Buitengebied
De sukerspekken van Wantje
Lengte van 't kernien is breêdte van 't kot
Nieuwe raadkaart
20 Zaterdag 26 januari 2008 PZC
Met de nieuwe raadkaart uit de collectie van Hans Lindenbergh trekken
we naar het midden van de provincie. De vraag is als gebruikelijk: hoe
luidt de naam van het dorp waar de foto op de kaart is gemaakt? Nadere
bijzonderheden over de situatie toen en nu zijn van harte welkom.
Oplossingen kunnen tot en met uiterlijk donderdag 31 januari worden
gezonden naar Redactie PZC Buitengebied, postbus 3t, 4460 AA Goes,
fax ori3-3t5669; e-mail redactie@pzc.nl.
Onder inzenders van een goede oplossing worden weer drie waardebon
nen verdeeld.
door Rinus Antonisse
De raadkaart van vorige
week toont de Terneuzen-
sestraat in Zaamslag,
weet onder anderen A. J.
de Putter uit Terneuzen. „Naast de
grote woning links werd later de
gereformeerde kerk gebouwd
(1911). De woning werd pastorie."
Voor de komst van de Westerschel-
detunnel en de aanleg van de rond
weg Zaamslag was de Terneuzense-
straat té druk en gevaarlijk, stelt
W. Kusee. „In een van de huisjes-
woonde Foppe den Beer. In het
huisje links was het winkeltje van
Wantje de Bokx (lekkere suker
spekken). Aan het begin staat het
huis van burgemeester Wortman,
later woonde daar Jac. Dieleman
en voordien weduwe Dieleman-
De Feijter (grootje Koekoek)."
De gereformeerde kerk ontstond
door samengaan van de kerken in
de Axelse- en Terneuzensestraat,
merkt Kusee op. „In 2007 zijn kerk
en pastorie verkocht en verbouwd
tot winkel in tweedehands spul
len. Ter hoogte van het kerkorgel
werd een podium gemaakt waar
regelmatig concerten worden uitge
voerd, een aanwinst voor het
dorp."
Kees Stevense uit Middelburg
geeft aan dat de straat in de acht
tiende eeuw Straat van Neusen
werd genoemd. Ook hij kent de
bijnaam voor de (niet onbemiddel
de) weduwe Dieleman-de Feijter:
grootje Koekoek. „Achter de zwar
te schuur woonde Foppe den
Beer. Dit huis werd in 1925 afgebro
ken. Daarnaast lag de herberg In
het Hert Stalling en Billard bij C. 't
Gilde. Later was er een levensmid
delenzaak in gevestigd. In het ho
ge huis rechts woonde dokter Van
Renesse, wiens zoon George later
als bekend pianist naam zou ma
ken."
De kaart moet van vóór 1913 zijn,
want er lagen nog geen tramrails,
schrijft Bram Dees uit Middelburg.
Hij gaat in op de zuidkant van de
straat, waarvan wat minder zicht
baar is op de kaart. „Hier woonde
vroeger een roemruchte schoen
maker, Rein Galle. Mogelijk is het
eerst zichtbare huis van de latere
slagerij Piet Geelhoed, of van de
schatter, vlas- en aardappelhande
laar Jan van de Wege."
Deze inzender noemt als opvolger
van huisarts Van Renesse dokter
Kolsters. „Voor het doktershuis uit
stekend het pand van smederij
Marcusse. Die was op het hoekje,
't Oekje was en is de praathoek
van de oude mannen van het
dorp. De hele hoek is nu van de fa
milie Van Westen, die hier een he
renmodezaak heeft."
Jaap Goossen uit Zaamslag wijst er
op dat naast de zwarte schuur een
breischooltje van Keetje van de
Voorde zat. Kees Fase uit Sint-An-
naland meldt dat het dorp is ont
staan in de zeventiende eeuw. Een
voorloper was het verdronken
dorp Saemslach.
De waardebonnen gaan naar. F. van
de Velde, Terneuzen, Goossen,
Zaamslag en A. Dees, Middelburg.
door Engel Reinhoudt
Opwarming van de aarde? Temperatuur
stijging? '„Schietwintertje", zei 't
groatje, mae ze most toch d'r kamme-
net nog verstoke!'
