Boeken^
D
Puzzeltocht langs Gaudi's werk Het gebruik van de jambe
ra
C I k blijf trouw aan de
I historische feiten,
I maar alleen in zoverre
I mijn verhaal dat toe
laat'. Met deze zin eindigt Jan
van Aken de verantwoording
bij zijn nieuwe roman Koning
voor een dag. Van Aken komt
met een verhaal gebaseerd op
de mythe van de dichter Hip-
ponax, die leefde in de zesde
eeuw voor Christus. Hij staat
te boek als 'de vader van de
parodie' en ook heeft hij een
belangrijke variant op de be
kende versvoet de jambe op
zijn naam staan: de hinkjam-
be. Van Aken geeft overigens
een bijzondere uitleg aan de
wijze waarop de dichter aan
het woord jambe is gekomen.
Het heeft alles te maken met
de wasvrouw die de jonge
Hipponax haar lichaam ten
dienste stelt voor inwijding in
aardse zaken, terwijl ze over
PZC Donderdag 13 maart 2008 19
BOEKEN KORT
VA AH Nadat een kleine drie jaar
geleden de biografie van C.B.
Vaandrager, geschreven door
Menno Schenke, uitkwam, zijn
nu de gedichten van de 'reus
van Rotterdam' in een prachtige
hardcover editie verzameld. In
Made in Rotterdam hebben Mar
tin Bril en Hans Sleutelaar het
complete werk van 'Vaan' bij
eengebracht. Ook het ongebun
delde werk en dus het jeugd
werk. In schreefloze letter. Met
klassiekers als 'De kroketten in
het restaurant zijn aan de klei
ne kant' en andere oneliners,
maar ook korte verhaaltjes.
Stadspoëzie van jewelste. 'Vele,
aantrekkelijke prijzen, waaron
der een onderbroek van Harry
Mulisch'.
[yi Vaandrager: Made in Rotterdam. Ver-
zamelde gedichten. De Bezige Bij,
39,90 euro (geb.)
In de Boekenweek
over ouderdom is een Ameri
kaanse debuutroman versche
nen die precies bij het thema
past. In Een geschiedenis van ver
geten vertelt Stefan Merrill
Block (25) het verhaal van een
zoon, Seth, wiens moeder al op
jonge leeftijd is getroffen door
alzheimer. De jongen gaat op
zoek naar verloren familieleden,
die het alzheimer-gen ook dra
gen. Honderd kilometer verder
op woont een man die sterk
met Seth is verbonden, zonder
dat ze het weten.
Stefan Merrill Block: Een geschiedenis
van vergeten (Vert. Ton Heuvel
mans). Mouria, 19,90 euro.
Uitgeverij Het
Spectrum brengt onder de titel
Scala een aantal klassieke boe
ken in een goedkope editie op
nieuw uit. Het gaat om redelijk
recente werken, zoals de Hit-
ler-biografie van Ian Kershaw.
Maar ook om oudere, zoals De
Cultuur der Renaissance in Italië
van Jacob Burckhardt. De prij
zen variëren van 17,95 tot 19,95
euro, met een introductiekor
ting van 20 procent tot 24 mei.
Later in het jaar volgen meer ti
tels. Meer klassiekers van Het
Spectrum op www.vantoen.nu
Gedichten, het is er merkwaardig mee
gesteld, ledereen wil ze schrijven, geen
mens belieft ze te lezen. Dichter, wie
wil dat niet worden? Dichter, een
ander mag het beslist niet zijn. Een
kort overzicht van enkele nieuwe
poëziebundels.
door Mario Molegraaf
De bestsellerlijsten van week één tot
en met tweeënvijftig: spannend
boek, afslankboek, kookboek, afslank-
boek, autobiografisch boek, afslank
boek, en nooit eens een gedichtenboek. Het is
of de poëzie iets ergs heeft gedaan, zo nadruk
kelijk wordt er aan haar voorbijgegaan.
