spectrum
IO I
Enige bescheidenheid is gepast
De oudste
plaatsen van
Zeeland
_j-
PZC
Zaterdag 16 februari 2008
Het moet, die dertiende februari
1208, een bijzondere bijeenkomst
zijn geweest. Vermoedelijke plaats
van handeling: de Middelburgse
Abdij. Een groepje invloedrijke
edellieden heeft zich er verzameld:
Graaf Willem I van Holland, Hugo
van Voorne (burggraaf van Zee
land), Egbert van Bentheim (verre
familie van Willem I), de Utrechtse
edelman Gerard van Horst.
door Willem van Dam
In dat gezelschap bevindt zich ook
ambachtsheer Egidius van Sabbinge.
Ze zijn bijeen om een belangrijke
overeenkomst te bezegelen; graaf
Willem en zijn gemalin Aleid schel
den de abt van Middelburg een aanzienlij
ke schuld kwijt. Het document waarin dat
werd vastgelegd, is altijd bewaard geble
ven en bevindt zich nu in het Zeeuws Ar
chief. Het is het eerste officiële stuk waarin
de naam Sabbinge voorkomt. En het is dit
document, waaraan de inwoners van
Oud-Sabbinge de zekerheid mogen ontle
nen dat hun dorp achthonderd jaar be
staat. „Het is", zegt P. A. Henderikx uit
Veere, gepensioneerd hoogleraar in de Ne
derzettingsgeschiedenis van de Nederlan
den in de middeleeuwen, „een ingewik
keld stuk. Waarom die schuld werd kwijt
gescholden is niet duidelijk." Wat volgens
Henderikx wél nagenoeg vaststaat, is dat
de ambachtsheer van Sabbinge tijdens die
plechtigheid in de Abdij als getuige optrad.
De Sabbingers gaan het 800-jarig bestaan
van hun dorp uitbundig vieren. De festivi
teiten beginnen vandaag met een Bourgon
dische maaltijd, waaraan alle dorpelingen -
het liefst in middeleeuwse kledij - mogen
aanschuiven. In de loop van dit jaar wor
den nog diverse andere festiviteiten georga
niseerd. Achthonderd jaar Oud-Sabbinge.
Ze zijn er, in het nietige dorp op Zuid-Be
veland, trots op. Enige bescheidenheid is
echter gepast. Er zijn in Zeeland tal van
plaatsen waarvan de historie veel verder
teruggaat. Aardenburg ontstond vermoede
lijk in de achtste eeuw; de geschiedenis
van Oostburg, Middelburg, West- en
Oost-Souburg, Yerseke, Goes, Zierikzee,
Burgh en Haamstede reikt tot in de negen
de en tiende eeuw; IJzendijke, Oost- en
Westkapelle, Kloetinge en Ouwerkerk ont
stonden in de twaalfde eeuw.
Was er voor die tijd dan geen sprake van
enige bewoning in Zeeland? Zeker wel.
2200 jaar voor Christus moet zich - bij
voorbeeld - in de buurt van Haamstede
een nederzetting hebben bevonden, waar
van de bewoners leefden van landbouw,
veeteelt, jacht en visserij. En nóg veel vroe
ger moeten er in Zeeland Neanderthalers
hebben gebivakkeerd.
De zee heeft altijd met Zeeland gespeeld.
Aangespoeld slib maakte land en schorren;
woest water vrat het land weer weg.
Nederzettingen werden gesticht en wegge
spoeld. De Romeinen kwamen en gingen,
Vikingen verschenen en er werden verster
kingen (Middelburg, Domburg, Souburg,
Oostburg, Burgh) gebouwd om de plunde
raars buiten de deur te houden. Vooral
vanuit Vlaanderen trokken veel kloosterlin
gen naar Zeeland. Zij stichtten parochies
en bouwden kerken. Om hun bezittingen
tegen het wispelturige water te bescher
men wierpen zij dammen en dijken op. Zo
werd het zompige Zeeuwse land stukje bij
beetje veiliger en ontstonden er - met na
me in de twaalfde en dertiende eeuw -
steeds meer dorpen.
Een van die dorpen is wat nu Oud-Sabbin
ge heet, gelegen op het voormalige eiland
Wolphaartsdijk. Dat eiland - destijds om
spoeld door de Zuidvliet, de Wijtvliet, het
Sloe en de Schenge - werd niet lang na
1100 bedijkt. Behalve Sabbinge vormden
zich er dorpjes als Westkerke, Oostkerke
en Hongersdijk. Nu zijn er op dat vroegere
eiland nog twee dorpskernen: Wolphaarts
dijk en Oud-Sabbinge.
Achthonderd jaar Oud-Sabbinge. Maar
met een aan zekerheid grenzende waar
schijnlijkheid, zo zegt Henderikx, is het
dorp nóg iets ouder. Want blijkt uit oude
geschriften niet dat er al rond 1190 een
kerk moet hebben gestaan? „Oud-Sabbin
ge is zonder meer een dorp van 800-plus."
Aardenburg is het oudste
stadje van Zeeland. Het
dateert van de achtste eeuw. Nóg
vroeger moet er een Romeinse
vesting (een castellum) zijn
geweest. In de middeleeuwen gold
Aardenburg als een belangrijke
handelsplaats.
©Oostburg ontstond aan het
einde van de negende
eeuw aan een ringburgwal die
was aangelegd om de bevolking
tegen plunderende Vikingen te
beschermen. Oostburg kreeg in
1237 stadsrechten.
©Ook de geschiedenis van
Middelburg begint meer dan
duizend jaar geleden. De stad is in
het midden van de negende eeuw
ontstaan. Rond die tijd bevond zich
ook daar een verdedigingswerk
tegen Vikingen. Middelburg mag
zich sinds 1217 officieel een stad
noemen. In dat jaar kreeg Middel
burg stadsrechten.
Souburg (negende/tiende
eeuw) ontstond eveneens
rond een ringburgwal. West-
Souburg was lange tijd de
belangrijkste kern van de twee
dorpen die samen Souburg
vormen. De heren van Sint-
Aldegonde bestierden lange tijd
het ambacht West-Souburg.
©Burgh ontstond aan het
eind van de negende eeuw
ook al rond een verdedigings
werk. Het dorp wordt vaak in één
adem genoemd met Haamstede,
waar omstreeks 1150 het slot
Haamstede werd gebouwd.
Burgh-Haamstede
Slot Haamstede
Zierikzee
Oud-Sabbinge
Middelburg
4) Souburg
Goes
Yerseke
Oostburg
Aardenburg
castellum Aardenburg
©De naam Zierikzee is ver
moedelijk een samentrek
king van Zierik en Ee. Zierik, zo
wordt aangenomen, was een
plaatselijke machthebberen de Ee
was een kreek. Die kreek werd Zie-
riks Ee genoemd. De oudste sporen
van Zierikzees verleden gaan terug
naar de tiende eeuw. Zierikzee
verwierf in 1248 stadsrechten.
©Yerseke wordt voor het
eerst genoemd in een
officieel document uit 966. Toen
heette het nog Gersika, vermoe
delijk afgeleid van 'kreek'. Het
dorp werd gesticht op een
vroegere kreekrug.
©Goes vierde
ruim twee jaar
geleden het 600-jarig
bestaan. De stad is
echter veel ouderen
ontstond aan het eind
van de tiende eeuw aan
een kreek (de korte
Gos). Sinds 1405 draagt
Goes het predikaat stad.
