Afscheidingsbewegingen in de hele wereld
inhaleren gretig de succesvolle vrijheidsstrijd
van de Kosovaren. Wat er op de Balkan kan,
moet elders ook kunnen lukken. Kosovo als
bemoedigende katalysator.
Separatisme in Europa
10 Dinsdag 19 februari 2008 PZC
Kosovo injectie voor sepj
door Joost de Poel
De vrees van Rusland
voor een domino-ef
fect nu Kosovo zich
eenzijdig van Servië
heeft afgescheiden,
is reëel. Volgens Alfred Pijpers, des
kundige op het gebied van separa
tisme op het instituut Clingen-
dael, bestaat de kans dat andere ge
bieden die afstand willen van Mos
kou hier moed uit putten. „Rus
land is opgebouwd uit deelstaten
en heeft uit alle hoeken te maken
met separatisme. Dat soms ook ge
paard gaat met geweld."
Ook Spanje kan mogelijk de borst
natmaken nu Baskische nationalis
ten gisteren aangaven in 'Kosovo'
een voorbeeld te zien van hoe 'een
strijd naar afscheiding ook demo
cratisch kan worden opgelost'.
Een blauwdruk voor succesvol se
paratisme heeft het verleden in Eu
ropa volgens Pijpers niet opgele
verd. „Het is van cruciaal belang
hoe de centraal geleide staat denkt
over het gebied dat zich wil af
scheiden. Wordt dat gezien als een
vitaal onderdeel, dan is de kans
klein dat afscheiding ooit zal luk
ken. Helemaal als het gaat om een
land dat bestaat uit deelgebieden
en in het verleden veel heeft moe
ten doorstaan om ook werkelijk
tot een centraal gezag te komen.
Zoals Spanje. Dat land heeft nu
ook bezwaren tegen de onafhanke
lijkheidsverklaring van Kosovo.
Dat soort landen is ultragevoelig
als gebieden zich onafhankelijk
willen verklaren en een stukje van
hun grondgebied, en soms ook
identiteit, willen afsnijden."
Naar de wapens grijpen, zoals de
Baskische ETA in Spanje doet en
ook de Tsjetsjenen in Rusland, is
volgens Pijpers zelden een succes
volle methode gebleken. „Door es
calatie van geweld mislukt een af
scheiding meestal. De macht van
het centrum blijkt dan toch ster
ker te zijn. Je hebt het gezien bij
de IRA in Noord-Ierland. Die heb
ben het ook lang met geweld ge
probeerd."
„Wat ook belangrijk is, is dat door
geweld separatisten veel sympa
thie van het volk kunnen verlie
zen. Het centrale leger is vaak veel
te sterk en dus komt het aan op
guerrillatactieken zoals bomaansla
gen. De legitimiteit van hun strijd
wordt daardoor bij het volk soms
ondermijnd."
De weg van de dialoog levert vol
gens Pijpers doorgaans meer resul
taat op.
„Maar meestal blijkt dan toch een
verregaande vorm van autonomie
het hoogst haalbare. Tenzij, zoals
in het geval van Tsjechië en Slowa
kije, het voor beide gebieden voor
de hand ligt om apart verder te
gaan. Dan is het net zo als bij een
goede echtscheiding: uit elkaar
gaan door goede afspraken te ma
ken."
Kleine gebieden die zich onafhan
kelijk verklaren, zoals Kosovo nu,
zijn in het verleden volgens Pij
pers regelmatig in staat gebleken
het hoofd boven water te houden.
„In Schotland wordt er heel open
lijk over gesproken: 'we zouden
het als onafhankelijk land ook zelf
goed redden in het huidige Euro
pa'. Zo redeneren de Catalanen
ook."
In België ziet Pijpers het mogelijk
op lange termijn nog wel eens tot
een afscheiding van de Walen en
'De weg van de dialoog
levert doorgaans meer
resultaat op'
Vlamingen komen. „In België
blijft het gevoel van eventuele
splitsing bestaan."
In Nederland is het streven naar
meer onafhankelijkheid vooral
een theoretisch en marginaal on
derwerp. Al denkt de Partij voor
het Noorden - die voor een deel
van Noord-Nederland meer auto
nomie nastreeft - daar anders
over. Pijpers: „Maar als een aantal
gemeenten in pakweg de Achter
hoek zouden zeggen: 'we werken
al zoveel samen met een streek in
Noordrijn-Westfalen en we willen
daarmee samenvloeien',
dan zou er in Nederland echt geen
paniek uitbreken. Nederlanders
kijken in het huidige Europa veel
verder dan hun eigen grondge
bied."
infographic: JD, RV brc
EU Politieke bewegingen, geweldloos
Vlaanderen (België)
Sinds: eind jaren vijftig
Reden: onafhankelijk Vlaanderen zou zonder armer
Wallonië financieel beter afzijn en einde maken
aan 'verfransing'. Bekendste aanhanger is Filip
Dewinter.
