Mensenrechten
n
m
Spelen en politiek onlosmakelijk met elkaar verbonden
Het Westen moet China niet zijn maatstaven opleggen, vindt de
Chinese ambassadeur. Als mensenrechten echter niet universeel zijn,
vinden Chinezen het dan soms niet erg om onderdrukt te worden?
as:
12 I Vrijdag 18 januari 2008 PZC
Turpan Pendi
Peking
Tianjin
CHINA
Mount Ernest Shanj
INDIA
Hong-Kong
BEVOLKING
Bevolking China: 1.321.851.888,^200.
Gemiddelde leeftijd: 33,2 jaar
mannen 32,7
vrouwen 33,7 jaar
Ter vergelijking Nederland:
Gemiddelde leeftijd: 39,7 jaar
mannen 38,9
vrouwen 40,5 jaar
Levensverwachting:72,88 jaar
(in China) mannen 71,13
vrouwen 74,82 jaar
Ter vergelijking Nederland:
79,11 jaar
mannen 76,52
vrouwen 81,82 jaar
Shanghai: 12,8 miljoen inwoner
Peking: 10,8 miljoen inwoner
Tianjin: 9,3 miljoen inwoners
PI AUTO'S
Het aantal personenauto's in China is
het laatste decennium explosief
toegenomen:
verwachting:
1995 2000 2005 2010* 2015*
verwachting
J TELEFONIE
Aantal vaste telefoons: 368 miljoen
Aantal mobiele
telefoons: 461 miljoen
k J TOPOGRAFIE
Totale oppervlakte: 9.561.000 km2
Laagste punt: Turpan Pendi -154 m.
Hoogste punt: Mount Everest 8.850 m.
door Chris Halkes en Joost Sijtsma
illustratie Chantal van Wessel
Erkin (32) is afkomstig uit
de Volkrepubliek China,
maar hij vindt mensen
rechten wel degelijk be
langrijk. Voor hem zijn
ze zeker niet een verschijnsel naar
westerse maatstaven, dat de Azia
ten tegen hun wil krijgen opge
legd. „China is bang voor mensen
rechten, bang dat de mensen erom
gaan vragen", zegt de Oeigoerse
vluchteling. „Daarom gebruikt het
armoede als excuus om niets aan
mensenrechten te hoeven doen."
Vindt de bevolking in de Volksre
publiek het minder erg om te wor
den gemarteld, of zonder vorm
van proces te worden opgesloten,
dan mensen elders in de wereld?
Die vraag zou je kunnen stellen na
het lezen van de brief van de Chi
nese ambassadrice in Nederland,
Xue Hanqin, die De Volkskrant gis
teren publiceerde. De ambassadri
ce deed erin haar beklag over ac
ties om, rond de Olympische Spe
len in Peking, China onder druk te
zetten wegens de schendingen van
de mensenrechten. In de brief
doet Xue Hanqin de rechten waar
over onder anderen Erik van Muis
winkel zich drukt maakt, af als
'westerse maatstaven'. Zij bena
drukt vervolgens de grote verbete
ring van de mensenrechten in Chi
na doordat er '200 miljoen men
sen minder' in armoede leven.
De mensenrechten, vastgelegd in
de Universele Verklaring van de
Rechten van de Mens en tal van
verdragen, worden inderdaad on
derscheiden in burgerlijke en poli
tieke mensenrechten en sociale,
economische en culturele mensen
rechten. De eerste en oudste
groep, behelst onder meer de vrij
heid van meningsuiting, het recht
op een eerlijk proces en het recht
om niet gemarteld te worden. De
tweede groep, die later op verzoek
van de communistische en derde
wereld is toegevoegd, gaat over het
recht op inkomen, onderwijs en
vrijwaring tegen honger. Maar be
tekent dit dan ook dat mensen
rechten niet universeel zijn en dat
de oudste categorie mensenrech
ten, een erfenis van de verlichting,
de Amerikaanse en de Franse revo
lutie, typisch westers zijn?
Volgens Ruud Bosgraaf van Am
nesty International zeker niet.
„Dat is een rare redenering. Dat je
mensen niet mag martelen en niet
zonder vorm van proces mag vast
zetten, zijn normen die wereld
wijd onomstreden zijn. Ook Chi
na heeft ze onderschreven en de
mensenrechtenverdragen onderte
kend en geratificeerd. Bovendien
zijn ze ondeelbaar. Zonder klassie
ke rechten heb je niets aan je eco
nomische rechten."
Thomas Mertens, hoogleraar men
senrechten aan de Universiteit van
Leiden is daarover een stuk min
der stellig. „Het enige aan de men
senrechten waarover overeenstem
ming bestaat, is dat ze universeel
zijn", zegt hij. „Daarna komen de
vragen. Welke rechten zijn de
hardste? Betekent 'recht op le
ven' een verbod op de dood
straf? Wat valt wel of niet on
der martelen? Is vrijheid van
meningsuiting dat je alles
mag roepen?"
