Schopenhauer eens met vertaalslag
Eenzaamheid waar je toch om kunt lachen
Haagse band Di-rect
speelt op Scheldepop
Muziek uit jaar 1000 in
Zeeuwse Concertzaal
Vermaard jazzkwintet
speelt in Porgy en Bess
Positief gesteggel
tussen boekvertaalster
en theatermaker.
Toneelgroep Terneuzen
speelt voorstelling van
Sam Shepard in Porgy.
PZC Zaterdag 16 februari 2008 41
TERNEUZEN - De populaire Haagse
band Di-rect komt naar Schelde
pop, het grootscheepse festival dat
op 12 en 13 juli wordt gehouden
op de Axelse Vlakte. Di-rect staat
voor de zondag geprogrammeerd
op het hoofdpodium, samen met
Krezip, DJ Mason en Wipneus
Pim. Scheldepop aasde al enige
tijd op Di-rect maar het lukte
steeds niet om de boeking rond te
krijgen. Het festival, dat zich af
speelt op vijf podia, heeft zijn pro
gramma nu zo goed als rond. De
organisatie is alleen nog op zoek
naar dj-talent uit Zeeland.
WQj Meer informatie is te vinden op
L-* www.scheldepop.nl
MIDDELBURG - Dialogos, een van
de belangrijkste oude muziek-en-
sembles uit Frankrijk, verzorgt van
daag een optreden bij Muziekpo-
dium Zeeland. De zangeressen Ma
rie Barenton, Clara Coutouly en
Aurore Tillac brengen onder lei
ding van Katarina Livljanic mu
ziek uit de periode rond het jaar
ïooo. Het gaat om repertoire van
abt Abbo, vocale polyfonie die Dia
logos opnieuw tot klinken brengt,
aangevuld met improvisaties in de
zelfde stijl.
Het concert in de Zeeuwse Con
certzaal in Middelburg begint om
20.00 uur.
TERNEUZEN - In Porgy en Bess in
Terneuzen treedt morgen het John
Marshall Ferdinand Povel Euro
pean Quintet op. Dat staat bekend
als een van de beste kwintetten
uit de Europese jazzscene en
wordt gevormd door John Mar
shall op trompet en bugel, Ferdi
nand Povel op tenorsaxofoon, Rob
van Bavel op piano, Frans van
Geest op bas en Hans Dekker op
drums. De Amerikaan Marshall
woont in Duitsland en doet naast
het kwintet veel bigband-werk. Po
vel geldt internationaal als een
saxofoontopper.
Het concert begint om 16.00 uur.
door Ali Pankow
MIDDELBURG - „De toneeltekst
heeft mijn volledige instemming",
zegt Margreeth Schopenhauer uit
Middelburg. Zij is een van de vijf li
teraire vertalers Hongaars die ons
land telt. Zij leverde een belangrijk
aandeel aan het vertaalwoorden
boek Nederlands-Hongaars in
2003. Als vertaalster van de roman
De gravin van Parma van Sandor
Marai is zij ook betrokken geweest
bij de toneelbewerking.
Dit stuk, met in de hoofdrollen
Pierre Bokma en Carice van Hou
ten, gaat zaterdag 1 maart in Den
Haag in première en is gisteren be
gonnen aan de try-outs. Zaterdag
5 april is De gravin van Parma te
zien in de Stadsschouwburg Mid
delburg.
Het stuk is bewerkt en geregis
seerd door Ursul de Geer. Schopen
hauer ziet terug op stevig, maar po
sitief gesteggel met deze theaterma
ker over de vertaalslag van proza
naar toneeltekst. Zij heeft in de
loop van het proces vier versies
van het script voorbij zien komen.
„In de laatste heeft Ursul vrijwel
volledig mijn vertaling aangehou
den." De theatermaker had al con
tact met haar opgenomen toen zij
nog met de vertaling van het boek
bezig was. Vaak wilde De Geer we
ten hoe Schopenhauer een be
paald fragment zou vertalen.
Een boek is wat anders dan dialo
gen. „Gedachtengangen, bijvoor
beeld, kun je niet spelen. Ursul ge
bruikt in de voorstelling video
schermen om een bepaalde sfeer
over te brengen."
De gravin van Parma gaat over
Marais visie op Giacomo Casano
va. In oktober 1756 ontsnapt hij uit
de gevangenis in Venetië. Volko
men berooid en gewond komt hij
aan in Bolzano. Daar treft hij ge
heel onverwacht zijn grote liefde
Francesca en haar man, de graaf
van Parma. Ooit heeft Casanova
met hem geduelleerd om Frances
ca. De graaf won en is met haar ge
trouwd. Maar Francesca houdt
nog steeds van Casanova. De man
nen sluiten in Bolzano een heren
akkoord. Dan volgt de confronta
tie tussen Francesca en Giacomo.
Als voorbeeld van een stevig dis
puut met De Geer noemt Schopen
hauer de brief van de gravin. Die
bestaat uit vier woorden: Zien
Moet Ik Jou. „Geen normale Neder
landse constructie", erkent de ver-
'lk kan de keuze van Ursul
de Geer voor deze drie
stukken goed begrijpen'
taaister. Toch bepleitte ze die te
handhaven vanwege de lofliederen
die de graaf vervolgens wijdt aan
elk woord daaruit. Als vertaalster
was zij ook gebonden aan die volg
orde. De Geer koos voor Ik Moet
Jou Zien, omdat dit op toneel na
tuurlijker overkomt en niet gebon
den was aan de roman. De passage
waarin Marai op fenomenale wij
ze een kus beschrijft, is geschrapt.
„Een kus kun je op het toneel be
ter laten zien."
