geliefd
en gehaat
i3 spectrum
'Russen weten dat hun rechten geschonden
worden, maar voelen zich desondanks beter'
PZC
Zaterdag 1 maart 2008
Volgens analist Alexei Bayer geeft de als pre
sident aftredende Vladimir Poetin zich, net
als Mussolini, graag bloot aan de camera.
foto's Dmitri Astachov en Vladimir Rodionov
in hun raad van bestuur moeten opne
men. Geen wonder dat de overheid para
noïde gedrag vertoont door overal vijan
den en spionnen te zien. Keerpunt was
2004, toen revoluties in de buurlanden Ge
orgië en Oekraïne een pro-westers regime
aan de macht brachten en de Baltische Sta
ten toetraden tot de EU.
Gevolg was het idee dat Rusland een bele
gerd land was. Extern zou het worden be
dreigd door imperialistische Amerikanen,
de oprukkende NAVO en gevluchte, maar
nog invloedrijke oligarchen. Intern zou het
gevaar komen van 'Amerikaanse marionet
ten' als Garri Kasparov, op macht en geld
beluste mensen als ex-premier Michail Kas-
janov en anarchisten als schrijver Edoeard
Limonov en zijn nationaal-bolsjewieken.
Om een revolutie als in buurlanden tegen
te gaan, werd de jeugdbeweging Nasji op
gericht. Een nieuwe wet legde non-gouver
nementele organisaties restricties op. Zij
werden ervan verdacht spionnen te herber
gen en een revolutie te financieren. Tiental
len wetenschappers werden beschuldigd
van spionage. Het vijandbeeld sloeg aan en
de antiwesterse retoriek nam toe. Poetin
noemde de VS 'kameraad wolf, die ieder
een eet die hij wil eten en maar niet wil
luisteren'. Hij vergeleek de VS op Overwin
ningsdag in mei met het Derde Rijk. Met
Groot-Brittannië is Rusland voortdurend
in diplomatieke oorlog sinds de moord op
oud-KGB'er Aleksandr Litvinenko.
Buurlanden worden vergeleken met kleine
kinderen, die straf moeten krijgen als ze
niet gehoorzamen. Zo sloot Rusland onder
meer de gaskraan voor Oekraïne, trof Geor
gië met een handelsboycot, ondernam eco
nomische sancties tegen Polen en lanceer
de een 'cyber-aanval' die bijna het rege
ringsnetwerk van Estland platlegde.
Na het vertrek van bevriende ambtsgeno
ten als Schroder, Berlusconi en Chirac
heeft Poetin amper vrienden over. De be
langrijkste bondgenoten staan in het Wes
ten te boek als despoten. Toch wordt Poe-
tins buitenlands beleid in Rusland als een
groot succes ervaren. Veel Russen smullen
als Poetin het Westen de les leest. In het
Westen zelf bestaat kritiek op de wijze
waarop Poetin de toch al fragiele democra
tie de nek heeft omgedraaid. Onder zijn be
wind verloor Rusland een onafhankelijk
parlement, de verkiezing van gouverneurs,
de vrije media en serieuze oppositie.
Poetin heeft alle touwtjes in handen. Niets
wordt aan het toeval overgelaten: het
Kremlin richtte zelfs een eigen oppositie
partij en een eigen jeugdbeweging op. Die
stappen ziet Poetin als noodzakelijk voor
de wederopbouw van het verzwakte land,
dat hij erfde van Jeltsin. Het volk is het
met hem eens. „Democratie en mensen
rechten zijn niet belangrijk voor de meer
derheid", zegt analiste Maria Lipman. „Ve
len erkennen dat hun rechten worden ge
schonden, maar ze zijn zich de afgelopen
jaren toch beter gaan voelen. Zoals Bill
Clinton ooit zei: It's the economy, stupid!"
Russen zijn paternalistisch, zegt Lipman.