Toch zijn het de boeiendste boeken, gedichten-
boeken. Neem het nieuwe werk van Ingmar
Heytze (1970), Tonnus Oosterhoff (1953) en
Toon Tellegen (1941). De schrijvers hebben wei
nig met elkaar gemeen. Ze bezetten drie ver
schillende perkjes in de rijke kruidentuin van
de Nederlandse poëzie. Maar deze bundels, de
allermooiste van het literaire seizoen, zeggen
eenstemmig: lees nu eens, lees eens echt, de he
le persoon, met je allernuchterste ochtendwe
zen en je allergrilligste avondaard.
'Haal maar eens diep papier' oppert Ooster
hoff In een gedicht is papier adem, en adem
papier, is leven taal en taal leven. Aan de ro
man, de biografie, de thriller kunnen we ge
makkelijk ontkomen. Maar een dichter, een
goede dichter laat ons nooit meer los. 'Ze zijn
zo moeilijk, gedichten', zegt menigeen als je
vraagt waarom in de boekenkast dichtbundels
ontbreken. Alleen ligt dat niet aan de poëzie,
maar aan het publiek.
Als gedichtenlezer moet je op zoek naar iets
wat je nooit miste. Iets wat eindeloos ver weg
lijkt, maar gewoon in je zit. Iets waarvoor eer
der geen woorden bestonden, maar toch volko
men vanzelfsprekend is. Er moet worden nage
dacht, maar dan ook met je oorschelpen en je
wimpers, je navel en je tenen, en met delen
waarvan je het bestaan niet had vermoed.
'Aan alles zit een achterkant' weet Oosterhoff
De andere kant, het andere standpunt, de ande
re maatstaf Ware grootte noemde hij z'n bun
del waarin vertrouwde verhoudingen verschui
ven. Heytze doet hetzelfde door een experi
ment met afstanden, de astronaut honderden
kilometers boven de aarde is veel dichterbij
dan de geliefde op 'tien minuten fietsen en
Aan alles zit een achterkant, weet dichter Tonnus Oosterhoff.
twee maanden uit elkaar'. Ook bij Tellegen
wankelt de waarheid, zelfs twijfelt hij over de
rolverdeling tussen god en mens. Is schaamte,
suggereert hij, niet iets wat het goddelijke past,
dé reden waarom 'het zich verbergt en in het
donker de onsterfelijke haren uit zijn grijze im
manentie trekt'. Gevaarlijke vragen, geen af
slankboek dat erover rept. Maar ook bij dich
ters heb je steeds het gevoel naar de weeg
schaal te worden geduwd, of is het eigenlijk de
waagschaal?
Ze overrompelen je met het meest alledaagse.
Heytzes 'Blender' uit Elders in de wereld begint
onschuldig, met appels, peren, mango's. Een
paar regels verder zijn we aan Allah, Boeddha,
Jezus toe, 'die wrrrrrrrr'. Hij is de jongen van
de knipoog vol verstandhouding. Hij laat je la
chen, in de zekerheid dat het lachen je snel zal
vergaan. Oosterhoff is iemand die je op onge
kende plaatsen kietelt. Er valt veel te grinniken
om zijn gedichten, maar vraag niet waarom je
zo vrolijk wordt.
Tellegen is de man van de bemoedigende
schouderklop. Je zou willen huilen om zoveel
verdriet, maar hij wijst uiteindelijk op iets wat
toch nog een glimlach verdient.
foto CPD/PR
In alle drie de boeken staan een paar geweldige
gedichten, gedichten die grote neonletters ver
dienen. Oosterhoff is er nauwelijks op uit zulke
verzen te schrijven, daarom is zijn bundel mis
schien de beste. Tellegen had toen hij aan He
mels en vergeefs werkte die grote letters al in het
achterhoofd, zo veel gevoel, zo diepe wijsheid.
Maar ook bij hem wroet altijd de ondermij
ning. 'Alle mensen wachten op wonderen', ver
kondigt hij. Om daarop te laten volgen: 'Alle
wonderen wachten op dagelijkse sleur'.
