Kijker wekt kunst tot leven
Biecht geeft
inzicht en
bevrijding
m
Sale*Sale*Sale!
Birthe Leemeijer op
zoek naar de erfenis van
haar Zeeuwse periode.
32 Vrijdag 29 februari 2008 PZC
AMANDA
Theaterproductiehuis Zeelandia.
Spel: Marie Louise Stheins. Regie:
Annechien Koerselman.
Gezien: 28/2, 't Beest, Goes.
door Ali Pankow
De weg van 'Ja, Natuurlijk' naar
'Nee, absoluut niet' lijkt voor de
buitenstaander misschien simpel.
Voor Amanda lijkt het aanvanke
lijk een ondenkbare route. Lang
ontbreekt haar de kracht en vooral
de wil de moeizame weg naar be
vrijding uit een beklemmend hu
welijk af te leggen. Uiteindelijk be
reikt ze dat punt. Gebeurt het tij
dens de biecht op het Maria-altaar
of in het duister van de bezemkast
dat ze tot inzicht komt?
Marie Louise Stheins levert een
verbluffend staaltje toneelkunst in
haar uitvoering van deze mono
loog van Walter van Broeck. On
der vaardige sturing van de jonge
regisseuse Annechien Koerselman
wordt elke valkuil van melodrama
ontweken. Stheins demonstreert
haar verdriet en vernedering als be
drogen echtgenote, maar zwelgt er
nergens in. Door glashelder met
flashbacks in en uit de scènes te
stappen neemt zij het publiek aan
de hand mee door dat bizarre hu
welijk.
Aan de toeschouwer de taak een ei
gen oordeel te vellen, zonder het
door de strot geduwd te krijgen.
Stheins vertelt en verbeeldt. Ze
maakt aangrijpend invoelbaar wat
een vrouw doormaakt als een man
zegt 'een keer naar de hoeren' te
gaan. „Alles aan hem ademde char
me. Niemand was er ongevoelig
voor", luidt haar verklaring voor
het feit dat ze hem 'wel begrijpt',
verdedigt ze zelfs zijn bizarre esca
pades. Op dat moment staat ze
model voor allen die wel eens
moeten schipperen ten behoeve
van hun relatie.
Amanda biedt toneel dicht op de
huid. Dat is in de eerste plaats de
verdienste van spel en regie. De
tekst van Walter van den Broeck
biedt prachtig tekstmateriaal, maar
er is toch meer nodig om de onder
liggende emoties echt invoelbaar
te maken. Stheins weet als geen an
der het publiek in haar leven als
Amanda te trekken. In de loop van
het stukmaakt ze ook een fysieke
verandering door van een wat
plechtig uitziende dame die nog
enige afstand bewaart naar een
vrouw van vlees en bloed die na
25 jaar huwelijk eindelijk haar ei
gen grenzen durft te stellen.
Tot op driekwart van de voorstel
ling wordt de man/vrouw-oorlog
binnenshuis gevoerd. Die sfeer ver
andert plots als de auteur toch ook
nog sociale aspecten door de tekst
verweeft. De carjacking waar
Amanda bij betrokken raakt, leidt
de aandacht toch enigszins af van
het bizarre huwelijksdrama. De
sprankelende wijze waarop de ac
trice de gebeurtenis herbeleeft
houdt je als toeschouwer toch bij
de les. Demonstrerend spel, sublie
me tekstbehandeling, scherpe scha
kelingen en een welkome dosis hu
mor maken de monoloog Amanda
tot een toneelfeest voor een breed
publiek.
bij de grootste boxspring-specialist van Nederland
Swiss Sense'
BOXSPRINBS S. MATRASSEN
Middelburg: Mortiereboulevard 18a,
telefoon (0118) 60 65 94
door Rolf Bosboom
MIDDELBURG - Beeldend kunste
naar Birthe Leemeijer (1972) woon
de zeven jaar, van 1993 tot 2000, in
Zeeland. In die tijd realiseerde ze,
verspreid over de provincie, diver
se werken op locatie. Toen ze
werd gevraagd voor een tentoon
stelling in het Zeeuws Museum, be
sloot ze terug te grijpen op die pe
riode en na te gaan wat er resteert
van haar artistieke inspanningen.
