Verbeelding moet spreken bij dementie
Goos Verwoest is verknocht aan zijn torens
Bloemlezing Altijd
Vandaag daagt uit met
confronterende vragen.
Nieuwkomer en vaste
exposant tonen liefde
voor oudheid bij Esprit.
door Ali Pankow
ZIERIKZEE - Publicist en weten
schapsjournalist Frans Meulen-
berg (52) uit Zierikzee ziet zichzelf
later niet zielsgelukkig voor de Te-
letubbies zitten. Hij hoopt in elk
geval te kunnen voorkomen dat
het ooit zo ver komt. Meulenberg
heeft zich de afgelopen tijd inten
sief verdiept in dementie. Samen
met Inez de Beaufort (53), hoogle
raar medische ethiek in Rotter
dam, tekent hij voor de bloemle
zing Altijd Vandaag, die sinds giste
ren in de boekwinkels ligt.
De bundel biedt humoristische,
tragische, alledaagse, intieme, wan
hopige en poëtische literaire verha
len en fragmenten over het teloor
gaan van de identiteit en de
groeiende afhankelijkheid van de
menterende mensen. „De kracht
van de verbeelding geldt het
sterkst bij dementie. Puur weten
schappelijk kan het proces niet
vanuit de patiënt zelf worden be
schreven", zegt Meulenberg.
Het boek Hersenschimmen van J.
Bernlef blijft volgens hem een
goed geslaagde verbeelding, luist
omdat nooit ten volle te doorgron
den is hoe het is om dement te
zijn, acht hij literatuur 'nodig'.
De nieuwe bundel biedt de lezer
gedetailleerde beelden, indringen
de beschrijvingen van levens en ka
rakters en de complexiteit daar
van. „Alzheimer begint met een
paradox: ]e vergeet het eerst wat je
van plan was te doen, het zogehe
ten prospectief geheugen vermin
dert. Dat weet de patiënt nog aar
dig te verbergen. Daarna wordt
het tweerichtingverkeer: je gaat
ook vergeten wat je gedaan hebt.
De fase waarin je dingen vergeet,
maar nog weet dat je die vroeger
Frans Meulenberg: „De enige troost die Alzheimer biedt, is dat het verdriet voor de patiënt zelf op den duur ver
vlakt." foto Marijke Folkertsma
wel kon herinneren, is het verdrie
tigst."
Hoe het voelt, kan volgens Meulen
berg alleen via verbeelding wor
den overgedragen, of om met Luce-
bert te spreken: Au is de pijn niet.
„De enige troost die Alzheimer
biedt, is dat het verdriet voor de
patiënt zelf op den duur ver
vlakt",zegt Meulenberg. De Beau
fort valt hem daarin bij: „Deze
bloemlezing bevestigt voor mij
enerzijds hoe ellendig dementie in
derdaad is. Op den duur echter
lijkt de patiënt vaak niet echt onge
lukkig. Dat maakt de discussie wel
ke grenzen je voor jezelf wilt stel
len zo ontzettend moeilijk."
Elk fragment in deze bloemlezing
daagt de lezer uit met vragen als:
'Hoever zou ik gaan? Wat zou ik
doen in deze situatie? Waar komt
onmenselijkheid in zicht?'
Iris Murdoch, in het fragment van
John Bayley, kirt van de pret bij de
Teletubbies. Vroeger was zij een
groot intellectueel schrijfster en fi
losofe. Wie velt het oordeel of zij
in het eindstadium van haar leven
nog gelukkig is?
De samenstellers hebben lastige
keuzes moeten maken. „We had
den minstens tweemaal zoveel
fragmenten geselecteerd. Dat werd
veel te veel", zegt De Beaufort.
„Het werd soms snijden in eigen
vlees", vindt Meulenberg als hij
denkt aan bijvoorbeeld het schrap-
pen van een fragment van Tonnus
Oosterhoff De Beaufort betreurt
het sneuvelen van een passage uit
Het Huis van Bepiarda Alba van Fe-
derico Garcia Lorca.
Simon Carmiggelt zit er wel in.
„Omdat het een genoegen is mee
te werken aan herwaardering voor
deze schrijver", vindt Meulenberg.