Poëzie vol feesten die geen feesten zijn. Heytze
waarschuwt voor een bruiloft: 'Er zijn zwer
mende vrouwen met minder genade dan guillo
tines'. Poëzie, het domein van haringen die de
lucht in zwemmen, van u en van mij. 'Haal
maar eens diep papier'. Zoek voortaan de wer-
velendste, de persoonlijkste, de slankste boe
ken op dat afgelegen plankje, zoek voortaan
hier.
Ingmar Heytze - Elders in de wereld, 64 pag. 15 eu
ro, Podium; Tonnus Oosterhoff - Ware grootte. Ge
dichten, 64 pag. 16,50 euro, De Bezige Bij, Amster
dam; Toon Tellegen - Hemels en vergeefs, 64 pag.
16,95 euro, Querido
door Mieske van Eek
[yi Esteban Martin en
Andreu Carranza - De
Gaudi Sleutel (Vert. Mo
nique Hampsink). Uitg.
A.W. Bruna. 19,95 euro
e historie doet het
de laatste jaren
1 in de misdaad
literatuur, vooral
als zij gedompeld is in een
badje met mysteriën. De
Spaanse schrijvers Esteban
Martin en Andreu Carranza
doken in de geschiedenis van
de architect Antonio Gaudi,
die in 1926 overleed in Barce
lona na een tramongeluk. In
De Gaudi Sleutel opperen zij
dat de architect onder de
tram is geduwd door leden
van een eeuwenoud duivels
genootschap, dat uit was op
het grote geheim van de archi
tect, Het leven van de archi
tect zat vol onopgehelderde
geheimen en zijn werk is ge
vuld met verborgen betekenis
sen. Dat maakt De Gaudi Sleu
tel tot een boeiende ontdek
kingsreis langs de architec
tuur van de bouwmeester. Ge
tuige van de moord was
Gaudi's leerling Jean Givel.
Gaudi heeft hem ingewijd in
zijn gevaarlijke geheim. Tach
tig jaar later moet Givel zijn
kennis overdragen aan zijn
kleindochter Maria. Hij slaagt
er in haar belangstelling te
wekken en wordt korte tijd la
ter vermoord. Maria begint
met haar geliefde Michaël een
spannende puzzeltocht langs
de bouwwerken van Gaudi,
op de hielden gezeten door
een stel nietsontziende moor
denaars. Ontdaan van alle we
tenswaardigheden over het
werk van Gaudi is De Gaudi
Sleutel een tamelijk doorsnee
boek over goed en kwaad
met nogal onwaarschijnlijke
gebeurtenissen in het genre
'er is meer tussen hemel en
aarde'. Maar de kennis die bei
de schrijvers etaleren over
Gaudi en zijn tijd maakt deze
misdaadroman toch buitenge
woon lezenswaardig.
Jan van Aken - Koning
voor een dag. Uitgeverij
Querido. 18,95 euro.
door Theo Hakkert
de beek gebogen zit om haar
werk te doen. Hipponax is af
zichtelijk en lijkt weggelopen
uit een roman van Louis Fer-
ron. Hoewel, lopen kan hij
nauwelijks. Hij raakt wijd en
zijd bekend door zijn verzen
en hekeldichten. Door aan te
pappen met de beeldschone
Arète lijkt hij zijn hand te
overspelen, maar de gevoe
lens zijn wederzijds. Alleen,
zij heeft een bemoeizuchtige
broer. Pas in de prachtige fina
le wordt duidelijk hoe dat
echt zit. Van Aken heeft er
een snelle avonturenroman
van gemaakt. In hoog tempo
vertelt hij Hipponax' levens-
verhaal.Psychologische diep
gang is er nauwelijks. Pas als
Hipponax als alleen op een ei
landje zit, is er enige zelfreflec
tie. Knap hoe Van Aken toe
kan met een minimum aan
couleur locale om de lezer
het gevoel te geven dat hij
dicht op de avonturen zit.
