Boeken
Hella Haasses zoektocht
H
Moord op muzikant en politicus Venijn in een potje met rijst
PZC Donderdag 31 januari 2008 19
BOEKEN KORT
VER E 2 Geluk is niet een
voudig, blijkt uit de bundel Hon
derd procent mens van Roel
Smits (1964). Het zijn humoris
tische verhalen met een onmis
kenbaar bittere ondertoon,
waarbij je als lezer weinig illu
sies hoeft te koesteren over de
opgevoerde personages. Vaak ge
boren verliezers, die balanceren
op de grens van zelfzucht en me
deleven. Tragikomisch is bijvoor
beeld het verhaal over een vut
ter die met zijn leven geen raad
weet, terwijl zijn vrouw zich
stort op het troosten van ster
venden. Een veelbelovend de
buut.
Roel Smits - Honderd procent mens.
Nieuw Amsterdam, 16,50 euro.
ïTSTADJE Een idyllisch gele
gen kuststadje in Maine bergt
meer leed dan je zou vermoe
den in zo'n wonderschone om
geving. De gepensioneerde en
strenge onderwijzeres Olive Kit-
teridge vormt de spil van de fas
cinerende roman Winter van Eli
sabeth Strout. Door haar ont
moetingen met allerlei mensen
die in het stadje wonen of er ge
woond hebben, komt de ge
meenschap tot leven en krijgen
we zicht op de menselijke dra
ma's achter de schone schijn.
[F1 Elisabeth Strout - Winter. Vertaling
Marijke Versluys. Atlas, 19,90 euro.
MASSAHYSTERIE De Britse
schrijver Andrew O'Hagan
(Glasgow, 1968) beschrijft in
zijn roman Blijf bij mij een lief
desverhaal tegen de achtergrond
van een religieuze oorlog. Een
Engelse priester wordt in een
Schotse parochie benoemd,
waar niet iedereen hem accep
teert. Hij wordt het middelpunt
van massahysterie. Enerzijds
spelen klassentegenstellingen
een rol, anderzijds worstelt Da
vid met zijn eigen tekortkomin
gen en zwaktes. Blijf bij mij schil
dert behalve persoonlijke verlie
zen, ook de teloorgang van de
idealen van een generatie.
Andrew O'Hagan - Blijf bij mij. Verta
ling Eugène Dabekaussen en Tilly
Maters. De Geus, 22,50 euro.
In 1948 verscheen Oeroeg van Hella Haasse als boekenweekgeschenk. De foto is gemaakt in het Inter
nationale Culturele Centrum in Amsterdam tijdens een van haar signeersessies.
baarlijk evenwichtsorgaan is, op de grens tus
sen Niets en Alles, tussen chaos en kosmos.
Ons hele bestaan op aarde, als soort én als indi
vidu, is één lang gevecht om het midden te
houden tussen blinde dierlijkheid en een even
absolute overgave aan wat wij, met behulp van
ons bedrieglijke intellect en onze bedrieglijke
emotie, geloofwaardig noemen."
Het is zo tekenend voor het zoekende en onder
zoekende als basis van al het werk van Haasse,
waarin niets vastligt en alles dobbert, dat de
scholier Marten Siebeling zich na deze woor
den afvraagt: „Begrijp ik wat zij bedoelt?"
Voor Elina is het een gevecht dat ze niet kan
winnen. „Ik heb er een leven lang over moeten
doen om te ontdekken dat die dingen niet in
woorden uitgedrukt kunnen worden, maar al
leen in wat iemand is. Ach, ik ben een dom
oud wijf omdat ik toch weer wil zeggen wat ik
niet zeggen kan."
Maar het wel proberen, is dat niet zo ongeveer
Haasse's drijfveer? Wie het andere recente deel
tje erbij pakt, vindt veel ondersteuning voor de
ze aanname. Het gaat om De tuinen van Bomar-
zo, haar fenomenale boek uit 1968 over een
raadselachtige, maniëristische beeldentuin in
Midden-Italië. Wie er nu komt, treft aangehark
te paden, maar toen Haasse er voor het eerst
kwam - en nog tot eind jaren tachtig - was het
een nauwelijks begaanbare plek. De schrijfster
werd zo door dit 'parco dei mostri' gegrepen,
dat ze er een boek over schreef dat genres over
steeg, dan wel samenbracht: essay, roman, reis
verhaal, filosofie, geschiedverhaal.
Het toch weer willen zeggen wat niet gezegd
kan worden, is hier een op fantasie gebaseerde
uitleg over hoe het park ontstaan zou kunnen
zijn. Nu is De tuinen van Bomarzo wat het is:
het adembenemende verslag van een diepe, in
nerlijke speurtocht van een groot auteur naar
inhoud, bronnen en vormen van haar schrijver
schap.
npi Hella S. Haasse: De ingewijden. Roman. 480 blz, geb.
26,95 euro.
Hella S. Haasse: De tuinen van Bomarzo. 143 blz.,
geb. 18,95 euro. Uitgeverij Querido.
Drie dagen na haar 90ste verjaardag op
2 februari opent Hella Haasse het aan
haar gewijde museum. Het is niet een
gebouw waar belangstellenden haar
bureau kunnen aanraken. Het wordt
een internetmuseum. Te vinden op
www.hellahaassemuseum.nl.
door Theo Hakkert
foto ANP Historisch Archief
Het aan Hella Haasse gewijde mu
seum op internet belooft dagboek
fragmenten, brieven, inkijkjes in ma
nuscripten, foto's en de mogelijk
heid op associatieve wijze door le
ven en werk van de schrijfster te struinen.
