spectrum 8
'Ik heb het zwarte
gat en de geraniums
nooit gezien'
Voormalig Philips-topman
Jan Timmer kijkt vlak voor
zijn 75e verjaardag nog altijd
vooruit. De krachtige leider
die het elektronicaconcern
door het turbulente begin
van de jaren negentig
rodste, ergert zich aan het
gedrag van private
7 investeerders. Het Philips van
;de jaren negentig zou in het
huidige tijdperk volgens hem
voor een habbekrats
overgenomen zijn.
PZC
Zaterdag 2 februari 2008
Hij stond aan de basis
van de grootste om
wenteling in de ge
schiedenis van het Ne
derlandse bedrijfsle
ven. Meedogenloos re
kende Jan Timmer
vanaf 1990 bij Philips af met een cultuur
waarin een baan bij het elektronicacon
cern bijna synoniem stond voor werkze
kerheid. De voormalig Philips-president
wist dankzij operatie-Centurion een faillis
sement van het concern af te wenden.
Liefst 50.000 mensen bij Philips verloren
door de ingreep hun baan. Heel Philips
leefde tussen hoop en vrees.
„De ontwikkelingen bij Philips stonden
niet op zichzelf Centurion had alles te ma
ken met de concurrentiekracht van het
Verre Oosten. Die werd schromelijk onder
schat door Europese en Amerikaanse mul
tinationals. Ook IBM, Ford en General Mo
tors kwamen daardoor in de problemen",
zegt Timmer nu. „Rigoureus ingrijpen
moest. We hebben er ruimschoots de tijd
voor genomen om iedereen daarvan te
doordringen. Dat verklaart dat Centurion
relatief weinig weerstand heeft opgeroe
pen. Het was frappant dat mensen begrip
hadden voor de situatie waarin Philips
zich bevond. Het had heel anders kunnen
lopen, met stakingen en verzet."
In het huidige tijdsgewricht zou de opera
tie volgens Timmer nooit geslaagd zijn.
„Als Philips toen geconfronteerd was met
dezelfde agressiviteit van hedge funds als
ABN Amro, was het bedrijf voor een hab-
bekrats overgenomen."
Jan Timmer wordt deze maand 75 jaar, een
leeftijd waarop reflecteren soms macht der
gewoonte wordt. Het hart van de oud-top
man van Philips klopt nauwelijks voor het
verleden. Zijn lezingen en presentaties
gaan altijd over actuele thema's. Langdurig
kan hij spreken over de opkomst van Chi
na als economische grootmacht, het activis
me van aandeelhouders of de schuldenlast
van de Verenigde Staten. Toch valt aan te
rugkijken niet altijd te ontkomen. „Hier
spreekt de bijna 75-jarige", voegt hij er met
enige zelfspot aan toe. „Ik heb het zwarte
gat en de geraniums nooit gezien."
In zijn huiskamer in Oisterwijk toont Tim
mer geen enkele behoefte om te oordelen
over de huidige strategie van Philips. Laat
staan dat hij wil afrekenen met voormalige
collega's van het concern, waar hij elf jaar
geleden alle banden mee verbrak na een
conflict met opvolger Cor Boonstra. „Nie
mand mag de indruk krijgen dat ik een in
terview gebruik om daarmee mijn gram te
halen. Dat wil ik absoluut niet", zegt hij
zonder een spoortje twijfel.
De naam van Boonstra komt niet over de
lippen van Timmer. Het boek Let's make
things better van research-journalist Marcel
Metze, waarin 'het conflict' uitvoerig be
handeld wordt, heeft hij nooit gelezen.
Timmer zit in zijn huiskamer het liefst in
de stoel waarop hij kan uitkijken op het
ven in zijn tuin. „Sommige mensen vin
den dit het mooiste plekje van Oister
wijk", stelt hij met enige trots. „Echt au
thentiek. Het ven staat zelfs op landkaar
ten."
Op spaarzame momenten tijdens het vier
uur durende gesprek is de krachtdadige lei
der wat losser. „Ik heb veel geluk gehad",
zegt hij een aantal keren. „Toen ik in 1952
bij Philips op de administratie binnen
kwam, hebben twee van mijn bazen veel
tijd aan mij besteed. Ze zagen dat ik het
concern écht wilde leren kennen. Ik stelde
continu vragen omdat ik nieuwsgierig
was. Daarna ben ik als 26-jarige uitgezon
den naar Ethiopië. Een ervaring waar ik
mijn hele leven profijt van heb gehad. Ik
heb ook het geluk gehad dat ik na mijn ver
trek bij Philips een aantal interessante com
missariaten kreeg", zegt Timmer.
Zo komt het gesprek op het bestuur van
ondernemingen en de boekhoudschanda
len rond Enron, Ahold en Parmalat. „Ont
staan door het gedrag van slechteriken.
Menselijke tekortkomingen", stelt hij fel.
