Spirituele bewegingen
Maharishi Mahesh Yogi
Met een grote kring volgelingen om zich heen leeft menig
goeroe in weelde. Zijn charisma is vaak goed voor een
riante inkomstenbron. Deze week maakte de Transceden-
te Meditatiebeweging bekend dat geestelijk leider Maha
rishi (91) stopt. Ooit een goeroe waar The Beatles achter
aan liepen. Wat maakt deze spiritueel leiders zo populair?
Sri Sri Ravi Shankar
1 4 Zaterdag 2 februari 2008 PZC
Houvast aai
door Tanja Kits
Maharishi Mahesh Yogi is in (waarschijnlijk) 1917 geboren als
Mahesh Prasad Varma in de Indiase deelstaat Madhya Pradesh. Hij is de
grondlegger van de Transcendente Meditatie-beweging (TM), die volgens de
organisatie zelf wereldwijd meer dan vijf miljoen aanhangers van Maharashi's me
ditatietechniek heeft.Met zijn TM wil Maharishi 'samenhang creëren in een wereld ge
tergd door onze eigen gespannen breinen, kunstmatige nationale grenzen, terrorisme
en irrationeel geweld', zo zei hij in 2006 tegen The New York Times. President Bush ziet hij
als de grootste 'kwajongen' van deze tijd. Ook is Maharishi's erop uit de wereld te herbou
wen. Veel gebouwen zijn volgens de goeroe vergiftigd, waaronder die van de Verenigde Naties
in New York en het Witte Huis in Washington. In verschillende steden wereldwijd heeft Maharis
hi plannen voor 3000 marmeren 'vredespaleizen' en ook is hij ervan overtuigd dat elk land een ver
keerd gekozen hoofdstad heeft. De Maharishi gaat uit van 'brahmastan' - het geografische en ener
giecentrum van ieder land. Dat zou Smith Center in Kansas tot hoofdstad van de VS maken, een
plaatsje met niet meer dan 2000 inwoners. In 1968 adopteren The Beatles Maharishi tot hun goeroe.
Na enkele maanden komt het echter tot
een breuk omdat The Beatles vin
den dat Maharishi wel erg veel j||
aandacht heeft voor seks en
geld.
Sri Sri Ravi Shankar (1956) is een spiritueel en humanitair leider,
geboren in Tamil Nadu, India. Zijn internationale stichting Art of Living
ijvert voor het verminderen van stress op individueel niveau en het reduce
ren van ziekte en geweld in de maatschappij als geheel. Daarnaast is Shankar de
drijvende kracht achter de charitatieve organisatie International Association for Hu
man Values, dat het 5H-programma aanhoudt. Daarin streeft de organisatie naar: health
(gezondheid), housing (huizen), hygene (hygiëne), humain values (menselijke waarden) en
harmony (harmonie). Shankar is een voormalige volgeling van Maharishi Madesh Yogi, die
hem als zijn favoriete discipel beschouwde. Begin jaren negentig voegt Shankar 'Sri Sri' toe aan
zijn naam na een conflict met de Indiase sitarspeler Ravi Shankar. Zijn naamgenoot (en vader van
de Amerikaanse zangeres Norah Jones) verwijt de goeroe dat hij de naam van de bekende muzi
kant misbruikt voor eigen gewin. Sri Sri benadrukt verbinding tussen lichaam en geest en stelt dat
de ademhaling een instrument is om de geest te laten ontspannen. Daarnaast predikt hij dienstbaar
heid aan de medemens. Shankar bracht dat in de praktijk door gratis anti-stresscursussen te bieden
aan inwoners van New York na de
aanslagen van 11 september
2001Ook in Irak is Sri Sri's or
ganisatie actief om de bevol
king af te helpen van stress-
gevoelens.
eel hippies in de jaren zestig
en zeventig lieten het christe
lijk geloof waarin ze waren
grootgebracht vallen als een
baksteen. Te burgerlijk, te dog
matisch, te strak in de leer, vonden ze.
Veel liever sloten ze zich aan bij spirituele
bewegingen als de Bhagwan of Hare Kris
hna. Velen lieten zich overhalen tot Trans
cendente Meditatie. „Ze liepen weg bij de
gevestigde orde, maar gingen zo weer een
nieuwe orde binnen. Met vaak nog veel
meer dogma's en regels", constateert Paul
van der Velde, universitair hoofddocent
hindoeïsme en boeddhisme aan de Rad
boud Universiteit.
Veel van de nieuwe spirituele bewegin
gen vloeiden voort uit het boeddhisme.
Het fenomeen goeroe waaide over vanuit
India. Goeroe betekent eigenlijk niet
meer dan 'leraar op het spirituele vlak'.
Toch heeft de term goeroe in Nederland
een negatieve bijklank. „Inderdaad", be
aamt Van der Velde. „En niet voor niets.
De goeroes die wij kennen in het Westen
zijn vaak leiders van spirituele bewegin
gen die op den duur enge trekjes hebben
gekregen. Kijk naar een Bhagwan die zich
enorm heeft verrijkt, een Sai Baba die in
opspraak is geraakt vanwege pedofiele
handelingen, andere spirituele leiders die
zich vergrijpen aan vrouwen. Vrouwen
die helemaal worden uitgewoond onder
het mom van mystieke initiatie. Omdat
het zo goed is voor henzelf." Van der Vel
de gruwt ervan.
Het zichzelf verrijken zou eigenlijk niet
moeten passen bij de boodschap die de
meeste goeroes uitdragen: niet het mate
riële maar het geestelijke is belangrijk in
het leven. „Klopt, maar je ziet dat dit
soort goeroes mensen om zich heen ver
zamelt die hen op een voetstuk plaatsen.
Ze krijgen steeds meer macht en denken
zich steeds meer te kunnen veroorloven.
Ze proberen de grenzen op te zoeken. Op
seksueel vlak, maar ook op materieel vlak.
En er is niemand in de buurt die er kri
tiek op levert. Want kritische mensen
worden geweerd. Als er al kritiek van bui
tenaf de cirkel binnendringt, dan wordt
die intern weggewuifd met argumenten
als: ze snappen ons niet. Of nog erger: ze
zijn er nog niet aan toe."
Dat mensen vallen voor een goeroe,
snapt Van der Velde wel. „Het zijn vaak
heel charmante, charismatische figuren.
Ze komen op je af met een glimlach van
hier tot aan de maan. Daar kun je ontzet
tend van onder de indruk raken, vooral
als je je niet zo happy voelt, en denken:
dit is het paradijs. Je wilt dat geluksgevoel
vaker beleven en loopt achter zo'n goeroe
aan. Dan krijgt het iets verslavends. Maar
net als een ex-heroïneverslaafde eens zei:
het gevoel van de eerste shot krijg je
nooit meer."
Zonder uitzondering zijn goeroes volgens
hem pronkziek. „Neem Sri Sri Ravi Shan
kar die nu erg populair is. Velen schijnen
heel wat bij hem te ervaren, maar ik zie
bovenal zijn enorme ijdelheid. Met een
grote hang naar macht. Sommige goeroes
hebben wel een aardige boodschap, maar
vaak is het heel vaag allemaal. Ze gebrui
ken methodes om groepen te beïnvloe
den en zijn daar heel behendig in. Ze we
ten precies de zwakke plekken van hun