De titel Altijd Vandaag is ontleend
aan een gedicht van Vasalis, waar
de bloemlezing mee opent. Uniek
werk biedt de bundel met niet eer-
Hoever zou ik gaan? Wat
zou ik doen? Waar komt
onmenselijkheid in zicht?
der gepubliceerd werk van Toon
Tellegen en met het operalibretto
van Bert Keizer.
Naast werk van Nederlandse schrij
vers als Bernlefi Esther Gerritsen,
J.J. Voskuil en Inez van Dullemen,
zijn er ook teksten opgenomen
van buitenlandse auteurs als Sa
muel Beckett, Ian Mcewan, Elinor
Fuchs en Gogol.
Dementie en de ziekte van Al-
zheimder zijn steeds nadrukkelij
ker aanwezig in de maatschappij.
Uitgaande van de 200.000 patiën
ten nu met hun familie en verzor
gers, becijferen de samenstellers
van de bundel dat over vijftig jaar
een kwart van de bevolking 'bezig'
is met dementie.
[F! Altijd Vandaag, uitg. Meulenhoff,
€19,90,ISBN: 9789029080590.
door Anita Tournois
CLINCE - Goos Verwoest is geboren
in Gorinchem, woont en werkt in
Zierikzee en is nieuwkomer in ga
lerie Esprit in Clinge.
Bij het zien van zijn werk - schilde
rijen, tekeningen en keramiek -
valt op dat de kunstenaar ver
knocht is aan torens. Verwoest:
„Al heel jong was ik in de ban van
vuurtorens. Maar vooral de grote
woontorens in Jemen hebben in
druk op mij gemaakt. Die zijn 60
tot 80 meter hoog en gemaakt van
klei. Ze hebben diverse woonlagen
en verkrijgen hun specifieke uiter
lijk door het eroderen van de
huid."
De torens van Verwoest - hij
werkt twee- en driedimensionaal -
zijn archaïsche bouwsels met ro
buuste, verweerde rompen. Ze refe
reren aan lang vervlogen bescha
vingen en geven blijk van zijn affi
niteit met fortificaties. In zijn acryl-
schilderijen zijn de bouwwerken
afgebeeld zonder veel accenten.
Verwoest werkt met acryl, olie,
pastel, gemengde techniek en zeef
druk. Zijn voorkeur gaat uit naar
pasteltinten. De tekeningen, ver
vaardigd met grafiet/stift, tonen al
wat meer variatie. Er gloort een ge
lijkenis met in burka gehulde vrou
wen.
De met de hand gevormde kerami
sche objecten in aardetinten zijn
verwerkt met verschillende soor
ten en kleuren klei. Daarop heeft
de kunstenaar slibaccenten aange
bracht in diverse kleuren. Alle to
rens hebben eenzelfde piramide
achtige opbouw. Ze tonen kleine
varianten met verdiepingen, kan-
teeltjes of doorkijkjes. De torens
zijn onderverdeeld in series met
namen als Sadah, Sana, Pavese en
Taizz.
Ook beeldend kunstenaar Rijn-
hard Schregardus werkt twee- en
driedimensionaal. Hij is vaste ex
posant van Esprit. De klassieke
oudheid, mythen en sagen, blijven
hem inspireren. Vrouwen en paar
den vormen terugkerende onder
werpen.
Schregardus schuwt echter het ex
periment niet. Zijn meest recente
werken vertonen dan ook een op
merkelijke verschuiving. Bevallige
Griekse nimfen en godinnen heb
ben in de schilderijen plaatsge
maakt voor hedendaagse schonen,
die naakt liggen neergevlijd op het
strand. Verder toont de expositie
nieuw werk in de vorm van oer-
landschappen in gemengde tech
nieken.
Net als bij het keramisch werk is
ook in de schilderijen de huid van
wezenlijk belang. Met een rijk ge
schakeerd kleurenpalet bouwt hij
de abstracte werken op, laag over
laag.
Fraaie voorbeelden zijn Elysseum,
in overheersende grijstinten, en
Helios, een mooi abstract, dat is op
gebouwd uit vele horizontale ba
nen met boeiend kleurverloop.
Tentoonstelling t/m 15 maart, Clin
ge, Galerie Esprit, Gravenstraat 99.
vr. en za., 13.30-17.30 uur en vr.
19.00-21.00 uur.
Keramische torens en aquarellen van Goos Verwoest bij galerie Esprit.
foto Camile Schelstraete
