgave Cossee. 237 blz. 22,90 euro.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2008 | | pagina 125