„Vervolgens komt er een typisch bureau
cratische beweging op gang, waarbij geke
ken wordt of een incident in regels te van
gen is. Dat kan niet, een slechte vorm van
governance. Er is al een gruwelijke hoop re
gels. Gierigheid en hebzucht kom je in elk
politiek systeem tegen en zijn niet uit te
bannen door regels. Een sterke raad van
commissarissen kan voorkomen dat pro
blemen ontstaan. Zet daar mensen neer
die zich niet alles op de mouw laten spel
den. Maar het blijft altijd mensenwerk."
Timmer hekelt de grotere invloed die aan
deelhouders de afgelopen jaren op het be
leid van beursgenoteerde ondernemingen
hebben gekregen. Met name de code-Ta-
baksblat zorgde er in ons land voor dat ze
zich meer met het beleid van ondernemin
gen kunnen bemoeien. „Het middel is er
ger dan de kwaal. Uit winstbejag en heb
zucht worden verkeerde beslissingen geno
men en naar de continuïteit wordt niet
meer gekeken. Het is onthutsend dat een
paar aandeelhouders zomaar spanningen
kunnen veroorzaken, waardoor een heel
concern gedwongen kan worden zichzelf
op te splitsen. De strijd rondom ABN
Amro is een goed voorbeeld. Ik vind dat
de overheid heeft gefaald en te makkelijk
een stuk nationaal prestige uit handen
heeft gegeven. Ze waren roomser dan de
paus. Je moet soms een gezond eigenbe
lang nastreven. Denk maar niet dat de
Fransen ooit Société Générale zullen opge
ven, zelfs niet nu die bank zich in de nes
ten heeft gewerkt. De problemen lossen ze
zelf op, daar ben ik van overtuigd."
Timmer verdenkt politici ervan dat ze met
de code-Tabaksblat alleen maar de exorbi
tante zelfverrijking van bestuurders aan
banden wilden leggen. „Daar zijn de politi
ci zelf niet in geslaagd, dus lieten ze het
aan de aandeelhouders over. Een voor
beeld van slecht management. Incidenten
mogen niet zulke veranderingen inluiden.
De hedge funds lachten in hun vuistje. Het
jachtgebied is hun op een gouden schaal
aangeboden. Kijk eens naar de salarissen
van de directeuren bij die private investeer
ders. Met een kleine groep strijken ze zo
meer dan een miljard op. Die verdiensten
lopen nog veel meer uit de klauwen dan
de salarissen bij ondernemingen met een
raad van commissarissen."
Timmer is opvallend uitgesproken over ac
tivistische aandeelhouders. Hij heeft geen
goed woord over voor private investeer
ders en hedge funds, die bedrijven opko
pen, leegzuigen en weer van de hand
doen. Het Philips van begin jaren negentig
had zich nu niet kunnen wapenen tegen
organisaties met dit soort bedoelingen,
denkt Timmer. „We zouden nooit de kans
hebben gekregen om het concern weer op
de rails te krijgen."
Het is een van de weinige keren dat hij het
over Philips heeft. Telkens blijkt dat hij de
periode waarin hij bij het concern werkte,
van 1953 tot 1997, als afgesloten be
schouwd. „Weg is weg, heb ik altijd ge
zegd. En daar houd ik me aan."
Geldt dat ook voor PSV? De club
waar hij als commissaris tot
twee jaar geleden nadrukkelijk
zijn stempel op het beleid druk
te. „Ik ben supporter", luidt zijn summiere
commentaar. „Natuurlijk erger je je wel
eens aan het spel op het veld, dat hoort er
bij. In de bestuurskamer kan ik nog altijd
binnenkomen."
Timmer doet er wederom het zwijgen toe
als hem gevraagd wordt naar een conflict
uit het verleden. Even om het geheugen
op te frissen: vier jaar geleden uitte hij kri
tiek op Guus Hiddink en Harry van Raaij,
de trainer en voorzitter die voor veel fans
onschendbaar waren. Het kwam hem op
veel kritiek van supporters te staan. „Afge
sloten", zegt Jan Timmer en hij vervolgt in
algemene zin. „Ik heb een enorm incasse
ringsvermogen en dat is me altijd van pas
gekomen."
Ook na zijn loopbaan bij Philips. „Mensen
onderschatten wat erbij komt kijken om
als commissaris te kunnen functioneren.
Het is geen baan waar je onderuitgezakt
kunt zitten met een sigaar en een glas cog
nac. Je moet kennis en ervaring hebben
om niet het bos ingestuurd te worden. Als
je alleen al ziet hoeveel regelgeving er bij
voorbeeld op banken en verzekeraars af
komt, echt ongelooflijk."
Timmer vindt het niet jammer dat hij van
wege zijn leeftijd niet meer in aanmerking
komt voor commissariaten. „Het is een
zware functie, die niet iedereen op hoge
Timmer
door Rik Elfrink en Chris Paulussen
foto Marie-Therèse Kierkels
V-v
i v