Mogelijk grijpt de opmer
king van Xue Hanqin over
de 'westerse maatstaven' te
rug op een oude discussie
binnen de ASEAN (een econo
misch verbond van Aziatische
landen) over 'Aziatische waar
den'. „Toen werd gesteld dat de
mensenrechten uitgaan van een in
dividueel mensbeeld, terwijl in
Aziatische samenlevingen de
groep veel belangrijker is. Maar ja,
vraag je het een individu in zo'n
land, wiens rechten zijn geschon
den, dan krijg je vast een ander
antwoord."
Het beroep dat de China doet op
haar prestaties op het gebied van
armoedebestrijding, doet Mertens
niet af als onzin. „China haalt in
vliegende vaart mensen uit de ar
moede." Daar zitten, geeft hij toe,
schaduwzijden aan, zoals erbarme
lijke arbeidsomstandigheden en
massale onteigeningen. „Tot nu
toe werd gedacht dat bij stijgende
welvaart en economische vrijheid,
onvermijdelijk de roep om en de
toekenning van politieke rechten
en vrijheden zou volgen. In China
lukt dat niet. De roep om vrijheid
uit de samenleving komt er maar
niet van de grond."
Politiek en Olympische Spe
len gaan slecht samen. Al
thans in de opvatting van
Baron Pierre de Coubertin,
de grondlegger van de moderne
Olympische Spelen. De Coubertin
zag in de Spelen een mogelijkheid
om de geestelijke en lichamelijke
opvoeding van jongeren te bevor
deren. Ook zouden de vriend
schapsbanden tussen de volkeren
worden versterkt. De sportieve
krachtmeting zou immers edel
moedigheid en ridderlijkheid bij
de sporters stimuleren en ze zou
den respect krijgen voor de presta
ties van hun tegenstanders.
Baron Pierre de Coubertin was
een idealist, dat is duidelijk.
In de praktijk blijkt dat politiek en
Spelen veel met elkaar te maken
hebben. Duitsland en Oostenrijk
werden niet uitgenodigd voor de
Spelen in Antwerpen, in 1920. Zo
vlak na de Eerste Wereldoorlog
hadden de Belgen geen trek in
deelname van Oostenrijkers en
Duitsers, ondanks de opvatting
van De Coubertin dat sporters
niet verantwoordelijk zijn voor de
politiek van hun land.
De Spelen van '36 in Berlijn zijn
berucht geworden. De Spelen wa
ren al aan Berlijn toegekend, voor
dat de nazi's aan de macht kwa
men. De nazi's maakten dankbaar
gebruik van de Spelen om hun ide
ologie en de grootsheid van Duits
land uit te dragen. Een grote smet
op de Spelen, vanuit nazi-stand
punt bekeken, was de zwarte Ame
rikaanse atleet Jesse Owens. Hij
won vier gouden medailles, daar
mee aantonend dat het arische ras
niet zo superieur was als de nazi's
geloofden.
De Spelen van '56 werden door
veel landen geboycot, als gevolg
van de internationale crises. Egyp
te, Libanon en Irak kwamen niet
vanwege de Suez-crisis (de aanval
van Israël, Groot Brittannië en
Frankrijk op Egypte). Nederland,
Spanje en Zwitserland boycotten
de Spelen vanwege de onderdruk
king van de Hongaarse Opstand
door de Sovjet-Unie. Sporters van
de Volksrepubliek China gingen
ook niet naar Melbourne uit pro
test tegen deelname van Formosa,
het huidige Taiwan.
De Spelen van 1972 in München
waren het toneel van een terroris
tische aanslag. Palestijnse terroris
ten gijzelden Israëlische sporters.
Bij deze actie kwamen twee Israë
liërs om het leven. Tijdens een be
vrijdingsactie door de Duitsers
kwamen de negen gegijzelde spor
ters om het leven. Vijf van de acht
terroristen kwamen om het leven.
In 1980 werden de Spelen in Mos
kou gehouden. Het jaar daarvoor
was de Sovjet-Unie Afghanistan
binnengevallen.
Uit protest daartegen organiseerde
de Verenigde Staten een internatio
nale boycot van de Spelen. Door
die boycot deden slechts 80 lan
den mee, het laagste aantal sinds
de Spelen van 1956.
De Sovjet-Unie nam
in 1984 wraak door
de Spelen in het Ame
rikaanse Los Angeles
te boycotten.
Oost-Europese landen
en Cuba weigerden
ook mee te doen. Als re
den werden onder meer
de onveiligheid en de
luchtvervuiling in Los Angeles op
gegeven.
De Spelen van 1992 waren een
keerpunt voor Zuid-Afrika. Voor
het eerst sinds i960 mocht het
land weer deelnemen. Het was
lang van deelname uitgesloten om
dat het weigerde zwarte sporters
af te vaardigen.
