Zeeland
de ontdekking van het universum
pispaal
Zeeuwse politie zet dit Jaar
in op aanpak van agressie
SI
De telescoop van Lipperhey is nu kinderspeelgoed
Blik op de sterren
PZC Maandag 21 januari 2008 I 3
Dit jaar bestaat de telescoop 400 jaar. Het principe
bleef in 400 jaar vrijwel ongewijzigd, maar de
techniek is drastisch verbeterd.
Licht (=beeld) valt
op grote lens
(het objectief)
Astronomen gebruiken
tegenwoordig ook
radiotelescopen. Deze vangen
geen zichtbaar licht, maar j
radiogolven op, waar via M
computers een beeld van mI
wordt gemaakt.
Beeld van de Krabnevel, gemaakt
met de grootste telescoop ter
wereld, de VLT (Very Large
Telescope). Deze is gebouwd
in Chili door de Europese
onderzoeksorganisatie ESO.
Het zijn eigenlijk vier aan
elkaar gekoppelde telescopen
van elk ruim 8 meter in
doorsnede
W
Licht komt samen
in één punt (focus)
Kleinere lens (oculair)
projecteert beeld op
het oog
Oculair projecteert
beeld op het oog
Licht valt door open
kant van buis naar
binnen
De eerste telescopen
vergrootten ongeveer 4x
Scherpstellen gebeurt dooi
kleinste koker in of uit te sc
door
te schuivem
Hans Lipperhey
1570-1619
Wie de uitvinder is,
wordt betwist.
Hans Lipperhey en
Zacharias Jansen
worden genoemd en
tot nog toe wordt de
eerste aangemerkt als
de uitvinder. Beiden
waren brillenmakers
en woonden in
Middelburg.
Sommige telescopen hebben
een correctielens voor het oculair
en/of een extra spiegel, waardoor de
buis korter wordt, omdat het licht
als het ware 'opgevouweiV^^^S^
Holle spiegel weerkaatst
lichten bundelt het
Telescoop 400 jaar
Het jaar van de telescoop
wordt 12 april in Middelburg
officieel geopend.
Philippus Lansbergen heeft, on
dersteund door de provincie en
de gemeente, met instituten en
wetenschappers het inititatief
genomen voor activiteiten
rond de uitvinding.
De gevel van Lipperheys huis
wordt nagebouwd, evenals de
werkplaats van een 17e eeuw-
se brillenslijper; In workshops
kan een replica van de 'Holland
se Kijker' worden gemaakt.
Een historische wandelroute
voert langs 'astronomische plek
jes' in Middelburg
www. inventionofthetelesco-
Zacharias Jansen
1588-1631
hby Tweede spiegel bundelt licht
verder en stuurt het naar het
JSP^^ oculair
Moderne amateur-telescoop vergroot
ongeveer tussen de 100 en 400 keer
PZC Rolaot Quist CN foto ESO bron Philippus Lansbergen en www.foculair.nl
door Marcel Modde
Metersgrote kleurenfoto's
van sterrenstelsels en de
Adelaarsnevel sieren de
muur van de ontvangstruimte van
de volkssterrenwacht aan de He
rengracht. „Ook dat danken we
aan de telescoop", wijst Tjerk Wes
terterp op de waardevolle beelden
die sinds 1990 door de Hubble op
zeshonderd kilometer hoogte in
een baan rond de aarde worden ge
maakt.
De belangstelling voor sterrenkun
de is enorm, ervaart de in 1967 op
gerichte Middelburgse wacht. De
cursussen in samenwerking met
de Zeeuwse Volksuniversiteit ken
nen een wachtlijst. Vooral de
jeugd is zeer geïnteresseerd. „Dat
komt door die science fictionfilms
en de berichtgeving over satellie
ten die worden gelanceerd. Dat
spreekt tot de verbeelding", zegt
Westerterp. Rijk-Jan Koppejan: „Ik
ken eigenlijk niemand die het wer
kelijk niets doet. Iedereen kijkt op
een avond wel een keer naar bo
ven."
Wereldwijd turen volgens de voor
zitter duizenden amateurs iedere
heldere nacht de hemel in.
Naast de basis aan de Herengracht
beschikt de sterrenwacht over een
observatorium in Oostkapelle,
daar waar de nacht nog echt don
ker kan zijn. In Middelburg staan
elke vrijdagavond de deuren open
voor publiek. In de tuin achter het
complex worden telescopen neer
gezet voor de nieuwsgierige bezoe
ker. Voor wie zich dan enigszins
een voorstelling willen maken van
de afstanden in het universum,
heeft Koppejan een aardig ezels
bruggetje. „Zou je met de auto
naar de maan kunnen rijden, dan
ben je vier maanden onderweg.
