Buitengebied
Wolferts paard heette Vo
30 I Dinsdag 29 januari 2008 PZC
Lwrpbif-
f*H*wiyJrrtntu*fyrtffi
£wfct' VT '«»>VAk>i fw**v> tnheitté V<lr>
i-W*nétten x-pnrfp- Cl»Vc ^.-cfïcnélï»#
Xr^ffrtytttn^an** i>ati*£én#t*t^fèf£*tbti+ nt&*'
bt-itj- tf^vUi. HF«*n ^tfïrhm-ntf/**
rtï&t A Utó)& t C~3 (yiyt iji n *fnf-ib*v)r n£ t vw
bW*^<»*»AV öVtnjVw^fxv »i.t j.ntlt
voorzitter genealogische vereni
ging, genealoog Ivo Back, histori
cus Hans Vader en archiefmede
werker Peter Blom. Eind februari
wordt hun arbeid officieel gepre
senteerd.
De Van Borseles werkten zich in
de loop van de 13e eeuw van wel
gestelde boeren op tot een invloed
rijke adellijke familie. Veruit de be
langrijkste die Zeeland kende. Van
uit hun stamslot in Borsele, dat
mogelijk nabij de bewaard geble
ven berg van Troje in het dorp
stond, zetten ze een groot impe
rium op. Met name op Walcheren
en Zuid-Beveland deelden ze lan
gere tijd de lakens uit.
Henderikx en Blom vertellen dat
het sluiten van slimme huwelij
ken, aankoop van grond en het ver
werven van ambachtsheerlijkhe
den, de grondslag vormden voor
hun macht. Ook een goede ver
houding met de graven van Hol
land en Zeeland (zoals Jan I, Jaco-
ba van Beieren en Maximiliaan
van Bourgondië) vormde een be
langrijke bouwsteen.
Waarschijnlijk door huwelijk
komt de familie in de tweede helft
van de 13e eeuw in het bezit van
de ambachtsheerlijkheid Zanddijk.
Daar bouwen ze kasteel Sanden-
burgh. Volgens het toen heersende
gebruik schenken ze hun bezitting
in 1282 aan graaf Floris V, om die
vervolgens in leen terug te krijgen.
De Van Borseles mogen zich heer
van Veere noemen wanneer ze de
ontwikkeling van de strategische
havenplaats Campveere (later
Veere) bevorderen. „Ze zagen het
als een strategische plek", zegt
Blom. „Aan het stratenpatroon is
te zien dat ze planmatig aan de
slag zijn gegaan."
Henderikx geeft aan dat Wolfert I
tijdens het bewind van graaf Floris
V politiek veel in de melk te brok
ken had. Na de moord op Floris
(1296) had hij enige jaren de voog
dij over diens zoontje Jan, die op
Sandenburgh woonde. De Hol
landse edellieden kunnen het niet
hebben dat een Zeeuw de boven
toon voert. In 1299 wordt Wolfert
in Delft vermoord. In 1308 verzoe
nen de Van Borseles zich weer
met de graaf (dan Willem III).
Er waren in het Zeeland in die tijd
nog andere adellijke geslachten:
Van Renesse, Kruiningen, Kats,
maar de Van Borseles sprongen er
net een beetje uit, stelt Henderikx,
mede dankzij het gewicht dat de ti
tel heer van Veere ze gaf Aan het
eind van de 15e eeuw verdwijnt
hun invloed grotendeels, wanneer
het geslacht in een bastaard-tak
van de Van Bourgondiërs opgaat
(het is nu uitgestorven).
Terug naar het register. De daarin
heren van Ve
Sint-Maarter
I Een van de ee
gei
m
De familie wo
Wolfert II wo
Wolfert III,g
wen. Hij wil
Na een verlorc
Zijn zoonV]
Daarna tree
Hendrik 11,1
pelle, Dombii
Opvolger
Charlotte
kapitein-gen
Dochter An
kunstenaars,
bezitting'
opgenomen afschriften van oor
konden houden voor het meren
deel verband met de rechten, bezit
tingen en bestuurlijke functies van
de Van Borseles op Walcheren en
Zuid-Beveland. Met zo'n omvang
rijk imperium was het makkelijk
die gegevens steeds bij de hand te
hebben, ook tijdens reizen.
„Een makkelijk naslagwerk", noe
men Blom en Henderikx het. „Het
levert veel informatie op over het
leven van de familie en dat van de
Zeeuwen. Ook het ontstaan van
nederzettingen, de familiegeschie
denis en tot nu toe onbekende
veldnamen. Er ontstaat een duide
lijk beeld van grondbezit en bas
taarden. Vooral Hendrik II was
heel goed in het produceren van
bastaarden. En we weten nu dat
het paard van Wolfert V Vosje
heette."
Binnenkort halen Blom en Hende
rikx het gerestaureerde cartulari-
um op in Gent. Het wordt ten
toongesteld tijdens een kleine ex
positie in het Zeeuws Archief te
Middelburg, van t februari tot en
met 1 maart. De door de werk
groep samengestelde heruitgave
van het register wordt 22 februari
gepresenteerd.
Het cartularium van de heren van
Veere uit het geslacht van Borsele
1282-1481,1555 is een gebonden uitga
ve van Uitgeverij Verloren te Hilver
sum, 416 pagina's. Prijs 29 euro.
Ruim 500 jaar geleden werden de privileges
en eigendomsrechten van de heren van
Veere uit het adellijk geslacht Van Borsele
vastgelegd in een register, ofwel cartulari
um. Een monnik schreef daartoe omstreeks
1482 de originele oorkonden over. Een
waar monnikenwerk. Dat is nu opnieuw
verricht door de samenstellers van een
bronnenuitgave van het cartularium.
Die verschijnt eind februari in boekvorm,
dankzij jarenlange inspanningen van een
groepje echte liefhebbers.
door Rinus Antonisse
Met zijn vijven zijn ze er
zo'n tien jaar mee be
zig geweest. Het over
zetten van de 220 oor
konden, opgenomen in het regis
ter van de heren van Veere uit het
geslacht Van Borsele.
De stukken zijn uit de periode
1282-1481 (en één nagekomen stuk
uit 1555), geschreven in het Latijn,
Frans en Middel-Nederlands. Zo
staan ze ook in de nieuwe uitgave
van het cartularium, elk voorzien
van een handzame samenvatting
in eigentijds Nederlands.
Het register werd een kwart eeuw
geleden herontdekt in de biblio
theek van de Universiteit Gent.
Het verkeerde in zeer slechte staat,
maar wel was duidelijk dat het be
langwekkende, deels onbekende,
gegevens bevat. Een ook kleine,
menselijke bijzonderheden.
Het Zeeuws Archief richtte een
werkgroep van liefhebbers op, met
als taak restauratie van het cartula
rium en het transcriberen van de
teksten. Restaurator Marijn de
Valk zorgde ervoor dat het register
weer in prima staat is terugge
bracht.
Aan het overzetten van de door
een onbekende monnik - waar
schijnlijk als 'uitzendkracht' inge
huurd - opgetekende teksten zet
ten zich: Peter Henderikx, hoogle
raar middeleeuwse nederzettings
geschiedenis, Jaap Zondervan,