Wallonië (België)
Sinds: eind jaren vijftig
Reden: als tegenhanger van Vlaamse beweging;
maar heeft lang niet zo veel aanhangers. Pleit voor
onafhankelijk Wallonië of op zijn minst sterkere
positie in Brussel.
Lapland (Noord-Scandinavië)
Sinds: jaren vijftig
Reden: de oorspronkelijke nomadisch bevolking
Saami hebben sinds 1989 in Finland, Zweden en
Noorwegen een eigen parlement.
Basken (Frankrijk)
Sinds: eind jaren vijftig
Reden: groot deel van de 700.000 Franse Basken
zijn voorstander van een eigen departement. De
Franse overheid is daarvan geen voorstander.
Bretagne (Frankrijk)
Sinds: eind jaren veertig
Reden: Bretonnen voelen zich afzonderlijk volk,
met eigen cultuur en (Keltische) taal. Parijs
beantwoordt de roep om meer zeggenschap
vooralsnog niet.
Padanië (Italië)
Sinds: jaren tachtig
Sinds: politici van LigaNord willen zich afscheiden
van het 'geldverkwistende bestuur' in Rome. Ze
willen niet langer dat het rijke noorden het arme
zuiden op de been moet helpen.
Zuid-Tirol (Italië)
Sinds: midden jaren veertig
Reden: Duitstalige bewoners van oorspronkelijk
Oostenrijkse provincie voelen zich achtergesteld.
Het gebied heeft inmiddels vergaande autonomie.
Catalonië (Spanje)
Sinds: eind jaren veertig
Reden: vele periodes in de geschiedenis genoot het
rijke Catalonië een bijzondere status. Sinds 2006 is
het een officiële 'natie' binnen Spanje, maar de
definitie daarvan is onduidelijk.
Jura (Zwitserland)
Sinds: begin jaren vijftig
Reden: sinds 1978 vormt Jura een zelfstandig
kanton, toen het hoofdzakelijk Duitstalige en
protestantse gebied zich afscheidde van het
Franstalige kanton Bern.
Cornwall (Groot-Brittannië)
Sinds: de jaren negentig
Reden: bewoners pleiten voor meer autonomie,
net als Wales en Schotland en Noord-Ierland, als
bevestiging van hun Keltische afkomst.
Schotland (Groot-Brittannië)
Sinds: eind jaren veertig
Reden: Verschillende politieke partijen pleiten voor
onafhankelijkheid. Sinds 1998 heeft Schotland,
binnen het Verenigd Koninkrijk, weer een eigen
parlement.
Tatarstan (Rusland)
Sinds: jaren negentig
Reden: sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is
Tatarstan een deelrepubliek van Rusland.
Separatisten strijden, tot nog toe, een geweldloze
strijd.
EE Gewapende bewegingen
Corsica (Frankrijk)
Sinds: 1976
Reden: Tachtig procent van de bevolking wil bij
Frankrijk blijven, maar nationalisten schuwen
geweld niet om hun zin te krijgen. Bij de
bomaanslagen vallen meestal geen slachtoffers.
Baskenland (Spanje)
Sinds: eind jaren vijftig
Reden: afscheidingsbeweging ETA schrikt Spanje
decennia op met zware bomaanslagen
aangekondige wapenstilstand heeft de
jaar weer verbroken.
Noord-Ierland (Verenigd Koninkrijk)
Sinds: 1969
Reden: IRA wilde met geweld Noord-l(
aansluiten bij de Ierse republiek. Na ee
vredesakkoord heeft de groepering in
strijd officieel gestaakt.
Abchazië (Georgië)
Sinds: 1992
Reden: Sinds uiteenvallen van Sovjet-L
wil deelrepubliek Abchazië zich van Ge
afscheiden. Een militair conflict is het
waarna Russische soldaten een vredesi
vormen.
Zuid-Ossetië (Georgië)
Sinds: 1991
Reden: al voor het uiteenvallen van de
leeft in Zuid-Ossetië de wens zich bij h
Noord-Ossetië aan te sluiten. Rusland
akkoord, maar Georgië weigert en valt
deelrepubliek binnen.
Tsjetsjenië (Rusland)
Begin: jaren negentig
Reden: Russische republiek verklaar^
onafhankelijk. In de jaren '90 valt het R
leger twee keer binnen. Met aanslagen
zetten separatisten
hun strijd voort. E E-
Transdnjestrië (Moldavië)
Sinds: jaren negentig
Reden: Het verklaarde zich in 1990 on;
van Moldavië, waarna een korte burgei
volgt. Het marxistische staatje wordt d
enkel land erkend. In 2006 stemde me
procent van de bevolking voor een aan
Rusland.