Naar de zon is dat 140 jaar. En ver
volgens maar liefst 40 miljoen jaar
naar de eerstvolgende ster."
Met een vliegtuig gaat het al een
stuk sneller, zoekt Westerterp de
vergelijking wat dichter bij huis:
„Vier miljoen jaar."
De volkssterrenwacht heeft zo'n
tachtig verschillende telescopen.
Een beetje kijker en (minstens zo
belangrijk benadrukt Koppejan)
een stevig statief kost al snel 2000
euro. Mét motor om de beweging
van de aarde te compenseren wan
neer je bent gefocust op één speci
fiek object. Fotograferen met een
lange belichtingtijd om zo veel mo
gelijk details te vangen, is gebruike
lijk. Maar tegenwoordig zijn er
voor vijftig euro ook hele geschik
te webcams op de markt, zegt Kop
pejan. „Met een bijbehorend com
puterprogramma kan je er dan de
prachtigste plaatjes van maken."
De uitvinding van Lipperhey ver
groot drie tot vier keer en is kin
derspeelgoed vergeleken bij de he
dendaagse telescoop. In Chili staat
op 4000 meter hoogte de grootste
op aarde, opgebouwd uit vier ge
koppelde exemplaren met ieder
een spiegeldiameter van 8 meter.
De hoofdcommissaris wijst ook
naar het uitdelen van bonnen bij
de Kustmarathon, begin oktober,
en bij de omleidingsroute van de
A58, medio november. Hij is ervan
overtuigd dat door die acties dode
lijke ongevallen zijn voorkomen.
„Waren we daar niet opgetreden,
dan hadden we verkeersdoden
nummer 20, 21 en 22 genoteerd."
Goudswaard stelt dat de politie er
nu eenmaal niet is om de populari-
teitsprijs te winnen, wel om de sa
menleving veilig te houden. In
dringend: „Moeten wij soms onze
verantwoordelijkheid negeren?"
Over het optreden van de politie
in Middelburg tijdens de scholie
renacties laat hij zich niet uit. Justi
tie onderzoekt dat optreden en de
korpschef wacht de uitkomsten af
Korpschef Fup Goudswaard.
Wel geeft hij aan dat veel agenten
na die acties 'het vuur uit hun slof
fen liepen en nog lopen, om de re
latie met scholieren en scholen te
herstellen'.
Criminaliteit daalt,
maar gewelddadig
optreden neemt toe.
door Emile Calon
MIDDELBURG - Agressie, geweld en
hufterig gedrag. De bestrijding
daarvan krijgt dit jaar de hoogste
prioriteit, aldus korpschef Fup
Goudswaard van de Zeeuwse poli
tie.
Met nadruk stelt hij dat het niet al
leen gaat om het achteraf aanpak
ken van daders. De politie wil
vooral voorkomen dat er agressief
wordt opgetreden. Het verzamelen
van informatie wordt dan ook
zeer belangrijk.
Het veiligheidsdenken moet vol
gens de hoofdcommissaris omge
bogen worden van 'wat heeft ie
mand gedaan' naar 'wat zou ie
mand kunnen doen'. Om die om
slag te bereiken wil hij onder ande
re afspraken maken met de horeca
om ervoor te zorgen dat perso
neelsleden sneller de politie bellen
als ze denken dat het misgaat.
Volgens Goudswaard blijkt dat de
samenleving veiliger, maar agressie
ver wordt. „De criminaliteit in het
algemeen daalt, maar agressie, ge
weld en hufterig gedrag nemen
toe of stabiliseren op een te hoog
niveau." Hij signaleert dat burgers
eerder de confrontatie met elkaar
en met ambtenaren aangaan. Tege
lijkertijd ziet hij dat de bevolking
wenst dat er wordt opgetreden te
gen agressie. Met name omdat het
een ernstig gevoel van onbehagen
geeft. Goudswaard signaleert met
name dat agressief gedrag tegen
(semi)overheidspersoneel toe
neemt. Zowel tegen de politie, de
brandweer, ambulancepersoneel
als medewerkers van de sociale
dienst. Wie zich daaraan schuldig
maakt, kan rekenen op extra aan
dacht van de politie.
Politiechef Goudswaard wil voor
komen dat mensen zich agressief
gedragen. Daarvoor wil hij onder
meer afspraken maken met de
Zeeuwse horeca.
