Eigen
'Was ik het?'
geeft slopend
schuldgevoel
v.
Twee Nederlandse militairen kwamen dit
weekeinde in Afghanistan om het leven
door eigen vuur. Geavanceerde
technieken moeten soldaten helpen
vriend van vijand te onderscheiden. „Maar
helemaal voorkomen dat dit gebeurt is
een illusie. Techniek kan uitvallen."
10 Dinsdag 15 januari 2008 PZC
Kogels voor j e
door Hanneke Keultjes
"W" e hoeft geen psycholoog te
I zijn om te bedenken dat de
I dood van twee Nederlandse
I militairen door 'eigen vuur'
op de Nederlandse bases in
Deh Rawod en Tarin Kowt hard
aankomt. Maar hoe moeten de be
trokkenen de schuldgevoelens ver
werken?
Het drama van afgelopen zaterdag
is 'een indringende gebeurtenis',
maar wel één waar de strijdkrach
ten al vóór hun uitzending op
voorbereid zijn, zegt generaal-ma-
joor Ton van Ede. De missie is
moeilijk en er kleven risico's aan,
is hen steeds voorgehouden.
„Maar als zoiets zich voordoet, dan
is dat toch nieuw en bijzonder",
realiseert Van Ede zich. Hij is bij
de krijgsmacht verantwoordelijk
voor het personeel.
De betrokken eenheden worden
in Kamp Holland in Tarin Kowt
per groep van tien tot dertig perso
nen 'gedebriefd'. Tijdens deze bij
eenkomst wordt er gesproken over
de emoties die de gebeurtenissen
'Gedeelde schuld is
halve schuld en komt
minder hard aan'
hebben opgeroepen. „Samen zoe
ken zij naar een antwoord op vra
gen als: Wat hebben we waargeno
men? Wat hebben we gevoeld?",
legt de generaal-majoor uit. Hulp
verleners zijn tijdens de bijeen
komst beschikbaar, maar niet
noodzakelijkerwijs aanwezig.
Oud-maatschappelijk werker Ebel
Dijkman, die voor Defensie Dutch-
bat in Srebrenica begeleidde, pleit
er juist voor de uitgebreide psycho
logische debriefing één op één te
houden, mét professionele psychi
sche begeleiding. „Het liefst dezelf
de avond nog. Het is belangrijk dat
individueel de eigen waarheid
wordt achterhaald", weet Dijk
man. „Als militairen er met een
groep over praten, lopen ze het risi
co dat ze de verhalen van anderen
tot de hunne gaan maken. Dat
geeft op termijn problemen."
Van Ede bestrijdt dat. „Het klinkt
misschien raar omdat de militai
ren in gevaarlijk gebied zitten,
maar de eenheid biedt een veilige
omgeving. Vergelijk het met
v. -
broers en zussen. Juist in die omge
ving moet met elkaar gesproken
worden. Weten dat je niet uniek
bent, dat je met dezelfde dingen
zit. Daarna kunnen, als dat nodig
is, alsnog één-op-één gesprekken
worden gevoerd."
Vooral de 'buddy' speelt een sleu
telrol. Dat is iemand die al sinds
de opleiding aan een militair ge
koppeld is. Soldaten weten dat: die
persoon weet alles van mij, die
kan ik vertrouwen. Daarna volgt
de eenheid en in de cirkel daarom
heen zit het sociaal medisch team:
arts, geestelijk verzorger, maat
schappelijk werker en psycholoog.
Dat Nederlandse militairen ge
dood zijn door 'friendly fire', ko
gels uit de eigen, Nederlandse wa
pens, heeft volgens voormalig mili
tair psycholoog Willem Heijster
een 'verschrikkelijk demoralise
rend effect'. Heijster: „Je hoeft
echt geen psycholoog te zijn om te
beseffen hoe hard dat nieuws bij
de troepen is aangekomen." Hij
vindt het belangrijk dat er geha
merd wordt op het feit dat het een
ongeluk was. „Of er nu één man,
een half of een heel peloton de do
delijke schoten gelost heeft, als er
op je wordt geschoten, schiet je te
rug."
Maar juist die onzekerheid over
wie het fatale vuur opende, het
'ben ik het geweest?', kan slopend
zijn, erkent Heijster. Maatschappe
lijk werker Dijkman is daarom be
nieuwd of het openbaar ministe
rie (OM) en Marechaussee 'op een
CSl-achtige manier' gaan bepalen
welke kogel uit welk wapen is ge
komen. „Ik kan me ook voorstel
len dat men dit in het midden
laat. Gedeelde schuld is halve
schuld en komt minder hard aan."
Voor generaal-majoor Van Ede
staat als een paal boven water dat
de militairen hun drie resterende
maanden in Uruzgan blijven. „Te
rughalen is het slechtste wat we
kunnen doen", zegt hij. „Als indi
viduele militairen niet meer inzet
baar blijven, zullen we die terugha
len." Dijkman beaamt dat het qua
verwerking beter is om in het uit
zendgebied te blijven. „Op den
duur moeten de eenheden de rela
tieve veiligheid van het kamp toch
weer verlaten. En het kan best zijn
dat ze dan niet meer willen schie
ten, omdat ze bang zijn opnieuw
eigen mensen te raken."
door Jacqueline Steenwijk
'I
e gaat niet voor eikaars loop
staan." Die regel leert iedere
soldaat als eerste, toch is vol
gens vakbondsvoorzitter
Wim van den Burg van de
militaire vakbond AFMP niet uit te
sluiten dat een militair door zijn ka
meraden wordt gedood.
„Het blijft mensenwerk. Hoe goed
alle technische hulpmiddelen ook
zijn, het blijven hulpmiddelen."
Dit weekeinde kwamen twee Ne
derlandse soldaten in Afghanistan
om het leven door vuur van colle
ga's, in defensiejargon friendly frre.
De toedracht van het vuurgevecht
is nog niet precies bekend. Volgens
Defensie werden twee Nederlandse
eenheden in het donker onver
wachts door de taliban aangevallen.
De twee eenheden lagen niet ver
van elkaar verwijderd. In de chaos
die volgde, vielen de dodelijke scho
ten.
De voor de hand liggende vraag is