De oproep om zelf nieuwe spreuken te beden
ken of te vertalen, heeft niet veel opgeleverd.
Vrijwel alle reacties zijn bestaande gezegdes en
uit de herinnering opgetekend. Zo gebruikte de
grootvader van mevrouw Hage-Hage uit Ouwer-
kerk de spreuk over het verstoken van het kam-
menet als echt winterweer uitbleef.
De werkgroep die in 't Kerkje van Ellesdiek de
oecumenische bijeenkomsten verzorgt, gebruik
te in een dienst vertaalde en zelfbedachte spreu
ken. Zelfs Augustinus blijkt het goed te doen in
dialect: 'As besluut van een goed leven is d'n
dood nie aoltied zó kwaed.' Van Fontenelle:
'Wat a 't geheim van geluk is? Mie je 'n eigen
overweg kunne, da's 't eênigste.' Van Bouillers:
'Nie wachte toet sommedeêmd. A somme-
deêmd d'r eerder is, bï je te laete.'
Ad Verhage uit Goes stuurde nog een variant in
van 'ieder z'n meug....': '„Ieder z'n meug", zei de
boer en ie kusten z'n kalf deur een doorn'aege.'
Er bestaan diverse gezegdes als reactie op een in
gewikkeld familieverband. Ik kende alleen deze:
...en je 'grottevaodersverkensvaoder' was bere-
boer in Engeland. Sentien de Witte stuurde een
leuke en voor mij onbekende. „Als er een fami
lieverband uit de doeken gedaan werd en je kon
er geen touw aan vast knopen, werd er bij ons
gezegd: 'Ja, en z'n moeder was een dik boere-
wuufje en die most ome zegge tegen de derde
planke van de Vlaekebrugge'."
johan Huijsen heeft weer een heel andere: 'A ze
rik an rik stae, dan rikt et'.
Huijsen kent nog veel meer Zeeuwse spreuken.
Bij een onwaarschijnlijk verhaal wordt gezegd:
"t Is ier gebeurd en op Aeremuë un jaer eworre'.
Als een kind zei: „Ik wou....", dan volgde:
'Wouw ligt een ure achter Bergen, eêr a'j er bint
is't merge'. Tegen, of over iemand die nogal
hoog van den toren blaast: 'Ouw je maer un bit
je in, wan jie ffeet ok mae poters van twelve op
un vurke'.
Als iemand van de kinderen om hulp vroeg: "k
Za'j elpe zei de smid en ie ao gin iesder en gin
kolen; toen mikten ie een 'oute klienke'.
Nel Minnee schrijft: „Beter 'n ouw'n in de pit as
'n jong'n bedurven." Dat slaat op een situatie
waarin men een zwaar of vies karweitje moet
doen, dan kunnen beter de oudere mensen dat
opknappen dan de jongere.
Mario Jonker uit Nieuwvliet hoorde in de trein
van Arnemuiden naar Middelburg: 'Aoltied spie
ten. A je gin spiet eit da je het gedaen eit, ei je
wee spiet da je het nie gedaen eit'.
„De lengte van 't kernien is de breêdte van 't
kot", schrijft Sentien de Witte. Leuk, maar wat
betekent het? Het heeft te maken met de maten
van een konijnenhok. De diepte of breedte bij
het maken van een 'kernienekot' moest aange
past worden aan het konijn zelf, zodat het beest
tenminste kon draaien. Haar vader gebruikte het
in overdrachtelijke zin bij het parkeren op een
klein plekje, maar het kan ook dienst doen bij
geharrewar over lengte en breedte van iets.
Een aanrader die navolging verdient. Heeft u
ook van die aanraders? Stuur een e-mail naar:
cn.zeeuws@zeelandnet.nl of schrijf naar: Werri-
laan 21, 4453 CA 's-Heerenhoek.
Tenslotte: 'A je nie geniet van de moaie diengen
in 't leven, mó je ok nie klaege a ze d'r nie mi
bin'.