De gravin van Parma is het laatste
van de drie boeken van Marai die
Ursul de Geer voor toneel heeft be
werkt. Gloed en Kentering van een
huwelijk gingen er aan vooraf „Ik
kan zijn keuze goed begrijpen. De
verhalen spelen alledrie in een ver
fijnde burgerlijke cultuur die verlo
ren is gegaan. Ursul kent die we
reld nog uit de tijd van zijn groot
vader, Jonkheer mr. J. D. de Geer,
minister-president (1939/40) Het
theaterpubliek herkent inmiddels
ongetwijfeld ook de vergelijkbare
thema's. Passie, spel en verraad
spelen in deze trilogie de hoofdrol.
„Maar er zijn meer lagen", bena
drukt Schopenhauer. Zo trekt zij
de paralel tussen Sandor Marai en
Giacomo Casanova. Beiden leven
met wrok omdat ze door anderen
zijn afgesneden van hun wortels.
Marai werd op 11 april 1900 gebo
ren in het Hongaarse stadje Kassa.
Hij was achttien toen zijn geboor
testad werd ingelijfd bij Tsjecho-
Slowakije (bepaald bij de Vrede
van Versailles) en hij daardoor
moest vertrekken. Casanova op
zijn beurt kan na zijn ontvluch
ting uit 'De loden kamers' in Vene
tië ook nooit meer terug.
„Vooral die overeenkomst telt.
Niet zozeer de legendarische avon
turier zelf. Marai benadrukt in het
voorwoord ook dat hij alleen de
datum van Casanova's ontsnap
ping uit de gevangenis als histo
risch feit opvoert. Hij gebruikt ook
uitsluitend de voornaam Giaco
mo", zegt Schopenhauer. Zij heeft
meer voorbeelden van ingenieuze
parallellen die Marai in zijn werk
verweeft. Volgens haar een kolfje
naar de hand van veel literatuur
liefhebbers. Dat het werk van
Marai sinds 1998 een ware hype be
leeft, schrijft zij toe aan een won
derlijke samenloop van omstandig
heden. Gloed werd in 1998 in het
Italiaans vertaald en door critici
daar geprezen. In 1999 werd Hon
garije centraal gesteld tijdens de
Frankfurter Buchmesse. En een lo
vende bespreking van de invloed
rijke Duitse criticus Marcel Reich-
Ranicki deed de rest.
De gravin van Parma, za. 5 april,
Middelburg, Stadsschouwburg,
20.00 uur.
Toneelgroep Terneuzen, met links Frits Jansen. foto Wim Kooyman
door Marjon Sarneel
TERNEUZEN - Toneelgroep Terneu
zen speelt van woensdag tot en
met zondag het stuk Sam Shepard
in Porgy en Bess. Het vaste pu
bliek weet wat dat betekent: be
klemmend, rauw, realistisch to
neel, bovenop de spelers zitten en
de scènes ingetrokken worden.
„Maar", verzekert acteur Frits Jan
sen (59), „er kan zeker ook gela
chen worden."
Jansen is terug van weggeweest bij
Toneelgroep Terneuzen. Een jaar
of twaalf heeft hij andere dingen
gedaan en nu werd hij gevraagd.
„Ze hadden een chagrijnige ouwe
vent nodig en ze dachten aan
mij!"
Hij lacht hard. Aanvankelijk zou
de rol van Baylor, een oude boer,
door een andere speler ingevuld
worden, maar die trok zich terug.
Jansen werd gevraagd of hij de
groep uit de brand wilde helpen.
Met een klein rolletje. Bij dat rolle
tje bleek toch nogal wat tekst te
horen en Jansen vreesde dat het
uit het hoofd leren hem inmiddels
minder goed zou afgaan. Dat bleek
heel erg mee te vallen en hij kreeg
plezier in het stuk en in de interac
tie met de andere spelers.
In Vuur in de sneeuw draait het om
familieverhoudingen; het zichtba
re thema is mishandeling. Ouders
'Ze hadden een chagrijnige
ouwe vent nodig en
ze dachten aan mij'
nemen het op voor hun dochter,
die door de zoon van het andere
koppel halfdood geslagen wordt.
„Maar eigenlijk gaat het om een
zaamheid", vertelt Jansen. „Ieder
een leeft langs elkaar heen. Ik
speel een ouwe chagrijnige boer,
maar op de een of andere manier
heb ik altijd de lach aan mijn kont.
Dat merk ik al aan mijn tegenspe
lers en natuurlijk buit ik dat uit."
Jansen vindt het lastig dat er nooit
in decor gerepeteerd kan worden.
Drie weken vóór de première staat
een doorloop gepland. Dan wordt
op een zaterdag het hele stuk ach
ter elkaar gespeeld. „Gelukkig
maar", verzucht Jansen, „want je
moet toch weten hoe al die losse
scènes aan elkaar passen en wan
neer je op moet."
Hij heeft de repetities met zijn te
genspelers nodig om zijn rol te
ontwikkelen. „Ik kan lezen tot ik
groen zie, maar ik moet dóen. Dan
krijg ik gevoel met dat personage,
dan kan ik in mezelf graven naar
die facetten die ik nodig heb om
die man gestalte te geven. Dat is
een interessant proces, daar doe je
het voor. Al is het applaus aan het
eind ook heel leuk!"
'Vuur in de sneeuw', van Sam She-
pard, regie Monique Aerssens, spel
Toneelgroep Terneuzen, te zien op
woensdag 20, donderdag 21, vrij
dag 22, zaterdag 23 en zondag 24
februari om 20.00 uur in Porgy en
Bess in Terneuzen. Op 24 februari
óók om 14.30 uur. Kaartverkoop
via 0114-361815, 06-51263645 of
toneelterneuzen@zeelandnet.nl
Margreeth Schopenhauer vertaalde De gravin van Parma.
foto Ruben Oreel