„Ik wilde achterhalen wat er nog
van mij over is in Zeeland. In mate
riële zin is dat in elk geval weinig
tot niets, maar ik was benieuwd of
er misschien in immateriële zin
toch een soort erfenis zou zijn",
zegt Leemeijer, die nu in Haarlem
woont. Het resultaat van de zoek
tocht is de bijzondere expositie A
sailor went to sea, die vanaf mor
gen is te bezoeken.
Een van de vijf Zeeuwse projecten
die op de tentoonstelling aan bod
komen, is De ruil uit 1995. Destijds
werd ze getroffen door de schoon
heid van vogelverschrikkers op het
land van boer Looise uit Gapinge.
„Ik zag wat ik zelf ook nastreef als
kunstenaar: een directheid om iets
te maken." Ze wilde graag zelf vo
gelverschrikkers hebben en in ruil
daarvoor maakte ze een schilderij
van de boerderij van de familie.
Andere initiatieven waren de
schommel in zee bij Vrouwenpol
der, een project in het toenmalige
Plus Min bij Renesse, fotograaf
Leo van Kampen die de situatie in
haar werkkast diverse malen vast
legde en de prijsvraag van het pro
gramma AVRO Kunstblik, waarin
iemand een kunstwerk won dat
bestond uit de aankondiging 'Ik
laat u het mooiste zien dat ik ken'.
Directeur Valentijn Byvanck van
het Zeeuws Museum zocht de be
trokkenen op - in het geval van De
ruil de weduwe van Looise - en in
terviewde hen over hun herinne
ringen aan die projecten. De opna
men zijn op de tentoonstelling te
horen (en verschijnen ook op cd).
Leemeijer heeft de huidige situatie
van de plekken waarover het gaat
ook vastgelegd in beelden, 'bewe
gende foto's' eigenlijk, die groot
worden geprojecteerd.
De geluidsopnamen zijn, voor wie
de tijd neemt om er goed naar te
luisteren, vaak fascinerend. De een
moet diep graven in zijn geheu
gen. De ander vertelt zakelijk hoe
het destijds is gegaan. Weer een
ander heeft volledig zijn eigen her
inneringen opgebouwd, zoals Jan
van Munster van Plus Min. Lee-
Boer Looise uit Gapinge - inmiddels overleden - met een van zijn vogelverschrikkers, die Birthe Leemeijer inspireer
den tot een kunstproject. foto Lex de Meester
meijer had in Renesse slechts een
bankje neergezet dat uitkeek op de
toen kale omgeving. Er was een
stem te horen die allerlei bloemen
namen opsomde. Voor Van Mun-
'Valentijn heeft heel mooi
geprobeerd in het hoofd van
de ontvanger te kijken'
ster veranderde het uitzicht daar
door in één keer in een kleurrijk
landschap, wat een onuitwisbare
indruk op hem maakte.
Ook mooi is het verhaal van Joke
Weeber, die destijds de prijs met
de intrigerende toezegging 'Ik laat
u het mooiste zien dat ik ken'
won. Uit de geluidsopname wordt
duidelijk wat Leemeijer daarmee
bedoelde. Menigeen zou teleurge
steld zijn geweest, maar Weeber
uiteindelijk toch niet en ze legt
heel mooi uit waarom.
Voor Leemeijer was het heel span
nend om alle opnamen te horen.
„Wat me vooral verraste is dat het
materiaal zoveel zegt over de men
sen zelf: hoe ze formuleren wat
voor hen belangrijk is, hoe ze om
zich heen kijken, hoe het geheu
gen werkt. Valentijn heeft heel
mooi geprobeerd in het hoofd van
de ontvanger te kijken."
Kunst bestaat uiteindelijk bij de
gratie van die ontvanger. „Het is al
tijd aan de toeschouwer om een
werk tot leven te wekken. Of een
bezoeker dat doet, daar heb je als
kunstenaar nauwelijks invloed op.
Als kijker ben je de schepper van
het werk. In deze tentoonstelling
zijn die kijkers aan het woord."
Birthe Leemeijer, 'A sailor went to
sea', t/m 12 mei in het Zeeuws Mu
seum, Middelburg.
Geopend: di. t/m zo. 10.00-17.00
uur; vr. tot 21.00 uur.
40x200 cm. Andere maten leverbaar.