Als de staat goed voor ons zorgt, houden
wij ons koest. „Deze regering heeft, beter
dan welke dan ook in de Russische geschie
denis, op dat punt zijn plicht gedaan." Zie
de cijfers. De economie groeit onstuimig,
buitenlandse schulden zijn afbetaald, de ka-
pitaalvlucht is ingeperkt en er is progressie
op het gebied van bestrijding van armoede
en werkloosheid. Het gemiddelde salaris is
tussen 1999 en 2007 bijna vertienvoudigd,
de koopkracht verdubbeld. En de zorgwek
kende inflatie (12 procent) valt nog altijd
mee in vergelijking met 1999 (36 procent).
De vraag blijft: is die voorspoed er dankzij
of ondanks Poetin? Feit is dat hij enorm
heeft geprofiteerd van de hoge olieprijs,
die vervijfvoudigde tijdens zijn acht jaar
aan de macht. Lipman: „Poetin heeft onge
looflijk veel geluk gehad: het is de vraag
hoelang Rusland nog op deze warme
douche van petrodollars mag rekenen. Als
die niet blijvend is, komt de regering op al
le mogelijke manieren in de problemen."
Ondanks de hoge olieprijs pres
teerde de Russische economie
slechter dan elf van de veer
tien andere voormalige Sov
jetrepublieken, waaronder veel landen zon
der olie- en gasopbrengsten. Poetin goo
chelt met cijfers, meent oppositieleider en
oud-wereldkampioen schaken Kasparov.
„De stabiliteit en vooruitgang zijn een illu
sie. Poetin is een veel betere goochelaar
dan David Copperfïeld."
Lipman ziet het Poetin-tijdperk als 'een pe
riode van gemiste kansen'. De voorspoed
had gebruikt kunnen en moeten worden
voor hervormingen van pensioenen, on
derwijs en gezondheidszorg. De infrastruc
tuur is een zorgenkind. De laatste tien jaar
zijn er amper nieuwe olie- en gasvelden in
productie genomen. „Dat betekent dat Poe-
tins opvolger zit opgezadeld met een enor
me last op zijn schouders." Het staat vast
dat het volk morgen (zondag) Dmitri Med-
vedev kiest als Poetins opvolger. Als hij na
de verkiezingen faalt, zal de roep om Poe
tin wellicht toenemen. Poetin, die premier
wil worden, zit dan alvast op het vinken
touw om terug te keren.
In westerse ogen heeft Rusland zelfs een
stap teruggezet door de renationalisatie
van grote bedrijven en de toename van
staatsinvloed op de economie. Zo is Med-
vedev niet alleen vice-premier, maar ook
voorzitter van de raad van bestuur van
Gazprom. Igor Setsjin, Poetins vicestaf-
chef, is voorzitter van Rosneft, dat de res
tanten van het ontmantelde olieconcern
Yukos kreeg toegespeeld. Poetin zelf zou
volgens hardnekkige geruchten over aller
lei aandelen beschikken en daardoor de
'rijkste man van Europa' zijn.
De gezaghebbende Britse commentator
Martin Wolf vergelijkt Poetin met Mussoli
ni, van wie gezegd wordt dat hij in elk ge
val de treinen op tijd liet rijden. „Protofas-
cisme (de cultuur van het willen behou
den van tradities en daarmee het afwijzen
van moderne invloeden, red.) is in de
plaats gekomen van de gehoopte prowes-
terse democratie: bedroevend nationalis
me, treiteren van kleine naties, een cultus
rond de sterke leider, verdenkingen van in
terne vijanden en antiwesterse gevoelens."
Analist Alexei Bayer schreef dat Poetin
trots is op zijn gespierde lijf en zich, net als
Mussolini, graag blootgeeft aan de camera.
Een soortgelijke vergelijking leverde een
journalist in Perm vorige maand direct een
bezoek van het openbaar ministerie op.
Hij schreef dat 'Poetin, evenals Hitier, de
redder van het vaderland is, de bewaker
van grootheid, stabiliteit en orde' die bo
vendien 'het land beschermt tegen vijan
den, zowel buitenlandse als binnenlandse'.
Zelfs westerse media zijn het niet eens
over de koers en successen van de aftre
dend president. Het Amerikaanse tijd
schrift Time kroonde Poetin als persoon
van het jaar. Daaraan besteedde de Russi
sche pers wél alle aandacht.
