'Juist de ontwikkelingslanden hebben belang bij deze gratis opslag.'
Roel Hoekstra, plantenveredelaar Wageningen Universiteit en Researchcentrum
PZC Donderdag 28 februari 2008 1 3
foto Hakon Mosovold Larsen/EPA
Internationale zaadkluis
in Leningrad. Toen hij in 1943 stierf
in een Russisch strafkamp (na een
conflict met een Stalinistische mede
wetenschapper), had hij 200.000 za
den vanuit de hele wereld verza
meld. Inmiddels zijn de Russen al
lang geen voorloper meer. De zaden-
verzameling in Leningrad is er vol
gens Hoekstra belabberd aan toe. Of
de Russen gebruik gaan maken van
de kluis op Spitsbergen weet hij
niet. „De Amerikanen wel en dat
verbaast me eigenlijk, want ze heb
ben hun eigen bergkluis, Fort Col
lins. Maar ook Duitsland is bezig
J zijn verzameling te dupliceren naar
Spitsbergen."
Inmiddels liggen 18.000 monsters,
ofwel 3,s kubieke meter, uit Neder
land in de ijskoude kluis op Spits
bergen. De bedoeling is van nog
meer monsters uit Nederland een
duplicaat te sturen. „We hebben be
sloten van vlas geen duplicaat te ma
ken. Daarvan zijn er al zoveel op de
wereld. Maar van sla hebben we bij
voorbeeld 2270 soorten naar Spits
bergen gestuurd. Die verzameling is
vrij uniek. Ook spinazie en koolsoor
ten zijn erg belangrijk voor Neder
land. En van tarwe en gerst zijn ook
veel monsters gestuurd. Bonen heb
ben we al eerder afgestoten aan Co
lombia, dat land is daarin gespeciali
seerd."
De opslag is gratis op Spitsbergen.
De kluis van 6 miljoen euro is be
taald door de Noorse regering. De
exploitatie neemt de Global Crop
Diversity Trust voor zijn rekening.
Dit fonds, dat gevoed wordt door
de rijkere landen, wil de opslag ook
voor arme landen toegankelijk ma
ken. „Juist de ontwikkelingslanden
hebben belang bij deze gratis op
slag, niet alleen vanwege rampen en
oorlogen. Maar ook omdat ze vaker
te maken hebben met klimaatwisse
lingen, waardoor de behoefte aan
veel soorten gewassen groter is dan
in bijvoorbeeld Nederland, waar de
omstandigheden globaal genomen
meer gelijk blijven."
Dat er voor Spitsbergen is gekozen
heeft een lange historie. Al in 1983
werden de eerste ideeën geopperd
voor een wereldwijd toegankelijke
kluis. Noorwegen bood in 1989 aan
op Spitsbergen een dergelijke kluis
te bouwen. Toch heeft het nog twin
tig jaar geduurd voor het zover was.
Dat had vooral politieke oorzaken.
Spitsbergen is lange tijd door Rus
land geclaimd. De spanningen tus
sen de Noren (die er de souvereini-
teit hebben) en de Russen zijn nog
niet geheel verdwenen, maar wel
een stuk minder. De politieke rust
van dit moment, het koude klimaat
en de afgelegen ligging, maken Spits
bergen tot een ideale Ark van
Noach. De kluis wordt op -18 gra
den gehouden, mocht de klimaatbe
heersing uitvallen, dan zal het er
nooit warmer dan -4 worden. De za
den zullen dus nooit ontdooien.
„Veel zaden kunnen eeuwenlang be
waard blijven. In de Egyptische py-
ramides zijn zaden gevonden van
3000 jaar oud die nog kiemkracht
hadden. We willen onze zaden zo
lang mogelijk bewaren, maar som
mige moeten na tien jaar toch ver
vangen worden omdat ze dood drei
gen te gaan. Nadeel is dat er bij elk
mutatie genetisch materiaal verlo
ren gaat en dat willen we natuurlijk
zoveel mogelijk vermijden. Het kan
namelijk een keer zo zijn dat we
een bepaald soort gewas willen kwe
ken dat resistent is tegen een bepaal
de ziekte. Soms zit in oude zaden
daarvoor al genetisch materiaal.
Kijk, daarvoor is het belangrijk al
die soorten te bewaren."
Het opslaggebouwtje in Wagenin
gen kan behalve door een vliegtuig,
ook getroffen worden door overstro
ming of brand. Voor dat laatste is
een speciaal brandblussysteem met
Argongas aangelegd. Voor een even
tuele overstroming heeft de universi
teit een contract met een Betuws be
drijfje dat de zaden bij -20 kan ver
voeren. „Maar in tijden van paniek
weet je niet of alles gered wordt.
Dan is het hebben van een backup
een geruststellend idee."
Lucht-
sluizen I
Kantoor
Omliggende
permafrost
zorgt voor natuurlijke
koeling wanneer het
koelsysteem uitvalt.
infographic: CN bron: Global Crop Diversity Trust
Op Spitsbergen is een internationale zaadkluis in gebruik genomen. In de streng
beveiligde opslagplaats worden zaden van gewassen van over de hele wereld
bewaard bij een temperatuur van -18 graden Celsius.
Internationale Svalbard zaadkluis
Capaciteit: 4,5 miljoen verschillende zaadmonsters,
in totaal 2,25 miljard zaden.
Kosten: 6 miljoen euros.
De kluis bevindt zich 120 meter Opslagruimten j
diep in de berg, op 130 meter
boven het huidige zeeniveau.
Spitsbergen
voor zaden
Ingang: Verlicht
kunstwerk dat
verandert onder
invloed van
poollicht