Mooi, heel mooi zelfs, maar om te variëren op
Harm Edens: gelukkig hebben we de boeken
nog.
Geheel in overeenstemming met de beschei
den wijze waarop Hella Haasse zich door de
Nederlandse letteren beweegt, verschijnt op ge
zette tijden, maar zonder trommels en trompet
ten een aantal nieuwe delen van haar Verza
meld Werk. In superieur marmerwit, gebon
den, tijdloos, niet genummerd.
Rond de opening van het museum verschijnt
een tweetal boeken. Uitzicht, een bundel met
essays en lezingen die in de reeks past, en een
feesteditie van Het woud der verwachting. Een
gebonden editie van deze vroege, historische
roman met afbeeldingen in kleur.
Wat niet de aandacht af mag leiden van de
twee recent verschenen delen van Verzameld
Werk, want die horen bij het beste dat Haasse
heeft geschreven. Al worden beide titels niet
vaak genoemd als het om de hoogtepunten
van het oeuvre gaat. Dan vallen steeds titels als
Oeroeg, Heren van de thee, Het woud der ver
wachting, Sleuteloog en de historische romans
over de Bentincks.
Laten we bijvoorbeeld De ingewijden niet verge
ten. De roman verscheen in 1957 en verhaalt
over zes personages die op het betrekkelijke iso
lement van het eiland Kreta tot elkaar veroor
deeld zijn en op zichzelf worden teruggewor
pen. Centrale figuur, met wie iedereen in con
tact treedt, is de met raadselen omgeven oude
vrouw Elina, in wier kijk op wereld en leven
we echo's van Haasse's ideeën menen te horen.
„Ik denk wel eens dat de mens een wonder-
n
Jonatha Faye Keiler-
man - Misdadigers
(vert. Harmien
Robroch)
Sijthoff, 17,95 euro
door Mieske van Eek
Sinds de successen van
het echtpaar Nicci
French zijn de
duo-schrijvers niet
meer weg te denken uit de
misdaadliteratuur. Zo lever
den Jonathan en Faye Keiler-
man in 2005 hun eerste geza
menlijke roman Dubbele dood
slag af Nu ligt nummer 2,
Misdadigers, in de boekwin
kel, waarin opnieuw twee kor
te verhalen zijn opgenomen.
In Muzikale erfenis gaan de po
litiemannen Van Gundy en
Baker op zoek naar de moor
denaar van een ooit succesvol
le popmuzikant. Deze Jack Jef
fries blijkt in zijn wilde tijd
zijn zaad overvloedig uitge
strooid te hebben. Baker en
Van Gundy, zelf grote muziek
liefhebbers, stuiten al snel op
een rijke weduwe die ooit
ook iets met de zanger had.
Dat leidt tot een eerder sfeer
vol dan spannend verhaal,
met wel weer een aardige ont
knoping. Het andere verhaal,
De moraal, speelt in de poli
tiek. Davida Grayson is staats-
afgevaardigde van Berkeley
en openlijk lesbisch. Boven
dien is ze een felle voorvecht
ster van stamcelonderzoek.
Geen zaken om zich bij alle
kiezers even geliefd te maken.
Ze is voor niets en niemand
bang, wat niet verhindert dat
ze op een dag dood wordt ge
vonden, geveld door een
schot hagel. De rechercheurs
Will Barnes en Amanda Isis
stuiten al snel op zaken die
Davida tijdens haar leven lie
ver verborgen hield. Maar de
karakters blijven wat vlak of
komen niet verder dan karika
turen. Aardig is in beide ver
halen de verweving van het
persoonlijk leven van de re
chercheurs met het misdaad
verhaal. Het levert smakelijke,
zij het wat lichte, kost op.
door Mieske van Eek
[F] Wanda Bommer - Boom
Nijgh Van Ditmar,
et grootste venijn
van de nieuwe ro
man Boom van
Wanda Bommer
zit in een potje. Femke heeft
twee weckpotjes gevuld met
gekookte rijst. Het ene potje
spreekt ze regelmatig liefde
vol toe, het andere scheldt ze
uit. Het is een experiment.
Binnen drie weken moet de
rijst in het haatpotje beschim
meld zijn, terwijl die in het
liefdepotje glanzend wit
blijft. Boom is een grappige ze-
denkomedie over een plotse
ling aan de hormonen overge
leverd middelbaar echtpaar
en de worsteling van hun
twee dochters met de liefde.
Spil in het verhaal is de muzi
kant Boom, die zijn gebrek
aan succes in de muziek mas
keert door uitgesproken
macho-gedrag. Vrouwen ra
ken gemakkelijk in zijn ban
en hij verleidt achtereenvol
gens de dochters Femke en
Lieke en de moeder, Agnes.
Ondertussen zijn ook bij va
der Bart de seksuele stoppen
doorgeslagen. Hij stort zich in
een kansloze poging een po
pulaire zangeres te verleiden.
Bommer (1969) laat zien hoe
volmaakt ouders en dochters
langs elkaar heen leven. Dat
leidt tot absurde situaties,
waardoor het moeilijk is te
blijven geloven in de persona
ges die Bommer opvoert.
Bart is echt veel te dom en
Booms stoerheid is over de
top. Ondertussen blijft Fem
ke verslag doen van haar
proef met de potjes rijst. Als
uiteindelijk het haatpotje vol
zit met schimmel, lijkt Femke
haar gelijk te halen. Maar wat
is er mis met schimmel?,
vraagt haar zus zich af Het
zijn die twee potjes die het
boek uittillen boven het ver
makelijke.
