Jacht van de torenvalk
Wegeling
opnieuw
ontdekt
Torenvalken speuren de omgeving af vanaf een hoge plek in het terrein. foto Chiel Jacobusse
De PZC sponsort stichting Het
Zeeuwse Landschap. In Natuur-
journaal gaat hoofd ecologie
Chiel Jacobusse wekelijks in op
wat er aan de orde is in de
Zeeuwse natuurgebieden.
Torenvalken houden er twee
manieren van jagen op na.
Bij slecht weer wordt het bid
den - stil in de lucht hangen
- vervangen door een min
der inspannende jachtmetho-
de. De vogel overziet vanaf
een paal de omgeving om
prooien op te sporen.
door Chiel Jacobusse
Er is een groot verschil in de manie
ren waarop roofvogels hun prooi be
machtigen. Sperwers vliegen laag
over de grond en overrompelen
hun prooi na een snelle achtervolging, met
onnavolgbare zwenkingen. Slechtvalken la
ten zich vanaf grote hoogte als een steen
op hun prooi vallen en die breekt de nek,
voordat-ie beseft dat er iets aan de hand is.
Buizerds zijn slome duikelaars, die dik te
vreden zijn met aas dat toevallig voorhan
den is. Torenvalken hangen stil in de lucht
en wachten op het moment dat hun slacht
offer vóór het grijpen is. Ze staan te bid
den; zo heet dat in de volksmond.
Het woord bidden berust eigenlijk op een
foutieve vertaling uit het Engels. Roofvo
gels heten 'birds of prey' (letterlijk: prooi
vogels) en preying is zoiets als jagen of
azen op een prooi. Bij de vertaling naar
het Nederlands is dat als praying (bidden)
opgevat en zo komen wij aan onze bidden
de valkjes. Dat bidden gaat ongelofelijk pre
cies in zijn werk. Wil een biddende toren
valk kans van slagen hebben, dan is grote
precisie een eerste vereiste. Om dat te berei
ken mag de kop nauwelijks bewegen, an
ders zou de prooi die in beeld is voor het
oog heen en weer dansen. Onderzoekers
hebben vastgesteld dat de kop niet meer
dan een paar millimeter van plaats veran
dert tijdens het bidden. Het ogenschijnlij
ke gemak waarmee vogels stilstaan in de
lucht is bedrieglijke schijn. Bidden kost
veel energie, en je ziet dan ook dat zo'n
biddende valk geregeld even pauzeert van
het wilde gefladder met de vleugels. Het
kan niet anders of het lichaam verliest dan
haar positie, en minutieus onderzoek
heeft uitgewezen dat dit ook inderdaad zo
is. De torenvalk slaagt erin om toch de kop
in positie te houden dankzij de zeer lange
en flexibele nek.
Soms kost bidden zoveel energie dat het re
sultaat eenvoudigweg niet opweegt tegen
de inspanningen. Torenvalken kiezen dan
een hoge plek in het terrein, zoals een paal
tje of de top van een struik om de omge
ving vanuit een rusthouding af te speuren.
Dat doen ze bijvoorbeeld bij harde wind
of heel slecht zicht. Natuurlijk levert die
manier van jagen minder op, want de vo
gel heeft maar een beperkt overzicht over
het terrein. De mogelijkheid tot 'in
zoomen' die het bidden biedt, ontbreekt
vanaf een vaste positie.
Op een stormachtige januaridag zat er een
vrouwtjes torenvalk op het talud van de
zeedijk. We stopten op nog geen tien me
ter afstand, maar net op het moment dat
het portierraampje naar beneden ging,
vloog de vogel op. Ze kwam nog geen drie
meter bij ons vandaan op een paaltje zit
ten. Nu kun je de theorie uit het vogel
boekje nog zo goed kennen; begrijpen wat
er op zo'n moment aan de hand is, is een
tweede. De vogel zat wat met de kop te
draaien en pas achteraf begreep ik dat er
waarschijnlijk een muis vlak naast ons zat
en dat wij de hongerige torenvalk danig in
de weg zaten. Dat begrip kwam pas een
week later, toen zich weer iets soortgelijks
voordeed. Links van de weg zat een toren
valk en ik pakte de camera op de stoel
naast me en opende het raampje. De vogel
stak vlak voor mijn neus over en streek
neer op een hoop slootbagger aan de ande
re kant van de weg; ook dit keer weer dich
terbij dan eerst. De vogel stak zijn kop in
de grond en kwam een paar seconden la
ter tevoorschijn met een dikke aardmuis in
de snavel.
tekening Adri Karman
Als onderdeel van wandelroutes lij
ken de dreven en wegelingen op
nieuw te worden ontdekt. Uit de
ze aarden weggetjes en karrespo-
ren zijn van lieverlee veel van de
tegenwoordige, keurig geplaveide
of geasfalteerde, wegen ontstaan.
De eerste weg op Walcheren die
werd bestraat was, in 1616, de Veer-
seweg. De 'gaanpaden' volgen
vaak kronkelend de kreekruggen,
zoals onder meer in het poelland
schap in de omgeving van Nisse.
